Het enige verschil met Lies blijft dat ik niet naar bed ga met een breiwerkje

Vandaag zou ze jarig zijn geweest. Naar Vlissingen gegaan. Daar ook veel bijzondere herinneringen. Aan haar. Met haar. Herinneringen. Aan het zorghotel op de boulevard. Op de foto kwamen we er net de deur uit. Het strand. Het binnenstadje met zijn nauwe straatjes en monumentale panden. De zee, de koffie aan zee. In de verte Breskens. Tien jaar leed Ellen aan parkinson. We hebben er die jaren alles uitgesleept wat het leven nog te bieden had. En ik verbaas me erover hoeveel dat nog was. Nooit opgeven kortom. Vanavond mede ter ere van Ellen met vrienden een etentje op uitnodiging.

Vlissingen voor een paar mooie dagen in het zorghotel. Vertrek uit de parkeergarage van De Ingelanden. De koptelefoon mee. Voor muziek onderweg. Voor beiden een dagelijkse oefening van de beenspieren.

Lieve gastvrouw, beste gastheer.

Tijdens de les van heden in de Nederlandse taal heel voorzichtig aan Beriwan laten doorschemeren dat ik erg matineus  ben – overdreven matineus zelfs volgens sommigen – en dat je mij na half tien ’s avonds kunt opvegen met stoffer en blik (tegenwoordig van plastic en in aanstellerige Gordon-kleurtjes). Dus ja, een etentje na zevenen ’s avonds… Toen ik twee of drie weken met Ellen samenwoonde, liet zij mij kennismaken met een bevriende Indonesische familie van wie de twee dochtertjes bij Ellen in de klas hadden gezeten. Iris en Irana. Op de Aziëlaan 10 in Utrecht/ Kanaleneiland woonde ook de moeder van Maggy Amidi. De oma zogezegd van Iris en Irana. Die vrouw, Lies geheten, gaf mij om acht uur ’s avonds in mei veertig jaar geleden een hand, en Ellen een zoen, en ze zei dat ze naar bed ging. Ik was onthutst. Nu al levensmoe?

Ellen heeft me daar later vaak aan herinnerd. Na afloop van die kennismakingsvisite in dat rijtjeshuis waar je nu tegen IKEA aankijkt, zei ik tegen Ellen dat je wel knettergek moest zijn om al om acht uur ’s avonds naar bed te gaan. Ja, zei Ellen, maar ze staat om half zes op en gaan dan breien. Dat vond ik nóg absurder. De dag om half zes beginnen met breien? En wat breide de arme ziel Lies dan zoal? Sokken, tot de knie. Want de Indonesische familie Amidi had het altijd koud. Ik brei niet, nog steeds niet. Maar ik kan me al jaren en jaren heel goed verplaatsen in oma Lies. Ik ga ook met de kippen op stok. Al mijn boeken en verreweg de meeste blogs heb ik geschreven toen iedereen nog op één oor lag. Heerlijk. de balkondeur wagenwijd open. De bries. De lucht in paars roze kleuren. De eerste zonnestralen. De dageraad. Het krieken. De vogels.

De Amidi’s. Ik zal ze nooit vergeten. Warme mensen. Oprechte mensen. Er was ook nog een tante Pop. Zo lekker Indisch. Elke Indonesische familie heeft wel een tante Pop. Die van de Amidi’s was van de make-up. En de lippenstift. Maar geen dikdoenerij, gewoon de Hema. Als je naar die heerlijke tante Pop keek, raakte je verdwaald in het kleurenpalet van de Hema. Verschrikkelijk voelde het dat ze vrij snel naar Java terugkeerden. Hij was er voor zijn studie. Liep een eindstage in een ziekenhuis in Helmond. Kreeg ’s morgens hele rijsttafels van zijn schoonmoeder mee voor in de trein en voor tussen de middag in zijn spreekkamer te Helmond. Het moet er in die spreekkamer heerlijk toeven zijn geweest. Een arts. Gespecialiseerd in het hart. Kreeg naderhand op Java de baan aangeboden van lijfarts van Soeharto, de president. De meisjes gingen vlak voor hun terugkeer naar Indonesië op het Kanaleneiland met hun spaarpot, een olifant geloof ik, nee een varken natuurlijk, een biggetje, naar Blokker. Daar werd die porseleinen big met een hamer naar een andere wereld geslagen. Het abattoir was er niks bij. Met het geld werd een cadeautje voor hun favoriete juf Ellen gekocht. Ik heb het nog. Ik gebruik het dagelijks. Ik geef er soms een kusje op na de afwas. Ik praat tegen hem. Of is het een haar? Gooi toch weg, zei eens iemand tegen me. Want er zat ergens een heel klein barstje van het stoten. Weggooien? NOOIT. Liefde is het mooiste woord in onze taal. Hechten komt in de buurt.

De Amidi’s. Oma Lies. Ze werkte op een administratie van de Utrechtse universiteit. Ze werd niet oud. Maar ze had dan ook al een heel pakje sigaretten verstookt als ze aan het werk ging in de Uithof. Haar, Lies, en Maggy moest ik bij de kennismaking plechtig beloven dat ik de hele rest van mijn leven heel goed voor Ellen zou zijn, want die gaf toch een vorig laven voor mij op, en ik mocht niet van haar wijken als ze ooit eens ziek werd. Daarna moest ik nog maar een loempia op mijn schoteltje doen. Met Ellen ben ik in 1995 naar Java en Bali geweest. We begonnen in het vroegere Buitenzorg, in Bogor. Historische grond. Soekarno woonde er ook ooit. Daarvoor de allerhoogste Nederlandse ambtenaren. Het is er idyllisch, het klimaat fantastisch. Daar in Bogor woonde het gezin Amidi inmiddels. Riant, overtreffende trap. Van het Kanaleneiland naar Buitenzorg met acht bedienden. Het kunnen er ook negen zijn geweest.

Tevoren Ellen plechtig moeten beloven dat ik niet met Dirk Amidi in discussie zou gaan over politiek. Zeker niet over Soeharto. Niet gedaan ook. Me wel verbaasd over de meisjes Iris en Irana van het Kanaleneiland die in Bogor ineens bevelen uitdeelden aan het personeel, de meesten senioren. Eén van die twee liet een glas cola omvallen en gilde naar een even oud meisje om de zooi op te ruimen. Wat was er met Iris gebeurd? Ik kookte van woede en Ellen keek me veelbetekenend aan: mond houden, over een paar dagen gaan we naar Bandoeng, haar geboortestad, vervolgens naar Djokjakarta en weer later naar Bali. Dirk Amidi. Moordkerel! Die leek in de Botanische tuin Bogar nog het meest op de Amidi van het Kanaleneiland. Had geen voornaam toen hij in Nederland kwam. Maar dat kon natuurlijk niet. In Nederland heb je met alle papieren een voornaam. Toen moest hij maar een voornaam bedenken. Hij kreeg er een paar voorgeschoteld. Nou, had ie gezegd: noemen jullie me hier dan maar voortaan Dirk.

Als Dirk over Dirk vertelde en hoe hij aan die naam gekomen was, gilde Dirk van het lachen. Het was een bijzondere familie. Ze deden op school bij Ellen aan alles mee. En totaal geen verbeelding terwijl ze er op het Kanaleneiland in sociaaleconomisch opzicht toch ver bovenuit staken. Hun huis rook altijd naar Indisch eten. Mooie herinneringen. Later met Ellen nog eens op een zomerse zondagmiddag op kraamvisite bij Iris geweest. Ze woonde drie hoog achter in Den Haag. Op de grens met Scheveningen. Geen bedienden meer. Ze studeerde. Met een baby. Wasrek in de kamer. Ene Willem of Wim was de gelukkige. Een Nederlandse vader, zeer tegen het zere been van Dirk. Ook een student nog. Dirk? Die had een Javaan gewild. Moest ik toen vreselijk om lachen. Ik wist eerder van Wim dan Dirk wist dat zijn dochter scharrelde. Die werd pas heel laat door Iris geïnformeerd.

Genoeg verteld over mijn matineuze gedrag. Dat heel anders was toen ik Ellen leerde kennen. Toen begon de avond na tienen. Sportjournalistiek. Had er alles mee te maken. Nu lig ik om die tijd op apegapen. Net als Lies. Daarom zo blij met eerder begin van het uitje naar Beriwan en Sores – beiden Koerdisch – op de dag dat Ellen jarig zou zijn geweest. Prachtig, een dinertje met vrienden op 10 maart. Ik zie dat ik mijn handen eens goed moet wassen en in zalven. De tuin. De vlinderstruiken komen na het snoeien tot mijn knieën. Ze waren vier meter hoog.

Vlissingen, tegenover het zorghotel. Verbazingwekkend trouwens hoe weinig mensen destijds wisten dat bewoners van verpleeghuizen voor een paar vakantiedagen naar een zorghotel konden en dat verhuizen en zorghotels dat financieel onderling regelden. Behalve Vlissingen meermaals destijds ook naar een zorghotel bij Heerde richting Wapenveld.

Een cake van Helin voor onze vrienden ter nagedachtenis aan Ellen op haar verjaardag.

Liefde en vakkundigheid drukken zich niet alleen uit de diploma’s. Vaak niet eens! De mentaliteit zit ‘m niet in een papiertje

Kennen we haar nog, Jet Bussemaker? Bij zulke vrouwen spreken we van een stevige tante. Ga ik nu in de fout? Kan dit tegenwoordig nog? Prof. dr. Jet Bussemaker, PvdA, voorzitter Raad Toezicht Ouderenzorg & Samenleving, vindt, zo hoorde ik haar vandaag op de radio zeggen, dat we niet moeten wachten met stilzitten want anders, zo is becijferd, hebben we over tien jaar 200.000 (!!!) vacatures in de zorg. Tweehonderdduizend !!! En alleen geld zou voor de zorg niet de oplossing zijn. Niet meer geld maar anders denken. Haar advies gaat politiek behandeld worden en komt erop neer dat mensen als Diana (natuurtalent met toewijding) veel eerder en makkelijker in dienstverband in de verpleegzorg (woonzorgcentra) werkzaam moeten kunnen zijn. Bussemaker: We blinken uit in papieren, in diploma’s, in regels en nog eens regels, maar dat is geen enkele garantie op goede zorg en we zullen flexibeler moeten worden.

De voorzitter van de Patiëntfederatie, een zekere Schellekens, Arthur Schellekens, was het niet met haar eens. Hij ontpopte zich als een valse profeet. En daar hebben we er al zoveel van in Nederland. Minder hechten aan alle mogelijke diploma’s? Welnee zeg! Dan verminderde de kwaliteit van de zorg. Het zou (Schellekens) een uitholling zijn van het vak van verzorgende en verpleegkundige. Dat er ook nog zoiets als een midden bestond, ging er bij deze man niet in. Een grote bek met meer dan 95.000 vacatures nu, en 200.000 over tien jaar. Schellekens betoogde ook nog eens dat je het al die hardwerkende en gepassioneerde verzorgenden niet kon aandoen om niet-gediplomeerden en niet volledig- gediplomeerden in de verpleeghuizen in te zetten. Devaluatie, zei de wijsneus. Over de ouderen had hij het niet. Laat ik eerlijk zijn, hij had het amper over de doelgroep, over de van zorg (en aandacht!!!) afhankelijken. Ze zouden niet veilig zijn bij niet volledig gediplomeerden. Helaas heb ik teveel ellende in twee verpleeghuizen gezien. Ik kwam er dagelijks. Ik sliep er mee achter het cijferslot. Ik was kind aan huis op een gesloten afdeling. Het klopte er vaak voor geen meter. Voortdurend dreigden ongelukken. En ik wist: we hebben het er met dat verfoeide neoliberalisme zelf naar gemaakt. Bezuinigingen. Weg met van alles en nog wat. Marktwerking over de rug van zieken en ouderen en hun mantelzorgers. Maatschappij in ontbinding. Schellekens is op internet terug te vinden met plannen, rapporten en beleidsnotities. Maar vooral ook met luchtfietserij.

Helin rondt momenteel haar stage in een woonzorgcentrum af. Op alle onderdelen heeft ze hoog gescoord. Hoger kon niet. Ze is mensgericht, heeft een oorlog in Syrië meegemaakt, van haar tiende tot haar achttiende, ga er maar tegenaan staan, en ze is leergierig en slim. Haar verhalen over de stage in het woonzorgcentrum als arts in opleiding brengen me dicht bij mijn verleden als mantelzorger van Ellen. En mijn getob met mijn galblaas. De opslagplek voor verdriet, onmacht en frustratie. De gediplomeerde dames hadden een liefdesrelatie met de computer. Ze waren er niet bij weg te slaan. De computer werd ook gebruikt om te melden dat er niets te melden was. En dat met zo’n groot personeelstekort. Er wordt nog steeds hopeloos veel tijd aan verdaan. Dames die de bewoners maar lastig en vervelend vonden. Op enkele uitzonderingen na. Vaak slecht zorgpersoneel. Ongeïnteresseerden met een diploma. Ze hadden dat diploma beter kunnen krijgen van Marlboro of een ander sigarettenmerk. Roken op het balkon konden ze als de besten. Bij elk wissewasje die vlucht naar het balkon voor een peuk. Een diploma bleek In Nederhorst den Berg en bij De Ingelanden geen enkele garantie voor deugdelijk werk als verzorgende of verpleegkundige. Al waren de verpleegkundigen meestal wel een stuk beter.

De verzorgenden? Te dikwijls knudde. Velen waren er onvoldoende met hun hoofd bij. Nee, ik overdrijf niet. Was het maar zo! Geen Diana’s met levenservaring en levenswijsheid. Het waren vaak hypotheekzusters, bij beuners, in plaats van zorgzusters. Ondanks de pamflettistische prietpraat van Mark Rutte. Personeel dat geen rekening hield met de sociale en economische status van de zorgvragers. Hun mentale gezondheid leed eronder. Het bracht me ertoe Ellen definitief vanuit De Ingelanden naar huis terug te halen. En ik had er het geluk dat ik een fenomeen als Diana Sharifi trof, aan wie Ellen zich meer en meer ging hechten. Ze kon van lieverlee weinig meer, Ellen, maar de stem van Diana herkende ze bij binnenkomen uit duizenden. De glimlach en de wenkbrauwen vertelden het verhaal. Het was het verhaal van vertrouwen en chemie. Dus ja, meneer Schellekens, we zijn hier toch écht ervaringsdeskundigen. U kunt praten wat U wilt, maar U bent ziende blind. En dan de moeite die Diana moest doen om, behalve als ZZP’er in de zorg, ook in een zorginstelling voor meer vastigheid een voet tussen de deur te krijgen. Handen aan het bed? We hebben er de mond van vol, meneer Schellekens, maar als puntje bij paaltje komt gaan we zeiken over diploma’s en vergeten we dat die niet zaligmakend zijn. Het gaat om de intentie. Om de inborst.

