Goede morgen Jan.
De gedetineerden in ons land eisen via hun vakbond, of hoe ze dat in hun kringen ook noemen willen, een eigen stemlokaal in de bajes voor de komende verkiezingen. Dan zijn ze van die volmachten af. Kijk, dat is nou verdraaid leuk nieuws om de dag mee te beginnen! Ik snap die gevangenen wel. Een crimineel in het Huis van Bewaring geeft een andere crimineel een volmacht en is er toch niet helemaal gerust op dat die vriend van buiten ook inderdaad op de SGP (of zo) stemt. Criminelen voor zekerheid, tegen het risico op stemfraude, tegen bedrog. Dus mogelijk krijgt Nederland als eerste land ter wereld stemlokalen in de gevangenis en ik ben benieuwd door wie die stemlokalen bemand zullen gaan worden. Door de hoofdschuldigen van de Toeslagenaffaire? Dat drietal van de mondkapjes? Het is een belangwekkend onderwerp, de gedetineerden in Nederland die er niet zeker van zijn wat er met hun stem voor de verkiezingen van deze maand gebeurt. Uit beeld geraakte advocaten genoeg.
Soms staat een cultuur – jij Volkskrant, ik NRC – tussen ons in. Doet niets af aan de onderlinge waardering. Laat ik in onze correspondentie over de verkiezingen vandaag eens zó beginnen: als ik destijds wat meer op Rutte had geleken dan zou ik nooit bij de kantonrechter zijn aanbeland. Donkere maanden rond de eeuwwisseling. Eruit gekegeld door een vijfde colonne. Het was zó onverdiend. Maar ik had Ellen. Anker. Een top wijf, zoals je zo prachtig schreef. Belangrijker dan mijn carrière, hoe belangrijk ik die ook vond. De flair van Rutte, en het alles van zich laten afglijden, is soms jaloersmakend. Een evenwichtskunstenaar die geen vangnet nodig heeft. Dansen op het slappe koord. Appeltje mee de kermis op. Dat wil elke man. En elke vrouw wil op Dilan lijken. Mannen wensen haar op hun sofa. Ze kan kiezers bekoren. Die trekt ook stemmen van mensen die van de Voedselbank leven. Net als Rutte. Kiezers tuinen er met open ogen in. Het televisietijdperk. Beeld, stem en dan even niks. En pas daarna de boodschap. Die boodschap is waardeloos. Daar zijn wij het snel over eens. Ik zag Dilan afgelopen zondag in Buitenhof. Het leek wel of ze haar pyjama nog aan had. Het was iets heel duurs. Satijn of zo. Prachtige kleding van dichterbij die paste bij de herfst en het begin van de wintertijd. Dat bekoort. Daar lopen niet alleen Wassenaar, Heemstede en Laren mee weg. Veel mensen willen zijn zoals Dilan, en door op haar te stemmen zijn ze het ook even. Maar ze sluit de antirechtstatelijke en antidemocratische PVV niet uit voor een door haar geleid nieuw kabinet. Je zou haar…
Je hebt het over die resolutie. Je had het over de VN. Ik beluisterde gisteren bij Kockelmann op de radio Jaap de Hoop Scheffer. Ik neem die man bloedserieus. Beminnelijk. Afgewogen. Goed en duidelijk spreker. Hij had het er ook niet makkelijk mee dat Nederland zich van stemming had onthouden. Maar hij neigde naar ‘beetje terecht’. En hij had goede en heldere argumenten. Zelf zou ik dik voor hebben gestemd. Daarover geen misverstand. En toch. Het is niet zwart-wit. Gaza is niet zwart-wit. De meeste Nederlanders zouden anders hebben gestemd in de VN, schrijf jij. De meeste Nederlanders gaan bijkans ongeletterd door het leven, Jan! Die verdiepen zich niet in onderwerpen. Een hoog emo gehalte. Van der Gijp. Stipt Maarten van Rossem in zijn meest recente boek terecht aan. Er wordt niet gelezen. Geen kennis van de geschiedenis. Geen contouren. Ajax en showbizz. Je ziet het ook in het achterna lopen van populisten. Die daverende verkiezingswinst van Van der Plas ineens. Eerder de charlatan Baudet. De Minerva uil. Nog eerder Rita Verdonk. De doorgewinterde Jaap de Hoop Scheffer gaf aan dat er rafelranden aan die resolutie zaten. Er ontbraken twee essentiële elementen, en die stipte hij aan. Vanuit zijn perspectief. Hier was geen kletsmajoor aan het woord. Jaap de Hoop Scheffer deed niet aan versimpeling. Lees trouwens ‘Mijn Beloofde Land’ van die Israëlische journalist en mensenrechtenactivist. De ontstaansgeschiedenis van Ein Charod. De Israëli vechten vooral ook tegen hun eigen verleden. De pogroms, hun trauma. Ik refereer ook aan Buitenhof van afgelopen zondag. De rabbijn en de vertegenwoordiger van de Palestijnen. Ze omhelsden elkaar voor de camera, grepen elkaars hand.
