Elke zin gaat je door merg en been. Inderdaad, Désanne van Bredero, elke zin gloeit als een kleine ster aan een rokende, verduisterde, zwijgende hemel. De hemel boven Syrië. Daar telt geen enkel mensenleven. Daar gaan de gruwelen ons voorstellingsvermogen te boven. Het rumoer rond de spreidingswet om Ter Apel te ontlasten? Die spreidingswet met centralistische dwang had er natuurlijk allang moeten zijn. Een kabinet dat valt over de gezinshereniging? Een schande vanuit medemenselijk oogpunt. Een gezin is een gezin, dat valt te definiëren en te markeren. Een Tunesië-deal van een op laatste roem uit zijnde demissionair premier die alles van zich af laat glijden? Stakkerds zonder water en voedsel gedumpt in de woestijn. We zien het nu weer misgaan in Nagorno-Karabach. De toenemende vluchtelingenstromen kraken ons geweten. En ondertussen dineren rijke ondernemers met de nieuwe zonnekoningin van de VVD om de campagnekas te spekken en hun fortuin via een zich volkspartij noemende VVD te verdedigen. Of zoals een Amsterdamse horecabaas aan het diner zei: ‘Eerlijk verdienen maar niet eerlijk verdelen. Waarom zouden we?!’
Maar Syrië, Rima, een nieuw boek, hoofdpersoon in De Blauwe Pen, non-fictie, de jonge tekenlerares Rina die zwijgt. En toch ook weer niet, getuige het verhaal dat ze doet. Een jonge vrouw die door alle tragedie in Syrië haar tong niet meer in beweging krijgt, maar wel haar blauwe pen. Moeder gedood bij een checkpoint in Damascus door soldaten van Assad. Rima die alleen geluid maakt als ze huilt. Rima die met IS te maken krijgt. Een broer die zich bij de bebaarde monsters van IS wil bewijzen. En zijn moeder wil wreken. Ghouta, de hel op aarde. Een rovershol. Een door Assads soldaten – ook getijsem – belegerde enclave. Ghouta! Daar waar het mensdom zichzelf heeft verloren. Wie dit boek leest, denkt steeds weer: waarom mogen onmensen hun gang gaan? Zie Afghanistan . Zie ook Oekraïne. Zie nu ook Nagorno-Karabach. We leren het nooit, en zullen het nooit leren. We gaan met de wereld naar het einde der tijden. Rina is niet doofstom. Gek is ze evenmin. Ze heeft nog slechts een pen tot haar beschikking. Als de blauwe inkt op is dan is het leven op. Lezen dit boek. Wie een bloedhekel heeft aan Assad, kiest een ander pad. Maar dat is even erg. Misschien nog wel onnavolgbaarder. De complexiteit van Syrië. Assad, Turkije, IS en allerlei andere gewetenloze groeperingen en boevenbendes – een slagveld. Een veel te abstract begrip, realiseer ik me.
Ooit sluit de oogarts/ president Bashar Assad definitief zijn ogen. Studeerde in Engeland. Dook er zijn latere vrouw op. Stichtte een gezin. Kinderen met de leeftijd van kinderen die even buiten zijn paleis sneuvelen. Die er gemarteld en gefolterd worden. De kerkers ook van Assad (ooit Oxford) . Wat heeft hij van zijn leven gemaakt? Zijn eigen volk bombarderen. In De Blauwe Pen vertelt Rima over de gifgasaanval die ze meemaakte en je weet je in het Rijk van de Satan. Wat laat hij achter, Assad? Miljoenen verweesde slachtoffers (dood of levend). In welke categorie mogen we hem plaatsen? In de slechtste van de slechtste categorieën? Wie zich waagt aan De Blauwe Pen, weet het antwoord.
Een aangrijpend boek. Griezelige non-fictie. Vele pagina’s gaan je voorstellingsvermogen te boven. We mogen ons in dat opzicht (weer eens) rijk weten. Oorlog. Angst, doorlopende angst. Drek. Het leed van de Syrische bevolking, op papier verteld door een jonge kunstzinnige Arabische vrouw met door alle gruwelijkheden een verlamde tongspier. Een dieppijnlijk boek over een machteloze wereld. Ook Europa. De poppenkast van Brussel en Straatsburg. De beschamende gewichtigdoenerij. Dat poëtische in het boek vind ik nog wel meevallen. Maar niet de mokerslag, het indringende. De zinnen die gloeien. Weer ook eens het besef dat alle materiële welstand, en de doorlopende honger daarnaar, ons geen steek verder brengen. Bij Ellen met haar parkinson zag ik de kracht te willen blijven leven. Voor haarzelf, maar zeker ook voor mij. De jihad van de liefde. Het ontroert me nog dagelijks. En zal me dagelijks blijven ontroeren. Bij Rima in De Blauwe Pen ook die kracht, de overtreffende trap misschien zelfs wel.