Herinner me een Indië-herdenking op Bronbeek waarvandaan ik Ellen in De Ingelanden aantrof in de filmzaal. Ze begroette me met ‘Wim’. Pijnlijk moment, als zovele. Waar waren de verzorgenden met hun mooie diploma’s? Ze stonden allemaal op het balkon aan een sigaret te lurken. Een beroepsdrama. Maar inderdaad, meneer Schellekens, gediplomeerd, gediplomeerd aan de sigaret, en de bewoners aan hun lot overgelaten. Gediplomeerd weggelopen uit de filmzaal. Gediplomeerd afwezig toen Ellen bijna met een kussen door een medebewoonster, zo dement als wat, de verstikkingsdood was gestorven. Ik werd er hier thuis terecht mijn bed voor uit gebeld. Een trauma, nog altijd. Op de schitterende voorjaarsavond voorafgaande aan koningsdag de bewoners van De Ingelanden al om zeven uur naar bed. Misdadig. Zogenaamd omdat de filmapparatuur het niet deed. In werkelijkheid omdat de holistisch ingestelde gediplomeerde teefjes zo snel mogelijk naar de gezelligheid in de overvolle binnenstad van Utrecht wilden. Het zijn helaas geen sprookjes. Wie zijn oren en ogen de kost geeft, heeft de juiste indruk van de betrekkelijkheid van diploma’s. Ze garanderen geen compassie, empathie en ruggengraat. Over tien jaar 200.000 vacatures. Maar ook de mantelzorgers met een burn-out komen er aan. En ja, wie dan leeft die dan zorgt. Hoe zou het leven van U, meneer Schellekens, er over tien jaar uit zien?

Diana miste een paar papiertjes. Die waren zó belangrijk dat verpleeghuisbewoners maar op een houtje moesten bijten. Ze bood zich overal en elders aan en kreeg steevast hetzelfde te horen: komt U terug als U volledig gediplomeerd bent. Op 100 werknemers in de zorg komen we er nu nog slechts 140 tekort. Landelijk zo’n 95.000, dus dat valt nog wel mee. Maar gelukkig is 1 april voor Diana geen grap, maar begint ze dan in een baan met tevens een interne opleiding voor de resterende godvergeten papiertjes. In elk geval lijst ik Jet Bussemaker vandaag maar even in. Stevige tante. Het is de kunst van het denken in oplossingen. Mozes en de Berg. Konden we met die corona ook niet. Na Albanië waren we het land in Europa dat zijn zaakjes het slechtst voor elkaar had. We konden niet buiten de lijntjes kleuren. We hadden geen fantasie. We waren kleinburgerlijk. We waren vertrut. De lieve Ellen had geluk, Ellen die hier thuis zes jaar lang bijna dagelijks werd verzorgd door ene Diana Sharifi. Hoe kun je zo star zijn door alleen maar te denken in diploma’s. Op Hogescholen zijn ze snel uitgedeeld met een 6 en een hele lange min. Voor elk diploma een bonus van de overheid. De financiering van de hogescholen drijft er in belangrijke mate op. Hoe kun je een strohalm (mensen als aanvankelijk ook Diana) weigeren als het aantal vacatures naar de 200.000 gaat. Ellen dankte haar laatste levensjaren in een belangrijk opzicht ook aan Diana. Overbodig dat verder toe te lichten.

In Houten halen ze een voltreffer met haar naar binnen. In Maarssen loopt Helin stage. Ze heeft er opmerkelijk veel te maken met parkinsonpatiënten.  In die twee parkinsonpatiënten ziet ze Ellen terug. Ze vertelde over een gesprek met één van die twee bewoonsters en de echtgenoot. Steeds maar weer vallen en nog eens vallen en onvoldoende zorgpersoneel om de parkinsonpatiënt voor vallen te behoeden. Het wachten op een gebroken heup. Of anders de bewoonster vastbinden op een stoel. De mantelzorger die tijdens het gesprek zijn schouders optrok, zich klein maakte, en begon te huilen. De mantelzorger de uitputting voorbij. De adrenaline. Zo herkenbaar. De kwetsbaarheid al helemaal. Helin vertelde over de tragiek toen ze hierboven op de zolderetage na een lange dag vele uren bezig was met het invullen van idiote abstracte feedbackformulieren en competentiegerichte waanzincapriolen van de tekentafels. Het gekke Nederland met zijn natte winden in een netje. Kostbare tijd voor nonsens die ze liever had gebruikt om de bewoonster in Maarssen met parkinson en dementie te helpen. Met ’s avonds een poosje de hand vast te houden van deze mevrouw. Doch nee, Nederland prevaleert kletskoek in tabellen. Maar de geleerden zullen het allemaal wel beter weten. En de zieken en ouderen? Ze kwijnen weg in een doordrenkte incontinentieluier.

Even het onderwijs. Daar geen vernieuwers maar vernielers. Vaak lui die in de klas zelf geen orde konden houden. Bij dertienjarigen al niet. Omdat we nergens met ze naartoe konden, mochten ze in Zoetermeer beter onderwijs bedenken. Verdringen die foute grap. Maar Nederland en de regeltjes. Het gaat niet om de medemens. Het gaat om de registratie. En om diploma’s. Aan alle formaliteiten voldaan, de patiënt helaas overleden. Diploma’s zijn geen garantie voor alles. Ik weet het uit de journalistiek. En met het zicht op 200.000 vacatures over tien jaar zou Nederland best wel eens mogen beginnen aan enige improvisatie. We zijn fetisjisten geworden. Regeltjesneukers. Archiefbouwers. Obesitaskwekers aan de pc. Ik ben benieuwd hoe goed de verpleeghuisdirecties gaan doorpakken. En iedereen die zich keert tegen het advies van Bussemaker wens ik een zeer vroegtijdig en langdurig verblijf in een verpleeghuis toe. Zonder personeel. Met veel pyjamadagen. Een contract voor daags maar drie keer naar de wc. Liefst minder nog. Plascontracten door de familie ondertekend. Pijnlijke doorligplekken vanwege slechte verzorging. En bij niet in staat zijn zelfstandig te eten dan maar uithongeren.

Ik haat de regelfetisjisten. Het is er in Nederland van gekomen dat de zorgindicatie 4 al niet meer voldoende is voor opname in een verpleeghuis. Insiders weten wat zorgindicatie 4 betekent. Dan ben je er als patiënt al heel erg aan toe. Ik begrijp dat er zeer dringend 16.000 nieuwe verpleeginstellingen in Nederland nodig zijn. De strenge regelgeving vertraagt de bouw. Liever regels dan bouwen. Al zal het nog een hele kluif zijn die extra verpleeghuizen van personeel te voorzien. We draaien in cirkeltjes rond. We werpen voor alles zoveel barrières op dat elk dossier naar de grote stapel gaat. Insiders weten dat we de beschaving in Nederland achter ons gelaten hebben. Nu nog minder babbels. Ach, in het Belgische De Panne begon een Afghaanse wetenschapper, die nergens aan de bak kwam, tenslotte maar een restaurant met gebakken mosselen. Hij vluchtte voor de Taliban, een Afghaanse officier van justitie, in Hamburg kwam hij niet verder dan taxichauffeur. Ook de verpleeghuizen zouden in Nederland hun handen kunnen dichtknijpen met oorlogsvluchtelingen. Het zit niet altijd in een papiertje. Maar met West-Europa blijft Nederland arrogant zijn problemen groter en groter maken. Naar de 200.000 vacatures in de zorg! Maar misschien maken we ons druk om niets met wereldleiders van het slechtste soort.

Zondag zou ze jarig zijn. Ze zou dan 82 zijn geworden. Hier op de foto met Diana op een zondag dat in augustus Bronbeek stilstond bij de doden en overlevenden van de vrouwen- en kinderkampen tijdens de Tweede Wereldoorlog in de Pacific. Diana zou vertellen over haar jeugd in Afghanistan en over de geuren en kleuren in onze tuin die haar deden denken aan vroeger.
Goed naar Leroy gekeken. Het afgekeken. Onvervangbare zorg.

Diana met de as van Ellen in De Panne. Goede zorgvreleners zijn met geen goudstaven te betalen.

Ze is nog lang geen twee jaar in Nederland. Ze is Koerdisch, net als Helin. En daar is ze trots op. Net als Helin. Beriwan Avci. Binnenkort ’s avonds in Anafora in het Maximapark dat ze dan samen met haar vriend Sores gaat runnen. Samen bestieren ze al een bedrijf in huishoudelijke hulp voor de zorg. De voormalige lerares Engels doet menigeen versteld staan door de snelheid waarmee ze de lastige Nederlandse taal onder de knie krijgt. In Nederland al dik bevriend met Diana, Helin en Wil, toekomstige klanten in de avonduren bij een ondergaande zon bij Anafora. Als taalcoach de vraag aan Beriwan het laatste blog te lezen en onder woorden te brengen wat er in dat blog te lezen viel. Verbazingwekkend hoeveel zij nu al van de Nederlandse taal oppikt.

door Beriwan Avci

Sinds ik Johan heb ontmoet, zie ik dat hij Diana altijd in alle opzichten heeft gesteund en blijft ondersteunen. Diana is exemplarisch voor de strekking van zijn meest recente blog. Diana staat model voor uitmuntende zorg zonder de nodige diploma’s. Johan is haar toegewijd. Omdat ik ook zie dat Diana zijn leven en dat van zijn geliefde Ellen heeft geraakt. Diana is een vrouw die vecht voor wat het leven brengt en het hebben van zo’n leven heeft haar behoorlijk sterk gemaakt. Op een dag vertelde Johan mij dat Diana werk zocht en een paar dagen later was een baan in een verpleeginstelling voor haar gevonden. Ik was er zeker van dat Johan alles had opgezocht over de baan die Diana ging bekleden en zoals we zien in zijn schrijven begon hij met de cijfers. Het aantal dat deze sector nodig heeft aan werknemers. Prof. dr. Jet Bussemaker waarschuwt op de radio voor een dreigend tekort van 200.000 zorgvacatures over tien jaar. Johan pleit voor een verandering in denken en benadrukt dat geld alleen niet de oplossing is. Zijn voorkeur, gericht op meer flexibiliteit in de zorg, stuit echter op weerstand van Arthur Schellekens, voorzitter van de Patiëntfederatie, die de kwaliteit van zorg zonder volledige diploma’s betwijfelt. Ik ben het met allebei eens, in die zin dat ik vind dat kandidaten voor de zorg met een spoedcursus en een papiertje zouden moet kunnen instromen. Ik zou voorstander zijn van een interne opleiding en ondertussen al handen aan het bed.

Johan pleit voor om mensen zoals Diana zonder volledige diploma’s maar met toewijding, eerder en makkelijker in de verpleegzorg  op te nemen. Terecht. Maar Nederland liever dan Turkije. Het hele systeem in Turkije is voor rijke mensen. Johan deelt zijn persoonlijke ervaringen in verpleeghuizen, kritiseert het overdreven belang van diploma’s en benadrukt het belang van intentie, inborst en ervaring in de zorg. Terwijl hij zijn waardering uitspreekt voor individuen zoals Diana, die ondanks het ontbreken van bepaalde papieren uitblinken in toewijding. Het systeem in Nederland zou een kortere weg voor mensen als Diana moeten openen als reactie op de crisis. Johan  beschrijft negatieve ervaringen met gediplomeerd personeel en pleit voor meer flexibiliteit en pragmatisme in de zorg. Hij betreurt de regelgeving en het regelfetisjisme in Nederland, met name in de zorg en het onderwijs, en waarschuwt voor een dreigende crisis in de zorgsector. Ook reflecteert hij op de negatieve impact van regelgeving in de zorgsector en het onderwijs en eindigt met een afkeer van “regelfetisjisten” en een oproep tot meer improvisatie in Nederland.

Waar bleef de John F. Kennedy van 2024? Het kan nog steeds! Anders iemand erger dan een maffiabaas

Spijlen tussen Mexico en de VS. Een muur van spijlen waar geen enkel ‘onderkruipsel’ door kan. Voor de narcist is een muur om zichzelf heen niet voldoende. Het leven is voor hem één grote muur. Het alleenrecht op bestaan. Er telt maar één belang: het eigen. Lees het vorig jaar verschenen aangrijpende boek van Isabel Allende onder de titel ‘De wind kent mijn naam’. Dagelijkse praktijk. Gevlucht voor de burgeroorlog in El Salvador. Aan de grens met het Beloofde Land, de VS, het bedrieglijke land van vrijheid en mensenrechten, moeder en dochtertje van zeven van elkaar gescheiden. Moeder wordt teruggestuurd, ze zal in het niets oplossen, de kleine Anita Diaz mag wel de VS binnen en belandt in een smerig opvangkamp. Uiteindelijk ontfermt een jonge maatschappelijk werkster zich over het halfblinde kind. Ze vindt voor de vluchtelinge van zeven een veilig en warm adres. Bij de joodse weduwnaar Samuel Adler van dik 70+ die onder nazi-Duitsland zijn beide ouders in een vernietigingskamp verloor. De nieuwe betekenis die de musicus Adler aan zijn bewogen leven geeft. De narcist zal er niets van begrijpen.

Meelijwekkend? Ja eigenlijk wel. Zwaar ziek in zijn hoofd. Waarschijnlijk nooit anders geweest. Niet bij te sturen. Het narcisme in zijn extreme. Lees er de literatuur op na. Bijvoorbeeld ‘Bewonder mij’ van Eddie Brummelman. Goed boek. Over het ontbreken van invoelend vermogen. De superioriteit. Geen echte vriendschappen kunnen sluiten. Niet kunnen liefhebben. De lust tot vernederen. En waar het zichzelf betreft uiterst kleinzerig. Narcisten zijn verwikkeld in een constante zoektocht naar bewondering, en waar ze dat mislopen gaan ze over op krenken en zinnen ze op wraak. We hebben met snoevers en blaaskaken te maken. De grootste aller blaaskaken? De voormalige zangeres en popster uit de jaren ’60 Cher, denk aan haar megahit met Sonny ‘I got you babe’, is de zoveelste kunstenaar in de VS die wil emigreren. Eerder zo’n geluid van een beroemdheid als Barbra Streisand. En van toonaangevende wetenschappers. Benieuwd welke clown straks het Amerikaanse volkslied voor de pathologische leugenaar zingt. Het zal zeer doen aan de oren. Acteur Robert de Niro noemt hem erger dan een maffiabaas en sneert dat hij veel tijd heeft besteed aan het bestuderen van slechte mannen maar dat dit toch wel het summum is. Geen moraal. Geen ethiek. Het toppunt van banaliteit en wreedheid zijn. Robert de Niro laat niet na zijn landgenoten te waarschuwen voor de smakeloosheid, het kwaad en de duvel in persoon. Migratie gaat ook de komende Amerikaanse presidentsverkiezing domineren.

Het sujet lijkt al met één been terug in het Witte Huis. En krijg hem daar dan nog maar eens uit. De oppernarcist. Die heeft allang geen masker meer. Die voelt niet de pijn aan bijvoorbeeld de grens met Mexico. En hij schopt het straks wederom tot president van de Verenigde Staten. Huiveringwekkend vooruitzicht. De wereld verantwoordelijk voor zijn eigen ondergang. De man verdient verpleging, desnoods dwangverpleging. Zo nodig een isoleercel. Riempjes en vastbinden. Hij is incontinent in zijn hoofd. Hij heeft het allemaal niet onder controle en laat alles lopen. De gekste oprispingen. Oncontroleerbaar. Van een brein geen sprake, wel van een moeras daar ergens in de bovenkamer. En desondanks wint de idioot weer een voorverkiezing. Gisteren, South Carolina. Het moet zich schamen. Lopen er niet 92 rechtszaken tegen hem? Zijn er niet 13.000 documenten bij hem thuis in Florida in beslag genomen die hij stiekem vanuit het Witte Huis naar zijn landgoed had mee gejat? We hebben te maken met een doortrapte leugenaar. Een verdonkeremaner. Een ontembare zelfverheerlijker. Een proleet. MAGA ofwel Make America Great Again. Met vervalsing? Met oplichting? Met gefoezel? Met racisme? Met intimidatie? Met vijanddenken? Met verkrachting van wat maar te verkrachten valt? Met verdachtmakingen en vuilspuiterij richting rechters en journalisten die hun werk doen overeenkomstig de uitgangspunten van een rechtsstaat? Wanneer wordt zo’n persoon ontoerekeningsvatbaar verklaard?