Overigens bleek uit het Kamerdebat over die resolutie dat het parlement in meerderheid op de lijn zit van het demissionaire kabinet. Dus ja… Zolang nog zoveel mensen op BBB en PVV stemmen, moet je over ‘DE Nederlanders’ je twijfels hebben. En als Baudet straks de kiesdrempel weer haalt nog meer. En evenzeer waar het de peilingen betreft. Nederlanders klagen, ook in de achterstandswijken. Maar stemmen ook daar doodleuk de VVD. Je bent nu eenmaal niet louter via de rijken de allergrootste. Daarom ook: alsjeblieft geen verruiming van de referenda. Niet te veel, liever minder, volksraadplegingen. Misschien wel helemaal geen referenda. Wij kiezen de Kamer en de Kamer moet zijn verantwoordelijkheid nemen. Op basis van inhoud. Van expertise. Je zou een enorme verkiezingsnederlaag voor de VVD mogen verwachten, maar het tegendeel is in Nederland waar. Het is als wat ik jarenlang geroepen heb op mediatrainingen: 1. het plaatje, 2. de stem, 3. beide, en dan pas 4. de boodschap, dan pas telt de boodschap. Rutte beheerste de punten 1. en 2. tot in heel zijn vezels. Tot in de diepste krochten van zijn wezen. Fietsen door Den Haag in tijden van nood, appeltje, spijkerbroek, losjes, je vrolijke achterneef, en een overtuigende stem daarbij. Zo lekker volks. Nederland als een vaasje. De linkse fusiepartij had een ander uithangbord moeten presenteren. Een Dilan, een sexy dame met vlotte babbel op naaldhakken en in een oufit van een couturier. En interviews in haar woonkamer van Ikea en wijlen Jan des Brouvrie. Dat trekt stemmen. De westerse maatschappij van nu met social media. De aaibare vlotte premier. Overigens geloof ik wél in de bebaarde Limburger – na Den Uyl zeker qua beeld en stem de nieuwe Sinterklaas van links – die ze uit Brussel hebben laten overkomen. Ik denk ook dat hij het internationaal net zo goed zal doen als Rutte. Anders dan Omtzigt. Omtzigt bij Biden? Zie ik niet zo. Dilan daarentegen weer wel. Rutte en Yesilgöz verstaan de kunst elk milieu naar hun hand te zetten. Lees De Telegraaf en realiseer je inderdaad de intrinsieke hetze van dat pamflet tegen links.
Die Dilan van de VVD wordt de nieuwe premier. Wel eerlijk verdienen, niet eerlijk delen – daar stemt Nederland over drie weken in meerderheid op. Niet eerlijk delen. Daar stemt zelfs de Nederlander van de Voedselbank op. Het Journaal liet eergisteren een kakmadam uit Laren zien over de vermogensbelasting. Dat beeld van die poederdoos, dat zei alles. De miljonairsvrouw wist bij God niet waar het over ging. Meer belasting betalen over het fortuin dat haar man met eerlijk en hard werken bij elkaar had gejat? Dat is het enige wat me bij Dilan Yesilgöz interesseert. En haar migratiestandpunt. Misselijkmakend. Mij interesseert niet dat ze bij de SP begon. Niet dat ze wel of niet voor GroenLinks in een belstudio zat. Een callcenter. Al bleek GroenLinks zich dat niet meer te kunnen herinneren. En ik zie niet in waarom wij haar een opportunist zouden moeten noemen. Voortschrijdend inzicht en de tijdgeest, zo ziet ik het. Ook al ben ik het met dat voortschrijdend inzicht niet eens. En de tijdgeest is de mijne niet. Het leven heeft ook voor Yesilgöz niet stilgestaan. Wat voor een Nederland staat zij voor? Ze verstaat tot nu toe de kunst geen fouten te maken. Ook niet afgelopen zondag in Buitenhof met lastige vragen over Gaza en zo meer van Twan Huys. Ze liep op eieren maar ze bleven allemaal heel, die eieren. Knap. En ja, bij de vraag in een verkiezingsdebat waar haar liever is, de VVD of Ajax, is het binnen een seconde AJAX! Ze schrikt van de snelheid waarmee ze het heeft gezegd, slaat een hand voor haar mond en giert het uit. Mediageniek gewoon. Naturel. Kwaliteiten.