Waarom is dit boek zo extra waardevol? Om te relativeren. Om onszelf dagelijks een spiegel voor te houden. Om de Nederlandse politiek te relativeren van elkaar vliegen afvangen. Meer dan cabaret is het vaak niet. Vanwege de zorg ook voor een verder verrechtste VVD. En heel iets anders: om de binnenbrand bij Ajax te relativeren. Sommige voetbalverslaggevers verdienen het eenvoudigweg niet als journalisten door het leven te gaan. Ze zijn te geïnvolveerd en zijn niet meer dan vuurtjesstokers. Dansen op het lijk Ajax en dan maar door blijven dansen. Ze zijn verdwaald in hun eigenlijke rol. Maar dit terzijde. Het is kouwe drukte. Analisten? Ach geef het maar een wetenschappelijke naam. Alsof het om financiële en sociale economie gaat. Met De Blauwe Pen in de hand treinde ik vandaag langs de Arena. Meer dan honderd miljoen deze zomer over de balk gegooid met een data-Duitser. Het ontlokte me een glimlach, een meewarige glimlach. Lezen kortom, dit boek.
***
Natuurlijk moet er in het belang van Nederland binnenkort wel degelijk links worden gestemd, en dan (al is het maar strategisch) met een (vuur)rood potlood op de PvdA/ GroenLinks. Timmermans? Er is altijd nog een nummer 2 of 3. Het gaat om een wereld waarin wel degelijk eerlijke verdeling plaatsheeft. Neem het staaltje ik-ik-ik rond de nieuwe zonnekoningin van de VVD. Eerlijk verdienen hoeft eerlijk verdelen bepaald niet uit te sluiten. Wat een gotspe. Maar de ‘weldoener’ Won Yip denkt daar anders over. Mede met zijn poenige donatie begint Dilan Yesilgöz aan haar verkiezingscampagne.
Een volkspartij, die met alle Nederlanders het beste voor heeft? Maar uit de wijze waarop de VVD aan veel geld komt voor de campagne blijkt dat vooral stikkend rijke ondernemers en patsers de VVD financieel steunen. De reden laat zich raden. Kapitaalbehoud! Portemonneegeknuffel. De eigen beurs, wel te verstaan. Belangrijke inkomstenbron voor de VVD: de (gebruikelijke) diners die miljonair vastgoedondernemer Zadelhoff geeft. Daaraan kunnen rijke ondernemers tegen hoge betaling deelnemen. Ze kunnen aan zo’n diner praten met VVD-kopstukken. Ook met het erelid Henk Kamp? De Volkskrant schrijft dat vorige week een extra diner plaatsvond rond Dilan Yesilgöz. Opbrengst: 750.000 euro. Jonge profvoetballers halen hun neus op voor een dergelijk bedrag, politieke partijen geenszins. De gewone burger al helemaal niet.
De Volkskrant laat een van de aanwezige ondernemers aan het woord. Zoals de Amsterdamse horecakoning Won Yip: ‘Het gaat helemaal de verkeerde kant op met dit land. Ondernemers worden met de nek aangekeken. Je moet er toch niet aan denken dat Frans Timmermans premier wordt? Ik ben voor eerlijk verdienen, niet eerlijk verdelen. Geld storten is het enige wat ik kon doen.’
(Een betere reclame kan Frans Timmermans trouwens niet krijgen, meneer Won Yip!).
Een voorstander van eerlijk verdienen, niet eerlijk verdelen. Toe maar. Na zijn ontmoeting met de VVD-leider besloot Won Yip 50.000 euro te doneren. Wel ja zeg…., je zou die 50.000 euro eens eerlijk verdelen. Liever een investering in een club als de VVD. Die VVD (van de kabinetsbreuk rond de gezinshereniging van vluchtelingen, de verdere verrechtsing van Nederland, en het erelidmaatschap van Henk Kamp, die al erelid van de NAM en van Shell was) die VVD heeft op dit moment veruit het meeste geld in kas voor de campagne. Niet dankzij de ‘hardwerkende Nederlander’, maar dankzij rijken mensen die hun fortuin willen beschermen.