Wanneer komt het gehele Amerikaanse volk bij zinnen? Ja, wanneer realiseert die Republikeinse Partij zich dat ze achter een levende atoombom aan kachelen? Geen groter voorbeeld in de wereld van domme gevoelloosheid, van egoïsme en van niet te corrigeren gedrag dat louter is afgestemd op de eigen ik-fanfare. Geen greintje zelfinzicht. Waarom hebben de Democraten in Amerika vier jaar lang verzuimd naar een nieuwe John F. Kennedy te zoeken. Of de Obama van 2024. Hij of zij had te vinden moeten zijn. Waar was de vicepresident, mevrouw Harris, al die vier jaar? Nu stevent een gehaktbal als ongeleid projectiel regelrecht op een nieuw presidentschap af.  Aan veroordelingen ondertussen voor honderden miljoenen dollars. Het maakt niet uit. Als je niet deugt dan ook maar volledig. South Carolina stemde ook al in overgrote meerderheid voor de nominatie van deze racist en bedenk het verder maar. Querulant? Zeker ook dat.

Make America Great Again? Ach ja. Zielige vertoning. Een eerder presidentschap dat zich kenmerkte met elk halfuur het ontslag van een minister, een onderminister, een adviseur, een advocaat of iemand anders. Uiteindelijk een moordbrigade afsturen op zijn eigen vicepresident. Wartaal uitslaan. Intrinsiek slecht zijn. En niet kunnen leven buiten zijn eigen IK. Met hoofdletters natuurlijk. Opgevoed door een slechte vader die hem met een honkbalknuppel afstuurde op huurders met een betalingsachterstand. Zwaar ziek in zijn hoofd. Meelijwekkend? Jazeker. Zijn reactie op de dood van Aleksej Navalny bleef even uit. Vermoord door een misdadig regime. Eén van de methodes in Siberië de gevangene in de barre kou zetten en er een wandelingetje mee maken. Eén harde stomp in de hartstreek is dan al voldoende. Aleksej Navalny ja, een god vergeleken bij het Kremlin en ook de toekomstige president van de Amerikanen. Die maniak is niet de weg kwijt, die kent geen weg, die ronddwaalt in de rimboe van zijn eigen jeugd en verdere leven. Alles is boosaardig nep aan hem. De VS kiezen later dit jaar deze mongool als president. Zijn reactie, warrig onnavolgbaar als altijd, op de dood van Aleksej Navalny, zegt wederom alles over hoe de wereld naar zijn ondergang toesnelt. 

Dit schreef de man, die psychiatrische hulp behoeft, op zijn platform Truth Social. En het gepeupel slikt het als hemels manna. ‘De plotselinge dood van Aleksej Navalny maakt me er steeds bewuster van wat er in ons land gebeurt.’ Hoor toch eens! Met een enorme hoeveelheid hoofdletters vervolgt hij: ‘Het is een langzaam, gestaag proces, met corrupte, radicaal linkse politici, aanklagers, en rechters die ons op het pad naar de verwoesting leiden.’ Nog te volgen? Veroordelingen tot en met, 92 rechtszaken nog te gaan. Duizenden en duizenden documenten aanvankelijk verdonkeremaand. Het maakt niet uit. Daar gaat hij verder met zijn grote waffel:  ‘Open grenzen, vervalste verkiezingen, en weerzinwekkend oneerlijke beslissingen van rechters die Amerika kapot maken. We zijn een land in verval, een falend land. MAGA2024.’ 

Rancune is zijn drijfveer. Hij heeft al aangekondigd bij een volgend presidentschap 55.000 ambtenaren te zullen ontslaan. Ze liepen hem immers voor de voeten. Logisch? In zijn denkwereld wel ja. Nikkie of Nancy, het opgezette vogeltje van achterin de negentig bij de Democraten.. Een presidentskandidaat die Nancy consequent Nikkie bleef noemen over de beveiliging van het Capitool. Want daar lag het natuurlijk aan, niet aan zijn rol als hitser. Nikkie of Nancy. Beiden twee politieke zwaargewichten. Nikkie, Nikkie Haley, zijn enige nog overgebleven tegenkandidaat voor de nominatie bij de Republikeinen, waarschuwt voor een man die zijn verstand al geruime tijd is verloren. De Amerikanen vinden de barbecue belangrijker dan dat. En de patiënt zelf meent dat zijn verstand beter is dan 25 jaar geleden. Kun je nagaan. Bovendien zou hij bij recente tests uitzonderlijk hoog hebben gescoord. Naar eigen zeggen dan. Waarschijnlijk brandde bij die tests de apparatuur door. Het verstand van een krankzinnige als uitzonderlijk hoog beoordeeld. Zeker na de hint aan Poetin om met zijn toestemming een oorlog te beginnen met Europese landen die hun defensie-uitgaven nog te laag hebben. Meer verstand dan 25 jaar geleden. Hoe zou hij er toen aan toe zijn geweest?

Een diepe zucht. Hij kan er niks aan doen. Zielig South Carolina. Stemmen op een patiënt. Weeg toch iemands woorden en gedragingen. Haal toch die rooie honkbalpet van zijn harses. Die laat je toch niet straffeloos wegkomen? Sterker nog: die hijs je toch niet op het schild? Is het een soort verslaving aan charmante bedriegerij? Nou ja charmante….Wat is het eigenlijk wat weldenkende mensen zo zwak maakt tegenover narcisten? Zelf keuzes in mijn leven moeten maken die  heel lastig waren, maar ze gelukkig toch gemaakt. Narcisme vervormt. De narcist zelf en ook zijn omgeving. De narcist die leeg is in feite en ongelukkig met zichzelf. Het leidt tot overcompensatie. Vaak vanuit een groot minderwaardigheidscomplex. Negeren, een narcist? Ja, maar dan wel op tijd. De VS zijn dat stadium helaas al geruime tijd voorbij. Hoofdschuldigen? Eigenlijk de beleidsmakers bij de Democraten. Vier jaar zitten slapen en de huidige president opnieuw de boksring insturen waarin hij niet weet welke kant hij op moet. Waar was de John F. Kennedy van 2024? Er zijn daar toch meer Obama’s dan die ene? We willen licht zien! De renaissance,

Meelijwekkend? Ja zeer beslist. Zwaar ziek in zijn hoofd. Waarschijnlijk nooit anders geweest. Het narcisme in zijn extreme. En hij schopt het straks wederom tot president van de Verenigde Staten. De wereld verantwoordelijk voor zijn eigen ondergang. De man verdient verpleging, desnoods dwangverpleging. Zo nodig een isoleercel. Hij is incontinent in zijn hoofd. Hij heeft het allemaal niet onder controle en laat alles lopen. Van een brein geen sprake, wel van een moeras daar ergens in de bovenkamer. En desondanks wint de idioot weer een voorverkiezing. Gisteren, South Carolina. Het moet zich schamen. Lopen er niet 92 rechtszaken tegen hem. Zijn er niet 13.000 documenten bij hem thuis in Florida in beslag genomen die hij stiekem vanuit het Witte Huis in Washinton naar zijn estate had mee gejat? We hebben te maken met een doortrapte leugenaar. Een ontembare zelfverheerlijker. Een proleet. MAGA ofwel Make America Great Again. Met vervalsing? Met oplichting? Met gefoezel? Met racisme? Met intimidatie? Met verdachtmakingen en vuilspuiterij richting rechters en journalisten die hun werk doen overeenkomstig de uitgangspunten van een rechtsstaat? Voor minder kom je in de VS op de elektrische stoel.

Wanneer komt het gehele Amerikaanse volk bij zinnen? Ja, wanneer realiseert die Republikeinse Partij zich dat ze achter een levende atoombom aan kachelen? Geen groter voorbeeld in de wereld van domme gevoelloosheid, van egoïsme en van niet te corrigeren gedrag dat louter is afgestemd op de eigen ik-figuur. Zelfverheerlijking. Waarom hebben de Democraten in Amerika vier jaar lang verzuimd naar een nieuwe John F. Kennedy te zoeken. Hij of zij had te vinden moeten zijn. Waar was de vicepresident, mevrouw Harris, al die vier jaar? Zat ze al die tijd verstopt in de meterkast? Nu stevent een zelfingenomen gehaktbal als ongeleid projectiel regelrecht op een nieuw presidentschap af.  Aan aanklachten geen gebrek. Aan veroordelingen ondertussen voor honderden miljoenen dollars. Het maakt niet uit. Als je niet deugt dan ook maar volledig. South Carolina stemde ook al in overgrote meerderheid voor de nominatie van deze in vijandschappen denkende racist en bedenk het verder maar. 

Make America Great Again? Ach ja. Een eerder presidentschap dat zich kenmerkte met elk halfuur het ontslag van een minister, een onderminister, een adviseur, een advocaat of iemand anders. Uiteindelijk een moordbrigade afsturen op zijn eigen vicepresident. Wartaal uitslaan. Intrinsiek slecht zijn. En niet kunnen leven buiten zijn eigen IK. Met hoofdletters natuurlijk. Opgevoed door een slechte vader die hem met een honkbalknuppel afstuurde op getinte huurders met een betalingsachterstand. Zwaar ziek in zijn hoofd. Zijn reactie op de dood van Aleksej Navalny bleef even uit. Die was vermoord door een misdadig regime. Eén van de methodes in Siberië is de gevangene in de barre vrieskou zetten en er een wandelingetje mee maken. Eén harde stomp in de hartstreek is dan al voldoende. Aleksej Navalny ja, een god vergeleken bij het Kremlin en de toekomstige president van de Amerikanen. Die maniak is niet de weg kwijt, die kent geen weg, die dwaalt in de rimboe van zijn eigen jeugd en verdere leven. Alles is nep aan hem. De VS kiezen later dit jaar deze mongool als president. Zijn reactie, warrig onnavolgbaar als altijd, op de dood van Aleksej Navalny, zegt alles over hoe de wereld naar zijn ondergang toesnelt. 

Dit schreef de man, die eigenlijk in een verpleeghuis hoort, op zijn platform Truth Social. En het gepeupel slikt het als zoete koek. ‘De plotselinge dood van Aleksej Navalny maakt me er steeds bewuster van wat er in ons land gebeurt.’ Hoor toch eens! Met een enorme hoeveelheid hoofdletters vervolgt hij: ‘Het is een langzaam, gestaag proces, met corrupte, radicaal linkse politici, aanklagers, en rechters die ons op het pad naar de verwoesting leiden.’ Veroordelingen tot en met, 92 rechtszaken nog te gaan. Duizenden en duizenden documenten aanvankelijk verdonkeremaand. Het maakt niet uit. Daar gaat hij verder:  ‘Open grenzen, vervalste verkiezingen, en weerzinwekkend oneerlijke beslissingen van rechters die Amerika kapot maken. We zijn een land in verval, een falend land. MAGA2024.’  

Het gaat totaal niet over Navalny. Natuurlijk gaat het over hem. Over hemzelf. Het epicentrum is hijzelf. Als hij zelf maar in het middelpunt staat. Hij kan er niks aan doen. Zwaar ziek in zijn hoofd. Zielig South Carolina. Stemmen op een patiënt. Weeg toch iemands woorden en gedragingen. Haal toch die rooie honkbalpet van zijn harses. Die laat je toch niet straffeloos wegkomen? Sterker nog: die hijs je toch niet op het schild? Is het een soort verslaving aan charmante bedriegerij? Wat is het eigenlijk wat weldenkende mensen zo zwak maakt tegenover narcisme? Zelf in mijn leven voor keuzes gestaan die  heel lastig waren, maar ze gelukkig toch gemaakt. Met pijn. Narcisme misvormt. Misvormt de narcist zelf en ook zijn omgeving. De narcist die leeg is in feite en ongelukkig met zichzelf. Vaak vanuit een groot minderwaardigheidscomplex. Negeren een narcist? Ja, maar dan wel op tijd. De VS zijn dat stadium helaas al geruime tijd voorbij. Hoofdschuldigen? Eigenlijk de beleidsmakers bij de Democraten. Vier jaar zitten slapen en de huidige president opnieuw de boksring insturen waarin hij niet weet welke kant hij op moet. Waar bleef de John F. Kennedy van 2024? 

Op zijn terugweg naar het Witte Huis vergeleek de gek in South Carolina zijn juridische dreiging met de historische erfenis van anti-zwarte vooroordelen in het Amerikaanse rechtssysteem. Welja zeg! ‘Deze lichten zijn zo fel in mijn ogen dat ik niet veel mensen kan zien. Maar ik kan alleen de zwarten zien. Ik zie geen blanke. Zo ver ben ik gekomen. Ik ben voor niets aangeklaagd. Ze deden het omdat het verkiezingsinmenging was. En toen werd ik een tweede keer aangeklaagd, een derde keer en een vierde keer. En veel mensen zeiden dat zwarte mensen me daarom aardig vinden, omdat ze zo gekwetst en gediscrimineerd zijn. En ze zagen mij eigenlijk als iemand die ook gediscrimineerd wordt. Een verwantschap.’

Bind hem vast. Geef hem op tijd een pilletje. Grijp als natie tijdig in voordat het te laat is. Nu kan het nog net. Gaza is de 30.000 doden voorbij, het zal hem een rotzorg zijn. Oekraïne? Hij heeft genoeg aan zichzelf. Stoken en om zich heen slaan. Met enige regelmaat laat hij zijn gezicht zien bij de detentiekampen voor vluchtelingen op de grens met Mexico. Latijns-Amerikanen en Zuid-Amerikanen beschouwt hij als uitschot. De slachtofferrol. Ook zo kenmerkend voor een narcist. En voor een querulant. Erger dan een maffialeider, om met Robert de Niro te spreken. Het ligt altijd aan een ander. De Amerikaanse politiek heeft niets beters te bieden dan een zieke geest.

De wereld zoals ook rechts-Nederland die graag ziet. Het blijft onbegrijpelijk dat twee PvdA’ers – eerst Plasterk en nu Putters – pogingen doen tot een kabinet onder aanvoering van de PVV? Hoe kun je zó afstand doen van je eigen politieke geloofsovertuiging? Omdat zoveel kiezers hun verstand hadden verloren, of het domweg niet hebben? Hoe kun je iemand in het zadel proberen te helpen die antirechtstatelijk is en zijn obscure standpunten even in een koelkast wil bewaren? En een mevrouw die haar afkomst verloochent uit carrièrezucht? Een maatschappelijk overtuigde sociaaldemocraat behoort geen medewerking te verlenen aan het tot stand brengen van een rechts kabinet dat foezelt met cijfers, getuige de streek die er met nareismigranten werd geleverd, welke de val van Rutte-4 bewerkstelligde. En een partij die pas geleden nog zijn woordvoerder liet zeggen dat we met extra steun aan het soevereine Oekraïne het heerschap Poetin zouden provoceren. Het zijn banaliteiten in een ontspoord Nederland.