Doodziek word ik overigens, een zijstap, van al die anonieme verklaringen van mensen die in hun werk waarschijnlijk herhaaldelijk steken lieten vallen, of die te beroerd waren het ene been voor het andere te trekken. Meelifters op de energie van anderen. Ondermijning, klagers. Zo’n rapport over Arib bijvoorbeeld. Schande. Van één of ander tweederangs amateur onderzoeksbureau. Was het gisteravond roerend eens met Johan Derksen, zoals wel vaker. Je moet niet in de val trappen van anonieme bronnen. Als je te klagen hebt, komt er dan publiekelijk voor uit met naam en toenaam. Dit noem ik het Berghuis-scenario. Ik vind het vals, achterbaks, laf. Arib was een goede Kamervoorzitter. Dat bleef in het rapport onderbelicht. Misschien was ze wel mede zo goed omdat ze haar op haar tanden had. Zachte heelmeesters maken stinkende wonden. Zwakke leidinggevenden brengen de boel om zeep. En die Bergkamp was natuurlijk een volslagen nitwit. Een kermisklant, die Vera Bergkamp. Probeer vandaag de dag maar eens een personality te zijn, ze slachten je. Anonieme bronnen zouden niet moeten gelden, tenzij de bronnen in levensgevaar komen als hun naam breed uitgemeten openbaar wordt. Doet me aan jaren geleden denken. Ik was adjunct en redactiechef bij Wolters-Kluwer. Ik werkte me een slag in de rondte. Van de abonnees kreeg de krant een waarderingscijfer 8. Dat was een 5 toen ik aantrad. Ik had ook te maken met een vijfde colonne. Die gasten waren levensmoe. Ik duldde hun gegaap niet. Het waren geen journalisten. Ze hadden er niets mee. Het waren ambtenaren op een redactie. Ze gingen bij de directie over mij en de hoofdredacteur, ook hem, klagen. Ik schoot zo nu en dan uit mijn slof. Ik maakte bang. Nee, ik was bevlogen. Er kwam een onderzoeksbureau. De intriganten voelden zich serieus genomen. Fluistergesprekjes achter gesloten deuren. Anonieme smaad. En de hoofdredactie legde het loodje. Dat werd de kantonrechter. Die stelde me in het gelijk. Uitspraak: ik kreeg een vol jaarsalaris mee. Maar wat vond ik die val bij Wolters-Kluwer erg voor Ellen. Eerder voor haar dan voor mij. Oneerlijkheid heeft veel impact op je persoonlijk leven en dat van de persoon die onvoorwaardelijk van je houdt. Er is geen tweede Ellen. En zo leef ik met Arib mee. En met haar familie.
Iets anders, totaal anders. Kwam eerder vanmiddag terug van station Breukelen, Helin ophalen. ‘Zullen we oliebollen kopen’, glunderde ze. ‘Zo lekker Johan, en ook voor Berivan?’ Dat is de andere Koerdische die ik les geef. Die Helin. Zó ontwapenend. En als je dan die oorlogsverhalen hoort. Die gevangenis in Syrië. En zo jong nog. vijftien jaar en in een kerker van Assad. Gepakt op haar eerste vluchtpoging. Geen besef van tijd, van dag en nacht. Ja joh, en dan sta je in Vleuten voor die oliebollenkraam en komen de herinneringen aan Ellen weer volop boven. Aan die zondag bijvoorbeeld dat ik het niet meer met haar redde. De Lewy Body. De paranoia. Ik was kapot en bracht haar via Vleuten verslagen en boos tegelijk – ontredderd in feite – terug naar het verpleeghuis in Nederhorst den Berg. Maar bij de oliebollenkraam van Vleuten wilde ik al dat Ellen bij me bleef. Het werd al een beetje donker, de kerstverlichting van het winkelcentrum. Ik hield zo verschrikkelijk veel van haar. ‘Zullen we oliebollen kopen, Ellen, en weer naar huis gaan, zullen we het gewoon weer proberen?’ Ze was ziek. De parkinson had haar ook Lewy Body bezorgd, ze kon er niks aan doen. Oliebollen gekocht en weer samen terug naar huis. Wintertijd. De kaarsen aan. Muziekje. Oliebollen. Het huiselijk geluk bovenal. Nog altijd samen. Crises doorstaan als geschetst met dat rapport van die vijfde colonne. Ik was nog altijd iemands liefste. De oliebollenkraam ook op Oudejaarsdag in 2009. We kwamen terug van het Diaconessenhuis. Ellen werd onderzocht. De diagnose parkinson kwam een week later. Maar 31 december 2009: in de rij voor oliebollen bij de kraam op het dorpsplein van Vleuten. Ik voorvoelde onheil, maar stopte het weg. Ellen evenzo. Die kraam in Vleuten heb ik heel lang gemeden. Vandaag niet. Afijn, sterk zijn. De potjes appelmoes in de supermarkt. Ook zoiets. Ze waren niet aan te slepen om Ellen te helpen soepel haar dagelijkse medicijnen te laten innemen. De potjes appelmoes pijnigen me nu.
Bij Dilan denk ik dikwijls terug aan Ellen. Daarom waarschijnlijk ook mijn milde toon. Zeker ook de oliebollen stemmen me mild.