Gaza en de constatering dat met alle diplomatie de wereld alleen maar surrealistischer wordt. Het meisje in het geel, zou ze nog leven? De monsterlijke gang die de wereld maakt. En Ari Shavit in zijn boek ‘Het beloofde land’: In 1991 toen hij als Israëli werd opgeroepen voor militaire dienst waren er al detentiekampen voor Palestijnen in de schaduw van Gaza-Stad. Inclusief wachttorens. De vredesactivist hoorde de gevangenen schreeuwen van pijn. Folteringen. Slechts de crematoria ontbraken, schrijft Shavit in zijn indrukwekkende boek. Gaza-Strand is één van de vele detentiekampen. De gevangenen, schrijft journalist Ari Shavit, zijn geen terroristen, maar demonstranten voor gelijke behandeling en stenengooiers, vaak niet veel ouder van zeventien. Hoe kunnen zijn idealen van het zionisme met Israël aan de haal zijn gegaan…. Het meisje in het geel. In de knop geknakt. Nooit meer een normaal leven, als ze dat al had.

A. den Doolaard en het land achter Gods rug. Zo toepasselijk nu voor Nederland. De rug toegekeerd, ook door Dries en zijn meisje.

De kikker is terug. Foto jan van den Heuvel. De kikker, zoals we ook wel Dries van Agt noemden.

Hij noemde haar zeventig jaar lang liefkozend ‘zijn meisje’. Dat was mooi. Het vertederde. Zoals het ook mooi was dat hij het op latere leeftijd opnam voor de Palestijnse zaak. Net als de weduwe van Wim Duisenberg. Gaza en de Westbank. Maar voor de rest vonden we Dries van Agt maar een rare kikker. Zo noemden we hem immers: een rare kikker. Ons soort mensen hield niet van conservatieve christendemocraten. Willem Aantjes was anders. Maar die gaven ze bij het CDA een enkelband. Heel christelijk gemeen. Maar goed, de nu overleden Dries van Agt. Hij wilde met ‘zijn meisje’ de kabinetsformatie van de afgedwaalde Plasterk niet afwachten. Samen met ‘zijn meisje’ nam hij de vlucht. Hand in hand en tabee. Vlak ook voor carnaval.

Geen gedoe meer. Misschien wel de juiste beslissing. Vrijwillig hemelen. Al is het raar voor een man die zelf ooit eens als minister van justitie de politie voor sluiting afstuurde op een abortuskliniek in Heemstede. Waar weer tegenover staat dat hij ooit op een congres van het CDA opstond en een vlammend betoog hield tegen elke vorm van samenwerking met ultrarechtse vuilspuiters en dwarsbomers van de democratie. Ja Pietertje Omtzigt, daar sta je nu met je goeie gedrag! Dat hij niet als een knipmes voor de koningin boog, pleit ook in het voordeel van Dries van Agt. Ons soort mensen was voor Den Uyl, voor Joop, en niet voor niets één van de meest prominente Nederlandse politici van de vorige eeuw. Was Johan Cruijff niet onze beste voetballer van de vorige eeuw en werd Joop den Uyl niet uitgeroepen tot de beste politicus van de vorige eeuw?! Daar kon Dries van Agt niet aan tippen, hooguit in wielerkringen.

Bijzonder taalgebruik had Dries van Agt, dat dan weer wel. Daar zou meneer Van Beusekom, mijn leraar Nederlands op de hbs, van genoten hebben. Weer moest ik deze week even aan hem denken. Bij het opruimen van de boekenkast, en het wegblazen van stof op de planken, ineens ‘De meesterwerken der Nederlandse letterkunde’ in mijn hand. De vijfde druk, uit 1965. Karel ende Elegast. Beatrijs. P.C. Hooft. Joost van den Vondel. Justus van Effen, A.C.W. Staring. Potgieter met Jan en Jannetje en hun jongste kind. De Genestet en Multatuli. Lesstof die Van Beusekom behandelde. Je bereikte zijn lokaal via een klein bordesje. Vier treden of zo. Dat hoekje op het Christelijk Lyceum in Utrecht deelde meneer Van Beusekom met meneer Van Lambalgen die handenarbeid gaf. Het was nog de tijd van ‘U’ en ‘Meneer’. Van Beusekom was broodmager, hij had het aan zijn maag, nam altijd een zuurtje, en tobde als ik me niet vergis ook met migraine. Maar toch! ‘Epiek en Lyriek’ en ‘De meesterwerken der Nederlandse letterkunde’.

De boeken kwamen van een boekhandel op de Oudegracht. Of de Nieuwegracht. Dat kan ook. Ik geloof dat die boekwinkel Veth heette, of zoiets. De schoolboeken kostten mijn ouders een godsvermogen, besef ik nu. Van Beusekom, de beminnelijke verteller over schrijvers en de Nederlandse letterkunde. Mager als een lat, zogezegd. Van Lambalgen kon pas door een deur als die wagenwijs openstond. Ze woonden allebei in Utrecht en niet zo ver van elkaar vandaan. Van Beusekom in de Molièrelaan, Van Lambalgen in de Van Meursstraat. Gek dat ik dat na bijna zestig jaar nog allemaal weet. Met ‘De meesterwerken van de Nederlandse letterkunde’ op mijn hurken aan de rand van mijn bed, en de stofdoek weggeslingerd, volop herinneringen ineens aan de hbs waar we de week altijd met godsversjes van Johannes de Heer begonnen. Vaak hadden we geen notie van wat we zongen.

Engelse les kregen we van meneer Lapoutre. Of was het niet Lapoutre of Lepoutre? Gewoon een prachtige naam. Hij kon de broer zijn van Joop den Uyl. Ze leken sprekend op elkaar. In zijn lokaal hing altijd een verschrikkelijke sigarenwalm. Het stonk er. Die sigaren van Lapoutre, of Lepoutre, rook je al als je in de J.P. Coenstraat liep. Daar had ik in die tijd ook mijn krantenwijk. Nachtmerries van meneer Van Ankum uit Hilversum die meetkunde en algebra gaf. Scoorde zelden meer dan een 3 bij die man. Dat gepruts met die driehoek en passer ook! Doubleerde door hem in het derde jaar. Pythagoras stond voor mij op het honkbalveld van UVV, niet in de lesboeken van Van Ankum. Voor Scheikunde hadden de vrij-worstelaar Crum, potig, handen als kolenschoppen, en dan die vele tere flesjes. Voor Frans meneer Mijnhardt. Tot die ziek werd. Toen kregen we een mevrouw die nog heel jong was. Ze was net afgestudeerd. Mijnhardt stampte er altijd rijtjes bij ons in. Na drie jaar rijtjes van Mijnhart spraken we nog geen woord Frans. In elk geval geen zinnen.

En toen die opgewekte jonge vrouw. Zie haar nog lenteachtig de klas binnenkomen. Een grammofoonkoffer bij zich en een grammofoonplaat. Gilbert Becaud en Nathalie. Het Rode Plein en Lenin. Nathalie de studente en gids in Moskou met zijn sneeuwtapijt. Ik ben de naam van die invaldocente vergeten. Maar die les met Gilbert Becaud was onvergetelijk. We waren op slag straal verliefd op haar. Wij luisteren naar Nathalie en ondertussen vertalen. Wat zong die Becaud precies? Het nummer werd die les wel tien keer gedraaid. En toen besproken. Een sombere Nathalie en de Oktoberrevolutie. Nog steeds kan ik het lied woordelijk meezingen. We hadden veel vakken op de hbs, maar herinner me niet of daar maatschappijleer bij was.

Dat is nu anders en daarom verbaas ik me dat rechts en ultrarechts zo populair zijn bij de scholieren en studenten van nu. Op mijn knieën voor mijn boekenkast en een even gestaakte opruimwoede komt Godfried Bomans tevoorschijn. Korte berichten en een interview door Michel van der Plas. Pagina 17 met ‘Onverdraagzaamheid regeert’.  Die onverdraagzaamheid groeit onrustbarend, schrijft Godfried Bomans. En wacht eens even: ‘De democratie staat op het spel. De man die capituleert voor extreme standpunten moet wel onverdraagzaam zijn, omdat zijn bestaan op het spel staat. Dat is de prijs die men voor zijn bewustzijnsvernauwing moet betalen’. Pittige en puntige uitspraken van Godfried Bomans in een bloemlezing van 1970.

Bewustzijnsvernauwing, schrijft hij. Dat moet ook de oorzaak zijn van de monsterzege die de zonsverduistering Wilders bij volgende verkiezingen gaat behalen. Volgens opiniepeiler Maurice de Hond springt hij dan naar 52 zetels. En de grote verliezer is het modepopje Dilan met de VVD die het laagste niveau bereikt sinds 1956. Een verlies van 11 zetels vergeleken met de verkiezingen van vorig jaar. Omtzigt? Ook op groot verlies. Maar die slaakt tussen zijn archiefkasten thuis in Enschede waarschijnlijk een zucht van verlichting. Was hij er allemaal maar niet aan begonnen. De van de sociaaldemocratie afgedwaalde Telegraaf-columnist Plasterk; eeuwige roem lijkt aan hem voorbij te zullen gaan.

Bewustzijnsvernauwing. Maar misschien nog wel erger tegenwoordig. De kiezer met een stem uit sensatie. De kiezer die geen verantwoordelijkheid neemt voor de stem die hij de vorige keer heeft uitgebracht. De kiezer zonder levensovertuiging en engagement. De sensatie. De ene keer Forum van Baudet, dan de BBB van Carolien die alleen haar achternaam gemeen heeft met wijlen Michel van der Plas. Daarna houdt het op. En vooruit dan maar eens: Wilders. Geen partij achter zich, geen leden, geen statuten, en een verkiezingsprogramma als gebakken lucht. Een financieel volstrekt onuitvoerbaar verkiezingsprogramma, los van het bedenkelijke vijanddenken. De kiezer naar de mond praten en drommelsgoed weten dat er niks van terecht komt. Dries van Agt heeft het allemaal niet willen afwachten. Met ‘zijn meisje’ trok hij zijn conclusies.

Een rare kikker vonden we hem met zijn archaïsche taalgebruik. Den Uyl stierf aan een hersentumor. En de familie liet Van Agt weten dat hij niet welkom was op de begrafenis. Dodelijk voor Van Agt. Maar Ellen en ik applaudisseerden. Het verdiende loon voor de conservatieve mysticus Van Agt. En ‘mijn meisje’ Ellen die vertelde over de Dolle Mina’s en haar tijd bij ‘Baas In Eigen Buik’. Onder degenen die de abortuskliniek Bloemenhove succesvol openhielden behoorden dochters en schoondochters van Joop den Uyl, zijn echtgenote Liesbeth, en PvdA-minister Irene Vorrink. Het was die tijd dat Ellen bij de Dolle Mina’s ging. Uit de boekenkast komt A. den Doolaard tevoorschijn. ‘Het land achter Gods rug’. Bijzondere titel. Het boek is een exemplaar van de bibliotheek. Nooit teruggebracht? Of ooit eens gekocht toen de bibliotheek opruiming hield? ‘Het land achter Gods rug’. Wel zo toepasselijk voor nu. En waar is de tijd gebleven dat Wilders nog gewoon Boer Koekoek heette.

Onderwijsmakelaar dromend van de Maldiven en een hete vriendin

De wereld van nu met een rouwrand. De wereld die doordraait. Een zin die ik overigens schrap. Doet teveel denken aan een narcist die als een vlegelachtige Pietje Bell begon en in zichzelf verdwaalde. De zwartste bladzijde van de NPO. ‘Op je knieën jij, op je knieën voor mij.’ Om over het restje maar te zwijgen. Nooit meer terug op het scherm die over het paard getilde stakker die ik nog bij Het Parool zag komen. Te veel naar de ogen gekeken. Hij begon zich van lieverlee als bovennatuurlijk te zien. Maar ik wilde het helemaal niet over hem hebben. Nee, Gaza en de zoveelste flater van de wereldgemeenschap en de VN. Het meisje in het geel. Al die jongens en meisjes in ongeacht welke kleur ook. Zelfs een veroordeeld Israël weet van geen ophouden. En een Nederlands demissionair kabinet dat vooringenomen de verkeerde kant blijft kiezen. Een moordenaarsbende is iets anders dan vergelding met respect voor onschuldige burgers. Gaza en de ambities van een demissionaire premier die hem doen likken en slijmen richting Washington en Tel Aviv. Aan Zuid-Afrika kan een voorbeeld worden genomen.

***

Het leek me wel wat, één of twee keer per week bijles geven aan een middelbare scholier. Of voor een hele klas staan. Ze de liefde voor taal bijbrengen. Voorlezen uit bijvoorbeeld Godfried Bomans. Het prachtig geschreven en vermakelijke hoofdstuk over Jo van Nieland-Braat uit Bilthoven. Was ik niet ooit eens door de literatuur aangeraakt door meneer Van Beusekom op de HBS? Ook eens bij hem thuis geweest. Molièrelaan in Utrecht. Hij keek uit op een plantsoentje in de wijk Oog-in-Al. Lesgeven dus. Van Beusekom achterna. Een vriend van me gaf naam en mailadres om eens contact te zoeken. Had ie zelf ook gedaan. Binnen de kortste keren een enthousiast (je en jij …) berichtje terug dat ze zoveel ervaring (van jou…) heel goed konden gebruiken. Niet alleen voor bijles maar, inderdaad, ook voor een hele klas. Jij (…) lijkt ons wel wat. Kunnen we jou (…) snel bellen? Het op voorhand amicale toontje bevreemde.

Het telefoontje verliep niet goed. Mijn eigen schuld. Ik was te hooghartig. Te gereserveerd. Te eigenwijs. Te gedateerd om de zegeningen van de marktwerking en het lerarenloze competentiegeneuzel te kunnen vatten. Ik kon het weer eens niet laten. Wat is dat toch?! Noten op mijn zang. Moest aan het bemiddelingsbureau uit Zeist denken dat grondpersoneel leverde in de verzorging thuis van mijn lieve echtgenote. Een hele trits dames passeerde het ziekbed van Ellen. Maar eigenlijk was er maar één die voldeed: Diana, wie anders. Die torende boven alles en iedereen uit. De rest gold gedroeg zich niet zozeer als zorgzuster maar meer als hypotheekzuster. Bijbeuners. Een voormalige bibliothecaresse kon niet eens met een rolstoel overweg. Om over de rest maar te zwijgen. De één na de ander kieperde ik zalvend overboord. Het was het systeem dat zulke exemplaren bij je aan de voordeur bracht. Er zat er één tussen met nota bene een bipolaire stoornis. Daardoor liep alles in haar leven in het honderd. Gods eigen kostgangers. Je kon er geen kant mee op. Maar de bezitters van de Maserati’s wel. Jacobse en Van Es zogezegd voor wie we op zondagavond thuis bleven.

Alleen Diana voldeed. Meer dan dat zelfs. Een goudkorrel. Maar van het uurtarief voor de zorg dat ik via mijn kostbare PGB afdroeg aan het zorgbemiddelingsbureau ontving zij van die luitjes slechts een schijntje. Zal het twintig procent zijn geweest? Veel meer was het niet. De rest ging naar de cowboys die gretig profiteerden van de doorgeslagen marktwerking van het neoliberalisme. Het waren de gloriedagen van Mark Rutte. Het zou strafbaar moeten zijn. Hoe kapseist een maatschappij. De verzorgenden die op hun fietsje het werk deden, de cowboys rondrijdend in overdreven dure bolides met ronkende uitlaat en zuigend aan sigaren zo fors en scherp als een Patriot-raket. Zo weggelopen uit Koot & Bie. En Lubach. En verder de goegemeente die nog een vleugje satire wil zien in het om zeep helpen van het onderwijs, de zorg en het openbaar vervoer. In gesprek dus met een bemiddelingsbureau voor bijles aan middelbare scholieren met leerachterstand.

Moest niet alleen aan het bureau in Zeist denken, maar ook aan Sywert van de mondkapjes, de rap van de tongriem gesneden christendemocraat Sywert en zijn kornuiten. Het onderzoek naar hun zal wel met een jaar of veertig zijn afgerond. Ik moest denken aan Koot & Bie en hun Haagse vrije jongens van het avontuur en de dikke portemonnee met flappen. De jongeman die bijlesgevers zocht, hield me een bedrag voor dat ik kon verdienen. Nee, naar een cv werd niet gekeken, iedereen hetzelfde uurtarief. Docenten van een universiteit en hogeschool met senioriteit en bovendien de nodige papieren voor didactiek of padvinders die niet veel in de melk te brokkelen hadden: iedereen werd over één kam geschoren met dezelfde honorering. Het onderwijsleven moest immers niet ingewikkelder worden gemaakt dan het al was. Enige realiteitszin kon de jongeman niet worden ontzegd.

Maar ho even: niet bijles aan rijkeluiskinderen hoor. Hoe ik dat bedoelde? Nou dat de ouders van rijkeluiskinderen zichzelf maar moesten zien te redden en bekommeren om de onderwijsprestaties van hun kroost. Dan maar een vriendin minder voor pa met een megasalaris bij de NPO en een bed op zijn Hilversumse werkkamer. Was pa toe aan een nieuwe verse vriendin dan kreeg de afgedankte 20.000 (heel toepasselijk) gemeenschapsgeld mee. Beelden van de al jong verpeste bordkartonkinderen te Haaksbergen. Ik koos voor de volkswijken en armere buurten en dan nog graag kinderen van migranten. Vluchtelingen zogezegd met al een heel leven achter zich nog voordat het leven goed en wel begonnen was. Op mijn netvlies verscheen het meisje in het geel uit Gaza. Geen verwende pubers die vier keer per jaar op wintersport gingen. Dan wist hij ook maar meteen waar ik politiek stond. Hij mocht me naar Ter Apel detacheren. Want belangrijk in een tijd dat 2.5 miljoen hersenlozen op een geestelijk verkreukelde hadden gestemd. Dat was ook een rechtstreeks gevolg van het aan de markt verkwanselde en afkalvende onderwijs in Nederland dat ineens het krijtje en het schoolbord de deur uit had gedaan en daarna de docent. De hedendaagse jeugd? Geen historisch besef. Al helemaal niet van een bruin verleden. ‘De aanslag’ van Harry Mulisch? Harry wie??? De Aanslag ??? Nooit van gehoord natuurlijk. Maar wel anno 2024 in Nederland onderwijsrecruiter. Of wel: koppelaar. Meneer Van Beusikom U moest eens weten!

Meelijwekkend eigenlijk. ‘Floortje Bloem’ van Yvonne Keuls? Van wie??? Ik raakte op dreef. En op stoom. Voor mijn ogen verschenen de slapjanus en windvaan Omtzigt en die anderen die het nog steeds met Wilders en bij de onvervalste ijdeltuit van een Plasterk uithielden. Dat kon allemaal in een land dat voorzieningen als zorg en onderwijs verwaarloosde. Had Carolien haar school eigenlijk wel afgemaakt? Ze vliegt voortdurend uit de bocht. Hoe dacht deze onderwijsrecruiter hier eigenlijk zelf over? De jongeman had er geen mening over. Geen mening over? Zijn bureau deed niet aan politiek. Niet aan politiek en engagement? Maar dat kon toch helemaal niet! Het bureau kon toch niet in zee gaan met lesgevenden die sympathiseerden met de PVV, of JA21, of andere op vreemdelingenangst gebaseerde gezelschappen vol ideologische gifmengers met een bruine rand die de Grondwet lieten kantelen? We stonden toch niet los van de werkelijkheid? Tegenwoordig was het toch immers wel degelijk van belang, te weten waar een onderwijskracht politiek zo’n beetje stond alvorens hem voor bijles weg te sturen of voor een klas te zetten? Ik begon over de AfD bij de Duitsers en de jaren ’30 van de vorige eeuw. Als gezegd, ik raakte in mijn element. Opnieuw zei de makelaar – ik schatte hem ergens in de dertig en trendy en cabriolet – dat politiek niet van belang was voor het schaken van onderwijspersoneel. In gedachten zag ik hem aan zijn werktafel van links naar rechts, en terug, met bankbiljetten schuiven.

Nog maar een vraag. Of er ook een persoonlijke ontmoeting zou plaatsvinden? Zat zoiets in de pen? Het antwoord was ontluisterend. Ik dacht aan Plasterk. Aan zinloos praten met politici die hun boodschappenbriefje niet eens hadden uitgerekend en laten doorrekenen. Ik dacht aan Wilders die bij nieuwe verkiezingen een mogelijk nog grotere overwinning zou gaan behalen dan laatst. De opiniepeilingen immers. Het onderwijs dat mensen aflevert die geen zin zonder taalfouten kunnen produceren en die 1 + 3 niet eens bij elkaar kunnen optellen. Zoals ook sommige politici. En toch aan tafel bij Plasterk. Nee, het was niet de gewoonte dat het onderwijsbemiddelingsbureau (Nooit van de Tachtigers gehoord natuurlijk) een persoonlijke ontmoeting arrangeerde met een kandidaat lesgever. Zou teveel tijd kosten. Ik dacht aan het excellente artikel over haar eigen onderwijservaringen van Jannetje Koelewijn in NRC. Zó gruwelijk goed! Ik zag mijn gesprekspartner onderuit weggezakt in zijn stoel zitten. Benen op tafel. Spijkerbroek, lovers. Dromend van de Maldiven en een hete vriendin. En weer dacht ik aan de doortrapte Sywert, aan Zeist, en aan Koot & Bie en de sketch (Jacobse en Van Es) met die goedgelovige mevrouw bij wie de snelle jongens even de tuin kwamen verruïneren. En vervolgens hun hand ophielden. Graaien. Ik zag een verruïneerd onderwijs. De vlucht met kinderen naar België en de nonnen. Ik zag Van Beusekom weer voor me. Ergens moest ik nog wel het boek hebben waaruit hij lesgaf. ‘Epiek en Lyriek’. Gebonden en met een linnen grijs kaft. Zelfs naar een verklaring voor goed gedrag werd door de jonge onderwijsmakelaar niet eens gevraagd. Ze zouden me nog terugbellen. En ik wist, die bellen me nooit meer terug.

Een land met een hoger onderwijsniveau zou eerder opstaan tegen de verrechtsing van zijn maatschappij en nadrukkelijker opkomen voor oorlogsslachtoffers in Gaza en overal elders in de wereld. Slecht onderwijs werkt isolationisme in de hand. In het hedendaagse onderwijs zou meer gehamerd moeten worden op internationale solidariteit en kennis van de geschiedenis. Al zou het alleen maar die van de vorige eeuw betreffen. De feiten liegen niet. Duistere onderwijsmakelaars zouden aan banden gelegd moeten worden. Onderwijs is het primaat van een gezonde overheid.

Geschrokken van de verkiezingswinst van ultra rechts. Waar slecht onderwijs al niet toe leidt. Tot een samenzang van valse noten bij een formatieleider die niet meer thuishoort te midden van de sociaaldemocratie.

Onverschrokken volhouder Eric krikt het aanzien van de Nederlandse politiek voor even op. Ter nagedachtenis aan Ilan Kurdi

Misschien zou het goed zijn als de roman ‘Prophet Song’ van de Ierse schrijver Paul Lynch verplichte lesstof wordt in het middelbaar onderwijs van Nederland (en daarbuiten, in Duitsland bijvoorbeeld). Misschien zou elke Nederlander, van jong tot oud, de opdracht moeten krijgen dit boek (geïnspireerd op de tragedie Ilan Kurdi en de burgeroorlog in Syrië) te lezen. Misschien zouden de voorzitters van de Eerste en Tweede Kamer elke vergadering moeten beginnen met het staande voorlezen van enkele passages of een enkel hoofdstuk uit Prophet Song, bekroond met de Booker Prize 2023. Ja misschien… Het zal er niet van komen, ik weet het. Maar het zou er wel eens toe kunnen leiden dat bij volgende verkiezingen minder stemgerechtigden in Nederland volslagen hersenloos en gewetenloos het rode potlood hanteren. Je stemt niet op fascistoïde figuren en belagers van de Grondwet! Nationalisme dient zijn grenzen te kennen. Ter Apel is óók Nederland. Ilan Kurdi is óók Ter Apel.

En slappeling Pieter Omtzigt: Als anderen van de Dom springen dan hoef jij dat toch ook niet te doen? Ondanks de verkiezingswinst van Wilders had jij je van hem kunnen, nee: moeten, blijven distantiëren. Nederland op slot? Geen enkele asielzoeker meer toelaten? Nul?! Het is volslagen apekool. Het is gemene retoriek. Manna voor ongeletterden. Het kan verdragen-technisch niet eens. De kruidendokter Wilders is al jaren en jaren doorgedraaid in zijn fanatisme. Ga met zo iemand niet aan tafel zitten. Tenzij je ook van jezelf vindt dat je een katholieke gluipkop bent. Nee Omtzigt, een beetje ruggengraad heb je niet. Dat is wel gebleken. Zwabberen, noemen we dat. En ondertussen verlegen in de lens kijken. Je bent op z’n vriendelijkst een weifelaar uit de provincie. Geen man van statuur. Het wachten is op de uittocht van je fractieleden. En daarna het verder decimeren van je partij. Bontenbal en het CDA lachen je vierkant uit. Je bent even ongeschikt voor het leiderschap van het oude CDA gebleken als Mona uit Volendam. Wat aan je onderzoekswerk overigens niks af doet. Wie Orban, Le Pen, Meloni en Wilders normaliseert, corrumpeert de vrijheid, zeg ik Rob Jetten van D66 na.

In het licht van Prophet Song en het 2-jarige Koerdisch-Syrische vluchtelingetje Ilan (Aylan) Kurdi (inspiratiebron dus voor Lynch) is de operette rond de afvallige sociaaldemocraat Plasterk een beschamende vertoning van fantoompijn en de verrechtste indoctrinatie dat vluchtelingen overal de schuld van zijn. Alsof Ilan Kurdi uit Kobani – Lees ook het adembenemende boek ‘De zussen van Kobani’, twee verzetsheldinnen tot in hun dood – alsof Ilan Kurdi niet symbool staat voor wat de medemens tot vluchteling maakt. En hoe onbarmhartig de vlucht voor terreur met gifgas kan aflopen. Het beeld van Ilan Kurdi ging in 2015 de hele wereld over. Het beeld van dat 2-jarige onschuldige kind uit Koerdisch Syrië, van wie het leven nog moest beginnen, maar dat samen met zijn moeder verdronk in een poging aan een burgeroorlog (gelijk Gaza en Oekraïne) te ontsnappen. Het jongetje spoelde aan op de Turkse kust. De golven klotsten tegen het lijkje aan. De fotografen waren er als de kippen bij. Rood truitje, blauwe broek, blauwe sportschoenen. De kleuter lag op zijn buikje in het wassende water. De foto ging de hele wereld over. En de hele wereld was voor even geschokt. Voor even, nee niet voor lang.

In hetzelfde jaar (2015) verdronk ook een tante van Helin in de Turkse wateren op zoek naar veiligheid. Het laatste sprankje hoop bleek tevergeefs. Die tante had een godsvermogen voor haar verdrinkingsdood betaald. Verdrinken voor de ogen van je eigen kinderen. Vandaag liet Helin mij een oude klassenfoto zien. Wie van haar klasgenootjes had de burgeroorlog in Syrië niét overleefd? Had beter kunnen vragen: wie wél. Liefdevol ging de wijsvinger van Helin over de gezichten. De meeste elfjarigen dood, ook de tweeling in het midden van de foto. Aan Wilders de vraag of hij ooit twee seconden heeft gekeken naar de foto van Ilan Kurdi. En zo ja of het hem iets deed. De man is het slachtoffer van zichzelf. Ooit gaat hij dood. Ooit sterft hij hopelijk een natuurlijke dood. Maar hoeveel tranen zullen er worden gelaten? De man leeft in zijn eigen wereld. Hij heeft de wereld niet begrepen. Een wereld van leegte omgeeft hem. Hij van het vijandsbeeld. De lege huls. En dus Omtzigt: stop met die hele santenkraam bij Pasterk. Kijk in Enschede even een paar meter over de grens.

Deze week stemde de Eerste Kamer vóór de Spreidingswet van een VVD-staatssecretaris die een onverschrokken volhouder bleek. De laatste der Mohikanen zogezegd. Uitgestorven ras. De gepassioneerde man met het hart op de goeie plek verdient een standbeeld. Het is van een politieke actieradius zoals we die in Den Haag eigenlijk al niet meer kennen. Bravo Eric! Bevlogenheid maken we zelden of nooit meer mee. De uitkomst gold, met steun van de VVD van Edith Schippers, als een daverende verrassing voor de buitenwacht. En dat terwijl die wet een, op rechtvaardigheid berustende, louter eerlijke verdeling van de asielzoekers over alle gemeenten beoogt. Met al zijn mogelijke feilen. Maar een streven naar werkbaarheid. Gerechtigheid ook. De burgemeesters en veiligheidsregio’s juichten, Wilders twitterde duivels ‘Mijn hemel’, de man moet eigenlijk een doodzielig verschijnsel zijn. Om het over snotneus Dilan, Omtzigt en de al dan niet sopraan Carolien maar niet te hebben. In de NRC werden ze terecht weggezet als drie politieke amateurs en onbenullen. Slippendragers van Het Kwaad. Wie Wilders normaliseert, corrumpeert de vrijheid. Het laat zich raden dat Mark Rutte de opstelling van de VVD-fractie in de Eerste Kamer met een telefoontje naar Edith Schippers heeft georkestreerd, en misschien zelfs wel heeft gesommeerd. Geen coulance met de nieuwe partijleider en haar wapperende manen. Een in zichzelf verdwaald huppelkutje slechts. Dat de fractie van de VVD in de Eerste Kamer de Spreidingswet over de streep ging trekken, zou al langer in zeer kleine VVD-kring bekend zijn. Och, arme en zielige Dilan. Ken toch ook je eigen grenzen en beperkingen, meisje.

De voormalige Koerdisch-Turkse bootvluchtelinge lijkt binnen de VVD alleen nog slechts het hoofd boven water te kunnen houden – hoe toepasselijk in het licht van de asielvlucht – met de hulp van de rijke ondernemers die haar hebben ingekapseld en als versiering gebruiken op affiches en binnen de kolommen van hun smoezelige lijfblad De Telegraaf. Ilan Kurdi. Iconisch geworden. Zijn foto vertelt het verhaal. Zoals ook de foto van ‘Het meisje in het geel’ een verhaal (Gaza) vertelt. Kinderen als de grootste slachtoffers van een wereld die bezig is zichzelf op te blazen. De zelfvernietiging. Vluchten? Dat doe je alleen als je ten einde raad bent. Dat doe je alleen als je geen andere uitweg meer weet. Lees ook ‘De bijenhouder van Aleppo’. Lees! Afghanistan, lees over de verschrikkingen daar. Lees ‘De zussen van Kobani’. Lees, voordat ook in Nederland tot boekverbranding wordt overgegaan door het gepeupel. Vluchten doe je alleen als er in je eigen land niets meer van je overgebleven is. Je geeft je over aan het lot. Dwangwet, Wilders? Elke wet is gebaseerd op dwang, beste kerel, daar is een wet nu eenmaal wet voor, dat had jij zoetjesaan toch wel mogen weten! Je manipuleert al jaren en jaren op ziekelijke wijze de Nederlandse samenleving met ophitsing. Je zet bevolkingsgroepen tegen elkaar op, als levensvervulling. Misschien wel als het leven je verder weinig te bieden heeft dan hetze. Ik ben meelij met jouw armoe.

Hoe gevaarlijk kan het worden met radicalen aan de macht vol leugenachtige onheilsprofeten! Hoe gevaarlijk kan het worden als bijvoorbeeld een Pieter Omtzigt doorgaat met de huidige formatiepogingen en een verdere verrechtsing activeert? Dan kan het heel gevaarlijk worden. En onbegrijpelijk zijn fractiegenoten met toch deugdelijke cv’s. Wie Wilders normaliseert, corrumpeert de vrijheid. En het recht van vluchtelingen op leven. Hoe gevaarlijk kan een knieval voor een splijtzwam zijn?! Maar hopelijk nog net even niet zo gevaarlijk als in Duitsland. Daar vonden de AfD (Alternative für Deutschland), de rechtsradicalen en de ondernemers van het groot kapitaal elkaar in Postdam aan een meertje, wat in alles deed denken aan de Tweede Wereldoorlog, aan Adolf Eichmann, aan hun trawanten, en aan de voorprogrammering van de vernietiging van de joden. In Potsdam werd pas geleden een masterplan, jawel zeg, een masterplan besproken om miljoenen mensen uit Duitsland te deporteren naar andere continenten, zoals Afrika. Het ging om het deporteren van asielzoekers, vluchtelingen met een verblijfsvergunning en in Duitsland geboren en getogen personen met een linkse oriëntatie. Ik kijk onder het op tikken van deze regels met een schuin oog naar de foto van Ilan Kurdi en de roman ‘Prophet Song’ van de Ierse auteur Paul Lynch. Ter nagedachtenis aan Ilan Kurdi opdat we hem nooit zullen vergeten. Een masterplein voor deportaties in het Duitse Potsdam aan een meertje besproken, om Duitsland slechts van ‘goede’ Duitsers te voorzien zoals Hitler met Eichmann regisseerde. Het zal er nooit van komen, zullen we maar hopen. Maar toch! Een terminale wereld. Hebben we wel eens goed naar de hooligans gekeken, naar de gebivakmutsten? Pietertje Omtzigt maakt zich er alleen maar druk om als het met Oud & Nieuw om vuurwerk gaat. Pietertje heeft de sleutel naar een fatsoenlijk Nederland in handen, maar beseft hij dat wel?! Nee, ik vrees van niet.

Vele tienduizenden en nog eens tienduizenden Duitsers in protest tegen de AfD en zijn bruine gespuis thans de straat op. In Keulen, in Leipzig, in Hamburg, in München en elders. Leipzig kan demonstreren. Ik herinner me 1989 en de aanloop naar de val van de Muur. Leipzig, ik was er bij in 1989. Een beetje houvast. Verdere pogingen in Duitsland om de AfD zo snel mogelijk als staatsgevaarlijk te verbieden. Maar ook daar in Duitsland een onvoorstelbare hersenloosheid waar het gaat om het achter rechtsextremistische querulanten aan hobbelen. Egoïsme met een misplaatst gevoel van superioriteit. Moge het partijcongres van de VVD volgende week zaterdag in Noordwijkerhout een overwinning opleveren voor Ed Nijpels, Jan van Zanen, Frans Weisglas, Mark Rutte, Jozias van Aartsen, Eric van der Burg en al die andere zuivere liberalen met eerbiediging voor de democratische rechtsstaat. Moge de bikkelharde, niets en niemand ontziende ondernemers het onderspit delven. Moge de beschaving zegevieren. Moge de foto van Ilan Kurdi de VVD brengen bij waar het écht om draait in het leven. Eric van der Burg is zijn partij erin voorgegaan.

Misschien kan de heer WA ook een duit in het zakje doen op Koningsdag. Maar misschien kunnen poppenkastspelers nauwelijks meer spelen buiten de poppenkast. Begreep dat zijn vrouw pas geleden tot de sprekers behoorde op een symposium over armoede. Ze sprak alsof ze er alles van af wist. Het lukte haar om rond te komen met een salarisverhoging van een halve ton per jaar. Nu nog een blauwe envelop bij haar op de deurmat, zullen we maar zeggen. Een overgrote meerderheid in de Nederlandse politiek is daar nu voorstander van. Eindelijk. De Oranjes die belasting gaan betalen. Zo eigentijds! Rutte staat liever nog even op de rem. Het uitrekenen van een belastingaanslag noemde hij deze week ‘complex’.  Natuurlijk, te complex, en dan laat je alles gewoon bij het oude, en wordt het nog complexer. Op Koningsdag bezoekt de operettefamilie de gemeente Emmen. Die trok 1.5 miljoen voor het dagje uit, maar de kosten zijn met 800.000 al opgelopen tot 2.3 miljoen. Emmen maakt zich geen zorgen. Het rekent op een massale toestroom van toeristen na Koningsdag. Het lijkt de Floriade wel.

Ach, het is maar een tip van iemand die de Oranjes graag ziet gaan: als ze op Koningsdag dan toch in Emmen zijn, even met de koninklijke bus een paar kilometer doorrijden naar Ter Apel. Niet van tevoren aankondigen. Nee onverwachts een ritje naar Ter Apel. Zelf van dichtbij zien wat daar voor treurnis gaande is. Ik zeg het omdat ik het met eigen ogen heb waargenomen. Even Ter Apel. Geen autoriteiten mee. Ook geen Maxima. Alsjeblieft niet nee. Hooguit de burgemeester van Ter Apel en Eric van der Burg. En in Ter Apel signeert WA de roman ‘Prophet Song’ van Paul Lynch en onthult hij een klein kunstwerk ter nagedachtenis aan Ilan Kurdi en al die andere slachtoffers en slachtoffertjes van vluchten voor oorlog en barbarij. En misschien dat tegen die tijd Timmermans (of Aboutaleb) tot een op fatsoen gebouwd minderheidskabinet probeert te komen voor een weer tot rede gekomen Nederland.

****

Met zijn gezicht naar beneden in het zand,

als het symbool van de vergeefse vlucht naar de vrijheid

Beriwan Avci

Het is me uit het hart gegrepen, de herinnering aan Alan Kurdi. Die herinnering zal nooit vervagen. Ik heb Alan altijd als een symbool gezien. Want ik weet zeker dat zijn verdrinkingsdood een blijvende boodschap inhoudt voor de hele wereld. Ik vergelijk het met een fles, met daarin een  briefje, dat aanspoelt op het strand. De boodschap voor westerse landen dat geen enkele vluchteling zijn moederland verlaat als hij niet één en al wanhoop is. Vluchten doe je met gevaar voor eigen leven. Het beeld van de peuter Alan drukt de westerse wereld met zijn neus op de bikkelharde feiten. Het is een heel confronterend beeld. Ik herinner me dat dit beeld mij in shock bracht toen ik het voor het eerst op sociale media zag. Alle mensen op school in Gaziantep waren erover aan het praten. Liggend op zijn buik, het maakte heel veel indruk. Ik geloof dat als iemand een kind in zo’n situatie ziet, dit een gevoel oproept van intens verdriet. Het is ook hartverscheurend. Tegen die tijd, 2015, waren al duizenden kinderen omgekomen langs dezelfde gevaarlijke route naar Europa, niet gedood door de gruwelijke burgeroorlog in Syrië dan wel verdronken op zee. Duizenden anderen zouden in de jaren die volgden blijven sterven. Het was een foto van een Koerdi in sportschoenen, een blauwe korte broek en een rood T-shirt, met zijn gezicht naar beneden in het zand, die de aandacht van het publiek trok en een diepe emotionele reactie over de hele wereld teweegbracht. Het beeld was pijnlijk ontroerend maar niet gruwelijk; het gezicht van het kind was onzichtbaar en zijn houding deed denken aan slaap in plaats van aan de dood. Kleine Alan Kurdi, met zijn gezicht naar beneden in het zand. Klein. Alleen. Levenloos. Ik vind heel opmerkelijk in positieve zin dat een Ierse schrijver ónze’ Alan Kuri als uitgangspunt heeft genomen voor zijn roman. Want Alan Kudi heeft een boodschap voor alle gemeenschappen. De prijs van de onverschilligheid van onze leiders voor het lijden van vluchtelingen was duidelijk zichtbaar en de schrikreacties waren wijdverbreid; Hoe had Alan kunnen verdrinken? Waar was de menselijkheid van onze regeringen? Nergens! Die was in geen velden of wegen te bekennen. Diep in ons achterhoofd wisten we allemaal dat alleen geluk betekende dat Alan niet onze eigen peuter of broer was. Dat zou nooit genoeg zijn. Kinderen zoals Alan sterven nog steeds. In feite lijkt 2024 het dodelijkste jaar ooit te worden voor mensen die wanhopig op zoek zijn naar veiligheid in Europa. Maar hun dood is anoniem. Uit het oog en uit het hart.

Beriwan Avci is een Koerdisch Turkse die tot de vriendenkring is gaan behoren via de taalcoaching. Ze woont nu twee jaar in Nederland.

Hallo Johan!

Wat een indringende blog heb je geplaatst op jouw site. Met ook sterke tekst van Beriwan. De fractiegenoten van NSC hebben inderdaad de sleutel in handen of er zo’n extreemrechts kabinet komt. Van Omtzigt zal het niet komen: slappe knieën. Een minderheidskabinet zie ik niet zitten. Misschien al eerder gezegd. Alle leden van de Kamer hebben een eed op de grondwet afgelegd. Waarom er dan bij de informatie eindeloos over praten? Voermans had toch al aan Omtzigt een lijstje gegeven welke punten uit het programma van de PVV in strijd zijn met grondwet en verdragen? Zoiets kan je in een paar uur bespreken. Bevreemdend was gisteren het gesprek tussen Plasterk en WA. Zal zonder twijfel op verzoek van WA hebben plaatsgevonden. En dat terwijl de koning nu geen enkele rol meer speelt bij de (in)formatie. Plasterk schoffeert hiermede ook de Tweede Kamer. Er was een motie van Timmermans en Ouwehand om de Kamer over de voortgang te informeren.

Jan van Ewijk.

****

Dag Johan,

ik heb je blog met ook de bijdrage van Beriwan gelezen en ben onder de indruk. Dat laat ik je weten, en we spreken elkaar gauw weer bij de koffie.

Jan van den Heuvel.

Het meisje in het geel. Opdat wij beseffen hoeveel kwaad de wereld aan kinderen aanricht. Gaza. Oekraïne. Afghanistan. Syrië. Jemen. Een eindeloze opsomming.

Als de liefde voor het leven de angst overstijgt

De legendarische activist(e) en auteur Joanna Macy schreef ooit: ‘Als de wereld voor herstel afhankelijk is van menselijke inspanningen, en dat is die, dan ben ik ervan overtuigd dat die inspanningen van gewone mensen zullen komen, mensen bij wie de liefde voor dit leven hun angst overstijgt.’

Met die voltreffer sloot ik 2023 af en begin ik ook weer graag 2024. Van de ‘kopstukken’ op deze planeet moeten we het in elk geval niet hebben. Ook niet van Kaag die nu hogepriesteres bij de VN wordt voor de wederopbouw van Gaza. Ik wrijf mijn ogen uit. Hoezeer ik haar een goed heenkomen van die Haagse vulkaan met lava gun. Maar de wederopbouw van Gaza? Israël lijkt nog lang niet uitgegooid met bommen en granaten. En wie gaat die wederopbouw van Kaag betalen? De onheilsprofeet Netanyahu? Het ‘meisje in het geel’ soms en haar ouders? Als die nog leven!

En hoe zit het met Oekraïne, met de vernielzuchtige Poetin? Sturen we daar Hugo de Jonge naartoe? Hij behoudt mijn sympathie. Hugo deugt. Per saldo heb ik hem liever dan Omtzigt, want die vertrouw ik niet. Zwabberaar. Meer het type archivaris. Omtzigt wil voor de volgende jaarwisseling in Nederland een verbod op bivakmutsen? Een wat? Ik dacht dat bivakmutsen alleen gedragen mochten worden door het inbrekersgilde? Een verbod op bivakmutsen… even laten bezinken. Stelt Wilders de bivakmuts van Henkie op één lijn met de hoofddoek? Niet zo maar een vraag, want Wilders is ook een warm pleitbezorger van die fantastische Nederlandse traditie van vuurwerk in particuliere handen (ook al zitten ze er niet meer aan). Veel studenten stemden juist om dié reden op hem.

We verlaten een jaar waarin de politiek er zelf om heeft gevraagd niet meer serieus te worden genomen. De gesloten afdeling van een gemiddeld verpleeghuis is er niks bij. Mevrouw Cora van de VVD had haar politieke antenne verkeerd afgesteld. Duidelijker was geweest als die Cora gewoon had gezegd dat ze moreel voor nog geen meter deugt. Het was ook eerlijker geweest. Want wij hadden dat allang begrepen. List en bedrog. Zal Cora zichzelf Oudejaarsavond maar een extra glaasje hebben ingeschonken voor nevel in haar hoofd? Het kabinet als een abri voor een bus naar hogere doelen.

De politiek synoniem aan amusement. Antennes die niet werkten en geheugenverlies. Ernstig hersenletsel. ‘Ik heb daar geen of een andere herinnering aan.’ (…) Politiek bedreven door Alzheimerpatiënten. Amusement? Bleef het daar maar bij. Steeds meer overtuigd dat politiek berust op wegkijken. En ook ons doet wegkijken. Eigenlijk zou zo’n Cora, die de meest elementaire fatsoensregels van een bewindspersoon overtrad, voor de rechter moeten komen. Wat hier nog met een antenne wordt afgedaan, speelt elders in de wereld in het groot. Minachting en gebrek aan medemenselijkheid. Het grenzeloze egoïsme en het eigen gelijk. Het ontberen, willens en wetens, van ook maar de geringste vorm van zelfreflectie. Waar begint zelfzucht en waar leidt die toe?

Ik citeer nog maar eens Ari Shavit, wiens boek een eyeopener is. Lezen dus dat boek! ‘Hoewel israël na de Tweede Wereldoorlog dynamisch en vol zelfvertrouwen is, en het de staat economisch voor de wind gaat, blijkt het mentaal niet sterk genoeg om de verschrikkingen van het verleden onder ogen te zien. Het blijft een onevenwichtige samenleving die moet knokken voor haar voortbestaan en toekomst. De joodse staat is een frontlijnoase die omgeven wordt door een woestijn des doods. Ze is niet volwassen genoeg om aan zelfanalyse te doen. Het mist de rust om de eigen tragedie in perspectief te plaatsen. Het succes berust op ijzeren zelfdiscipline, verdringing en een zekere mate van meedogenloosheid. Het Israëlische continuüm is wars van trauma’s, nederlagen, van verdrietige en schokkende herinneringen. Wegkijken. In het Israëlische continuüm is ook geen ruimte voor het individu. Daarom ook blijft de Holocaust iets abstracts, iets wat op zichzelf staat. Israël maalt ook totaal niet om mensen die te midden van de Israëli’s leven.

Haal geen oud zeer op, lijkt het adagium. Shavit spreekt over het Israëlische wonder dat nog steeds zichtbaar is. Daadkrachtige lieden, maar tevens starre mensen met een persoonlijkheidsstoornis en weinig diepgang. Hij heeft het over zijn eigen volk, over zijn landgenoten. Wegkijkers. Weinig introspectie. Weinig retro. Het gaat om het ontkennen van de Palestijnse catastrofe. Shavit spreekt over vier vormen van Israël van geheugenverlies. Het ontkennen van verleden en catastrofe aan twee kanten: de kant van de Palestijnen en die van Israël zelf. En terwijl ik dit zo lees worden ‘Het meisje in het geel’ en al haar leeftijdgenootjes in Gaza doelloos en gewetenloos de dood ingedreven. Vergelding en nog eens vergelding. Omdat Israël zijn eigen tragedie nog altijd niet in perspectief heeft kunnen (en willen) plaatsen. Dat zou een rem op de ontwikkeling van het Israëlische collectief zijn. Het is schokkend allemaal. En de reflex hier is: de tv uit en ook uit houden. Dus eigenlijk ook het hoofd afwenden. Het dwarsboomt de gezelligheid.

Zou ‘Het meisje in het geel’ nog leven? Zou ze nog ongedeerd zijn? Wat zou ik haar graag naar hier halen. Zoals het gehele gezin waaruit ze komt. Als ze nog leeft.

Het gezellige Nederland begroette 2024 in stijl. Volop incidenten. Een horrornacht, werd die door hulpverleners al genoemd. Waar de hardwerkende Henkies en Ingrids van Geert natuurlijk niet bij betrokken waren. Het waren ‘die anderen’. Het kan immers in het Nederland niet rechts genoeg. Volop incidenten. Grote saamhorigheid. Saamhorig in het keettrappen. Niet zo maar incidenten. Ernstige ongeregeldheden. De Nederlandse cultuur. Hulpdiensten vrolijk bekogeld. Door ‘die anderen’ natuurlijk. Niet door de hard werkende Nederlander. Niet door Henk en Ingrid. Twintig mensen met ernstig oogletsel in Rotterdam het ziekenhuis in. Het aantal is al verder opgelopen. Naar dertig en meer, begreep ik. De meesten achttien jaar en jonger. Een jongetje van elf met vandaag nog maar één hand en één oog. Hij heeft de helft nog over, zullen we maar zeggen. Een arts sprak van ‘oorlogsgeneeskunde’.

Steekpartijen. Inzet van de ME. Tegen ‘die anderen’ natuurlijk. De waanzin en verkwisting van een Nederlandse jaarwisseling. Gewonden. De Nederlandse politiek geschokt. Even geschokt als over Cora van de VVD. Een paar doden, maar niet erg, want volgens de toekomstige regering Plasterk in een beetje opruiming in het gezellige Nederland wel gewenst. Van de dierenambulance alle banden lek gestoken. We hadden toch al teveel huisdieren in het gezellige Nederland. Een man in Groningen sprak jongeren erop aan toen ze onder het uitlaten vuurwerk onder een hond gooiden. Het baasje kwam voor zijn hond op en werd dood geslagen. De plastisch chirurgen waren net zo druk als de ijscoboer in juli bij een aanhoudende hittegolf. Ook mijn eigen jaarwisseling werd even na middernacht met het geluid van loeiende sirenes van brandweer en politie omlijst, en overstemd, en ontsierd. Politie, brandweer en een ambulance vlogen voorbij. Een onbekende had me zonet in de lobby van mijn hotel onder het lezen over Palestina en de Palestijnen een glas champagne in de hand gedrukt. Een donkere man uit de Congo, ja Wilders luister, een donkere man uit de Congo, die met zijn jonge gezin naar eigen zeggen de wereld verkende. Beeldschone mensen. In Nederland waren ze voor die verkenning op het juiste adres.

Tientallen politieagenten kwamen Nieuwjaarsdag van hun nachtdienst thuis met gehoorproblemen. Dat is normaal. Een aantal kwam niet eens thuis maar moest met ernstige gehoorschade in het ziekenhuis blijven. Of met een verbrijzelde kaak en andere kwetsuren, zoals in Nijmegen. De politieman in Nijmegen zwaar gewond. Allemaal door ‘die anderen’. Wilders, kijk verder dan je neus lang is! Want jij, Wilders, bent toch zo’n voorstander van vuurwerk met Oud & Nieuw? Een oer-Hollandse traditie. M’n schoenzolen! Die traditie is pas een halve eeuw oud. Leut van autochtone dronken Nederlanders. De Henkies met een paar Ingrids. Boem en bèng. Vinden we het gek dat de personeelstekorten bij de diverse hulpdiensten oplopen? Welke onbezonnene gaat met de jaarwisseling van 2024 nog de nachtdienst in! Gekerm van tandeloze politici. Maar geen daadkracht. Geen oplossing. Ook Cora kermde in haar avondjurk.

Nederland creëert zijn eigen problemen met wachtlijsten en personeelstekorten. De politiek van slapjanussen van hypocrieten. Maar het was gezellig in Nederland. Land om trots op te zijn. Grote saamhorigheid. Ergens in Groningen – Midwolda – werden zeven woningen, zeker geen plaggenhutten, onbewoonbaar en ontruimd vanwege een nieuwe aardbeving, de zelfontploffing van illegaal vuurwerk. De knal was aan het eind van de wereld te horen. Zó gezellig. Had toch maar ten langen leste voor de jaarwisseling een hotel geboekt tegen een zacht prijsje. Aan de rand van Apeldoorn, omringd door manshoge dennen en sparren (als geluiddempers). En schilderachtige villa’s als een waar mozaïek. De Jachtlaan en ’t Loo. Margriet en haar mr. Pieter mijn buren voor een etmaal. En dat voor iemand die het jaar 2023 vol had lopen schelden op de Oranjes. En daar graag mee doorgaat. Afgelopen week thuis gek van dat lawaaiige voorspel met vuurwerk. Alsof het oorlogsgebied zich had verplaatst. Een kraterdiep verlangen naar een staakt-het-vuren. Dat kwam er niet. We kennen inmiddels onze minister voor Justitie en Veiligheid. Of is ze dat al niet meer? Voor het omgaan met het gemis van Ellen op zo’n beladen avond als Oud & Nieuw maar beter een hotelkamer in de stilte en met een goed boek. Het roept veel op, de Oudejaarsavond.

Wat eens was en nooit meer terugkomt. Dát vooral. Maar geen zwaarmoedigheid. Passeerde Oudjaarsavond in Apeldoorn de obelisk uit 1901. De Naald. In 2009 probeerde iemand die obelisk omver te rijden. De koninklijke familie in open autobus was er net voorbij. Niet kijken, commandeerde Beatrix haar blauwbloedjes van kinderen met aanhang. Wat je niet ziet dat is er niet. Wegkijken koninklijk kroost! Maar wel acht doden. Onschuldige slachtoffers die naar de Naald waren gekomen om er even te zwaaien naar de Oranjes en hun poppenkast. Die zwaaien meestal terug. Dat is hun werk. Ellen, weet je nog? We hadden toen een paar wandeldagen in Zuid-Limburg. Was het niet Koninginnedag? We kwamen niets vermoedend terug in ons hotel in het Limburgse Mechelen toen andere hotelgasten ons over Apeldoorn en de aanslag vertelden. Nederland was ervan ondersteboven. Ineens vielen ons de vlaggen op die halfstok hingen. Leefden we toen nog in een iets ander Nederland? Het idee alleen al toen dat een Wilders ooit nog eens met veel machtsvertoon de verkiezingen zou winnen!

Oudejaarsavond 2023 en oog-in-oog met de Naald. Terug naar mijn hotel van het onvergetelijke Oudejaarsdiner met de complete familie van Helin in Emst. Van de Naald nog maar een paar honderd meter rechtdoor tot aan de stoplichten. Dan rechtsaf. Ja Ellen, 2009, wij in Mechelen, en ver weg toen in Apeldoorn die aanslag. Wisten we toen al dat jou, dat ons, nog zo’n zware tijd te wachten stond met parkinson? Nee, dat wisten we niet. Zelfs geen vermoeden. Maar een halfjaar later werd het vonnis uitgesproken. De liefde voor het leven oversteeg jouw angst, Ellen. Die oversteeg ónze angst. De stoplichten voorbij. De lobby van een niet duur maar supergezellig en smaakvol hotel. Een omvangrijke bridgeclub die is uit gekaart en de obers af en aan laat rennen. De oliebollen liggen voor het grijpen.

Hoe zou het aan de overkant zijn? Lees op mijn laptop over de royals.’ Ze schitteren en glitteren’, zo staat het er letterlijk, ‘op spetterende gala’s all over the world.’ Zwaaien doet graaien. Hoe zou het er aan de overkant aan toe gaan? De hele meute inclusief die huisjesmelker en Zandvoortse circuitbaas met bril gezellig bij Margriet en Pieter? Of zitten die twee samen te kniezen, te mokken misschien zelfs wel? En WA. Heb zelf juist deze dag weer mijn motorrijtuigenbelasting betaald. Zou WA een balorige toost uitbrengen op een van zijn belastingvoordeeltjes? Ach, zie het met die monarchieën als cabaret, het gaat vanzelf wel over als de wereld vergaat, zei een vriend mij laatst. En daarop lijkt het niet lang meer wachten.

Zie uit naar de briefjes en memo’s die weer over de Oranjes openbaar zullen worden gemaakt. Hopelijk zit de oude Bernhard er weer bij. Afluisterpraktijken op Soestdijk, heb ik al horen verluiden. Terugdenken in de lobby van het hotel. Met een door een bridgemevrouw aangereikte appelflap. Van vriendin Wil weet ik dat bridgers van een glaasje en een hapje houden. En ze maken graag een praatje, onwillekeurig waarover. Terugdenken ja. Ellen op de radar en als kompas. Aan de wandelingen, en aan zoveel meer. De Oudejaarsavonden vooral ook. Ze bijna allemaal op een rijtje gezet. Ook toen de appelflap al op was. De laatste Oudejaarsavonden waren misschien wel de meest ingrijpende avonden van mijn hele leven. En waarschijnlijk de allerbelangrijkste. Telkens toen de gedachte van: ze heeft het toch maar weer gehaald, ze is nog bij me. Misschien volgend jaar proberen nog eens naar Gran Canaria te gaan. Naar Riu Palmeras. Kamer 529 in dat schitterend geoutilleerde hotel pal aan het strand. Die zee, dat blauwgroene, die kleuren. Die onvervalste schoonheid.

In Nederland zullen de jaarwisselingen alleen maar gezelliger worden. Dus wegwezen. Als Nederland dan überhaupt nog bestaat. Wilders zit electoraal vast aan vuurwerk. Dilan en de VVD zweren sowieso bij vuurwerk. Carolien is van de carbid en de melkbussen. En Omtzigt, ach laat maar. De bivakmuts. Impulsieve politiek. Omtzigt teert op de toeslagenaffaire. Alle politiekorpsen melden zich voor Oudejaarsavond en -nacht straks massaal ziek. Geen brandweerman meer te bekennen. Ambulancepersoneel ook niet meer te charteren. Dat drinkt zich tevoren een stuk in de kraag. De Nederlandse gezelligheid eind 2024 inruilen voor de saaiheid van Gran Canaria? Zou ik het durven? Als de liefde voor het leven de angst overstijgt, ja dan… Dan misschien ook nog eens met de jaarwisseling terug naar Gran Canaria.

Een rem op de migratie zal niet tot beschaafdere jaarwisselingen leiden, zeg ik tegen Wilders en dat VVD-meisje dat voor hem op haar hurken ging zitten. Nota bene in de Tweede Kamer. Het meest afgrijselijke beeld van 2023. Nou ja… Maar daar konden geen duizend woorden tegenop.

Laat ik maar opgewekt eindigen. De jaarwisseling van 2024 op het strand van Gran Canaria in zwembroek en met bivakmuts op. Siervuurwerk vanaf zee. Op het zandstrand tussen gewone mensen met bubbels. Maar misschien kom ik er wel die geraffineerde en van twee walletjes etende Cora tegen.

Leuven en het Spoorwegmuseum met de kerst, ze zou trots op mij zijn geweest

De legendarische activist en auteur Joanna Macy schreef ooit: ‘Als de wereld voor herstel afhankelijk is van menselijke inspanningen, dan ben ik ervan overtuigd dat die inspanningen van gewone mensen zullen komen, mensen bij wie de liefde voor dit leven hun angst overstijgt.’ Daar gaan we de kerst van 2023 mee in! En met het nieuws dat mevrouw Kaag een hoge functie bij de VN is gegund voor de wederopbouw van Gaza? De wat? Kaag kan beter even wachten tot Israël is uitgegooid met die bommen en granaten. Dit is wel even anders dan een man met een brandende fakkel in je straat. En dan die Cora van de VVD. Had even haar antenne verkeerd afgesteld, zoals ze zei. In goed gezelschap van het kleutermeisje Dilan, zullen we maar zeggen.
Sfeervolle dagen, werden mij door buren van de overkant vanaf een prachtige ansicht toegewenst. En ‘op 2024’, en dat ‘het nieuwe jaar maar veel mooie momenten zou mogen opleveren’. Namen we er in Leuven alvast een voorschotje op? Of gold Leuven als de gemoedelijk ontspannen afsluiting van een in vele opzichten – persoonlijk – redelijk soepel verlopen jaar? Een jaar waarin de val van de trap mijn dood had kunnen betekenen, maar niet werd. Een jaar waarin ik voor wildplassen ergens bij Arnhem een boete van enkele honderden euro’s kreeg opgelegd. In beroep ging omdat iemand op mijn leeftijd vaker aandrang voelt dan voorheen en moeilijk zijn stuur vol kan sassen. En tot heden nooit meer iets over die boete heb gehoord. Een redelijk soepel verlopen jaar dus. Nog geen verkoudheid. Niets van narigheid. Even wegkijken dan van al dat Haagse politieke gedonderjaag. Met een buikspreekpop (zoals Youp haar noemde) die in haar glitterkledij van privécouturiers voor de spiegel thuis stond te dromen van een premierschap, maar geen premier werd. Dromen en bedrog. Politiek was het net als het weer buiten. Geen paraplu bleek er tegen bestand. Schuilen kan niet meer. Pasterk als onderkoning? Zijn columns in De Telegraaf wel eens gelezen?
Het zal nog wel erger worden. Een eventuele afschaffing van ons verkwistende koningshuis wordt al net zo erg gevonden als de afschaffing van de vrijheid van godsdienst en andere fundamentele basisprincipes waarop onze democratische rechtsstaat is gebouwd.
Een persoonlijk redelijk soepel verlopen jaar. En daarom Helin voor haar onvermoeibaar studeren (met achten, negens en tienen) getrakteerd op een bliksembezoek aan de roemruchte Belgische universiteitsstad Leuven. Het regende eens niet voor de afwisseling. Prachtig en indrukwekkend, die binnenstad van Leuven. In kersttooi al helemaal meeslepend mooi. Genieten van de architectuur. Het stadhuis, het museum, de kathedraal. De straatjes met winkeltjes, barretjes en restaurants. Het stijlvolle etablissement de Troubadour in de Tiensestraat waar het parelhoentje, gebraden en wel , je de mond in kwam vliegen, en ook de stoofschotel van hert erin ging als Gods woord in een ouderling. We verloochenen onze protestantchristelijke oorsprong niet, zeker niet met kerst. Begreep trouwens dat de Biblebelt met al zijn ouderlingen en hun domineesgezicht overwegend PVV had gestemd. Blonde Geertje als hun Messias op aarde. Alsof niet de gehele mensheid tot de schepping Gods behoort. Nee, er zijn grenzen, hoor ik de poepiechristelijken zalven. Waarom leidt de kerk zo vaak tot extremisme? Hoe gek kan het lopen in het leven. Maar ja, de rivieren in Nederland treden niet toevallig overal buiten hun oevers.
Eigenlijk is de binnenstad van Leuven, met een terugblik op gisteren en eergisteren, één grote levende ansichtkaart. Bourgondisch. Vlaams Bourgondisch. Beetje Parijs. Muziek op straat. Een kerststal zo groot dat je er binnen kunt zitten met een glühwein en abdijkaas. Zeer nat, lees ik ondertussen onderaan mijn scherm als weersverwachting voor deze Eerste Kerstdag en de dagen erna. Het zál niet! Later vandaag (Eerste Kerstdag) met Mais, haar broertje en haar ouders naar het Winterstation van het Spoorwegmuseum in Utrecht. Mais die drie was toen ze op haar vlucht voor oorlog in Syrië onderweg haar ouders verloor. Bij Mais moet ik aan de gevoelsarme VVD denken die het kabinet liet struikelen over de gezinshereniging. Aan die mislukte diepvrieskist Dilan die in de campagne in haar eigen panty schoot. Deurtje en kiertje. Dat hebben we geweten! Het Winterstation van het Spoorwegmuseum dus.
Daar is een schaatsbaan, daar is live music, een disco, daar is chocolademelk en daar zijn poffertjes. En een honderdjaar oude wagon voor tekenen en kleurplaten. Ach lieve Ellen, hopelijk ben je er trots op hoe ik me red. Het verlies van jou heeft gelukkig geen kluizenaar van me gemaakt. Tegelijkertijd kan ik me beter dan vroeger voorstellen dat dit niet voor iedereen de gezelligste dagen van het jaar zijn. Er wordt wel heel erg op het gevoel gespeeld. Als alleenstaande moet je sterk in je schoenen staan om je niet eenzaam te voelen. De kerstdagen in stilte in ons knusse boshuisje in Drenthe, met boerenkool en worst en met erwtensoep, ze liggen alweer heel ver terug en toch komen de warme herinneringen steeds weer boven. Springlevend het verleden. De week van kerst tot begin januari in hotel Riu Palmeras op Gran Canaria met zijn meesterlijke buffetten en Oudejaarsavond in gala. Oudejaarsavond op Gran Canaria: de ereronde ’s avonds van de voltallige keukenbrigade door de eetzaal en om twaalf uur op het strand naar het vuurwerk dat vanaf zee werd afgestoken. Een lopend vuurtje het hele eiland rond. Champagne en glazen op een steeltje mee naar het strand om elkaar een nieuw jaar met mooie momenten in goede gezondheid toe te toosten.
Maar het kan ook eenvoudig en gelukkig. Zoals de laatste jaren met Ellen in de huiskamer op bed door die verdomde parkinson. Zelf naast haar in bed met een boek en een oliebol. De kunst misschien wel om van alle situaties toch het beste te maken. Daar was geen gala voor nodig. Geen vlinderdas ook. Moet aan het op leeftijd geraakte huppelkutje Sylvie Meis denken. Wat las ik ook alweer over het verwende wicht? Ze was van plan met kerst maar eens flink uit te pakken en dat te delen met haar volgers. Ze prepareerde zich met haar nieuwe vriend op een magische kerstavond. Een magische kerstavond ja. Zullen in Gaza van opkijken. Ondertussen geruststellende woorden van Mark Rutte. Ook voor Sylvie Meis. Rutte zegt het hoge water onder controle te hebben. We kunnen onszelf rustig volgieten.
Geen tijd voor ‘De waarheid over het liegen’ van het Duitse schrijfwonder Benedict Wells die internationaal furore maakte met ‘Het einde van de eenzaamheid’. Het nieuwste boek van Benedict Wells blijft vanaf het eerste hoofdstuk, met een verrassend plot, in Leuven ongelezen. Geen tijd. Maar ook, hoe kunnen de volgende essays het eerste nog evenaren?! In Leuven voor de fraaiste etalages. Honingzoete dagdromen, maar desondanks nu verder eenvoudig gelukkig. Sfeervolle feestdagen. Het leven vergt aanpassing. Behalve als je in de auto hoge nood hebt. Dan geef je je blaas de schuld. En je leeftijd. Dan ga je in beroep tegen een boete van een paar honderd euro voor wildplassen langs de A12. En hoor je al negen maanden niets meer. Houden zo. Het bliksembezoek aan Leuven werd ermee betaald.
Hopelijk gebruikt België bij de komende verkiezingen beter zijn hersens dan Nederland in november. Nederland van de zwabberaars. Van een nep-liberaal gansje dat voor een splijtzwam op haar hurken ging zitten. In de Tweede Kamer nog wel. In Leuven is Nederland ver weg.

De aanloop naar kerst. De kerkklokken luiden. Ze overstemmen de straatmuzikanten. Domweg gelukkig in Leuven. Nee, niet in de Amsterdamse Dapperstraat, schitterend boek trouwens, maar in Leuven. De historie druipt er van de muren. Shoppen. Het begin van de kerstvakantie. De achten, negens en tienen van de VU, die zich aaneen regen, ook verzilveren. Op weg naar de Troubadour. Naar de parelhoen en saus van bospaddenstoelen in het chique restaurant aan de Tiensestraat. Cheers.

Eerste Kerstdag. Voor het eerst op de schaats. Wankele stappen. Kennismaking met een Nederlandse traditie. De eerste voorzichtige stappen, ja. Daar begon het mee. En geloof het of niet, tien minuten later ging ze alleen. Met in een uur vier keer vallen en opstaan. Niet slecht. Wat blief? Ongeëvenaard.! Maar vier keer gevallen. Lichtvoetig. Van elastiek. Mais, het nichtje van Helin, met dat bijzondere vluchtverhaal uit Koerdisch-Syrië. Warempel zelfs op de schaats met een mobieltje om zichzelf op de video te zetten. Niet alleen haar, maar ook haar broertje, zien stralen onder de disco, en met kleurplaten, bij de chocomel, en op de schaats natuurlijk. Wat me twintig jaar jonger maakte op het Winterstation van het Spoorwegmuseum in Utrecht. Zware regen in aantocht, lees ik op mijn beeldscherm. In het Spoorwegmuseum en daar buiten hielden we het droog. Alleen begon het ijs van lieverlee wat plassen te vertonen.

Een subliem verjaardagsfeest. Helin de keukenprinses. En van de partij natuurlijk Diana. Ze leidde de dans naar het buffet. Je wordt maar één keer in je leven 73. Een wonder eigenlijk dat ik dat heb gehaald. Ik kon het eerste jaar in de journalistiek, bij Parool Sport, geen stukkie beginnen zonder eerst een Wilde Havana van La Paz aan te steken. Tien sigaren in een doosje. Ze gingen schoon op zodra er een artikel geschreven moest worden.. Gelukkig kwamen er blikken doosjes met twintig stuks in de handel. Zo’n blikken doosje mocht er ook aan geloven. De zinnen kwamen uit mijn tenen. Aanvankelijk wel ja. Och, kon ik toen maar met zo’n vaart schrijven als nu. Helaas pindakaas, zouden Diana en Helin zeggen.

Vieren wat er te vieren valt. Mais voor het eerst op de schaats en maar vier keer gevallen. Dat verdient taart met slagroom. En koffie, in de kopjes uit Epe. Prijs me gelukkig. Nu Oudejaarsavond nog. In vele opzichten zonder Ellen de langste avond van het jaar. Opzitten tot het vermaledijde vuurwerk en de pijn voelen van wat verloren ging door parkinson. Maar ook Oudejaarsavond toch maar de rug recht omringd door fijne mensen. Ondertussen verder in de nieuwste van Benedict Wells. Een virtuoos verteller, inderdaad. Daarvan legt hij wederom een proeve van bekwaamheid af.

Het meisje in het geel. Geen wrede maar vrede bij Kerst-2023

Het meisje in het geel

Dié titel, ‘Het meisje in het geel’, gekozen voor deze kerst. Kijk mee naar de foto. Die ontroert. Het meisje in het gele T-shirt. Ik hoop dat ze nog leeft. En zo ja, dan hoop ik dat ze iets positiefs meekrijgt van de kerstgedachte. In vrede, en geen wrede. Een redeloos radeloze en niets ontziende wereld in lichterlaaie. Gaza. Een eenvoudige, gezegende kerst wens ik ook mijn vrienden en goeie bekenden toe. Zonder die hele vercommercialiseerde santenkraam. Een goede gezondheid. En sterkte die in het bijna voorbije jaar een dierbare verloor. Elly Wolf. De mensenmens Ber. De zus en zwager van Helin. Familie in Irak.

Mijn foto van 2023. Een Palestijns gezinnetje zoekt een veilig heenkomen in het barbaars vernietigde Gaza. Onevenredig militair geweld van psychopaten. Is alleen dit al een anti-Joods sentiment? Voor je het weet ben je een antisemiet. Zo maar een kind. Het had ook uit Afghanistan of Syrië kunnen komen. Uit Oekraïne. Niet de bedoeling anti-Joods te klinken. Maar geen op verzachting berustende zachtzinnigheid voor het vernietigen van het internationaal humanitair oorlogsrecht. Zelfs al ben je uitgedaagd. Proportionaliteit? Wat is dat woord in godsnaam nog waard! ‘Gooi er een atoombom op’, schijnt de Israëlische minister van Erfgoed over Gaza geroepen te hebben als ik The Guardian mag geloven. Benjamin Netanyahu kan er ook wat van: ‘Elke Palestijn, jong en oud, is een kind van de duisternis’. Kijk naar de foto. Het meisje in het geel.

Zo-even ‘Mijn Beloofde Land’ van de Israëlische mensenrechtenactivist en journalist Ari Shavit dichtgeslagen. Het zionisme en zijn existentiële trauma.’Mijn Beloofde Land’ voor de nuance en de balans. Voor de kaders in mijn hoofd. De wereldburger als een geopolitieke acrobaat op het slappe koord met het ontbreken van een vangnet. Met Ellen jaarwisseling 1995 in Jeruzalem. De Dode Zee. Ik zie ons er nog pootje baden. De ziltzoute historie. Zeker ook een historie in bloed gedrenkt. Ben Shemen en Lydda 1948.


Ein Charod. De eerste kibboets en zijn achterdochtige Arabische buren die er al woonden. Van de negentiende eeuw naar de twintigste. De kibboets breidde zich almaar uit. Jaren verder: Ein Charod waar de eerste Engels-Joodse elite-eenheid voor commando’s werd opgericht. En weer jaren verder: Alle Palestijnen uit de Charodvallei verdreven. De Nakba. Rücksichtlos hun huizen uit, naar armzalige ziekmakende tentenkampen. Dan moet je uit graniet zijn opgetrokken. En de wereld? De wereld keek weg. De zegevierende Gideon. Of de verslagen Saul? Er is nog een snipper blijven hangen van mijn gereformeerde lagere school en hbs. Al zag dat onderwijs één volk en verzuimde het ons de geschiedenis van twee kanten te leren zien.


Mijn foto. Oktober 2023. En ook daarna, de verweesde weken die volgden. Een zaterdagavond en een dancefestival. De vergelding. Geen rem op de vergelding. Een wereld die praat, we noemen het diplomatie. Ontelbare onschuldige burgerdoden. Oog om oog, tand om tand. De Bijbel zoals ik hem niét wil lezen. Mij trof op de foto vooral het meisje op de voorgrond. Zij vertelt mij het kerstverhaal van 2023. Zij beeldt mijn kerstgedachte uit. Zij ís de verbeelding. Waar naartoe met overal hekken en obstakels en luchtalarm in de volgepropte openluchtgevangenis Gaza? Hoe vernietig je de schepping? Het meisje in het geel. Zie haar doodsangst. Die lees je in haar ogen. Hoe oud zou ze zijn? Negen? Tien misschien? Kijk naar die in-en-in trieste trek om haar mond.  

De zenuwen van een kind. Die mond, en die ogen, die de mensheid vragen wat ze de wereld – ook ons Europeanen – in godsnaam heeft misdaan. Vraagt ze om vergeving voor dingen die zijzelf niet haar geweten heeft? Wat zien die ogen? Kijk naar haar schouders. Wanhoop. En toch moet ze sterk zijn, lijkt haar moeder te heben gezegd. Ze loopt bedremmeld. Ze torst iets mee wat een kind van die leeftijd niet mee moet hoéven torsen. Te veel gewicht. Wat laat de wereld dit kind in de steek. En al die andere ontelbare

kinderen. Ze draagt een onmachtige en vernielzuchtige wereld mee op haar nog jonge schouders. Ze is bang voor wat er verderop gebeurt. Een raketinslag? Huizenblokken die geraamtes werden? Gehuil van klasgenootjes, vriendinnetjes misschien wel, die verderop onder brokstenen bedolven liggen? Het is als Kabul, Aleppo, Marioepol en Charkov. En de wereld keek toe. Die zal dat niet afleren. 

Wat registreert de negenjarige? En dan die rugzak. In de kleuren van een jong meisje dat nog nooit iemand kwaad heeft gedaan. Wat zou ze in alle haast mee hebben mogen nemen. Haar knuffel? Wat zeep? Haar tandenborstel? Een schriftje en een ballpoint van Bic? Haar schoolwerk misschien wel? Maar ziet ze die school ooit nog terug? Het meisje ontroert me. Zou ze nog in leven zijn? God, alsjeblieft.

Kijk met mij tien seconden naar het meisje in het geel, zonder de anderen op de foto tekort te willen doen. Want die jongen, haar oudere broer misschien wel, hij lijkt de gids bij afwezigheid van een vader. En wat ziet hij, die broer? Zou het meisje in het geel nog meer schoenen bij zich hebben dan het paar aan haar voeten? Ze moet waarschijnlijk nog een heel eind. Wat doen die schoenen op de achtergrond? Uitverkoop? Krijgen de verstotenen die mee naar de hel? Weer moet ik aan de twee-, driejarige Ellen denken, de voettochten van het ene interneringskamp naar het andere op versleten sandaaltjes door de verstrengelde lianen en verzengende hitte van Java, de uitputting nabij. Zoveel vragen. En vooral waarom de wereld dit alles laat gebeuren. Waarom is niet elk land gehouden aan het internationaal humanitair oorlogsrecht? Waarom vecht Israël zo nadrukkelijk meedogenloos tegen zijn eigen verleden dat in vele opzichten in Europa ligt? Waarom die hersenblinde wraak? 


Lees Ari Shavit. De existentiële zoektocht. Het trauma Europa. De stichters van Israël keken en zagen, en zagen ook weer niet, omdat ze de Palestijnen van Palestina eenvoudigweg niet wilden zien. En tot hun verre nakomelingen dragen ze hun verschrikkelijke verleden met zich mee. De pogroms. En wat daarna nog allemaal volgde. De Kristallnacht en zoveel meer. En wat daarna nog volgde. Weinig gezegend de gezegenden. Shavit legt veel uit. Maar ook hij behoudt zijn vragen. Waarom weten we geen maat te houden bij zelfverdediging? Laten we de jaren ’30 in ons buurland op het netvlies houden. Ook op de stemming in Nederland.   

Mijn kerstkaart in het teken van het meisje in het geel. Ik hoop dat ze nog gezond is. Ik hoop dat ze iets meekrijgt van kerst-2023. Ik hoop het. Ik zou het God willen bidden. Net zoals we heel vroeger op de gereformeerde lagere school en de hbs met versjes van de onnavolgbare rijmelaar Johannes de Heer de week begonnen. Imagine all the people. Living… maar hoé eigenlijk, John Lennon ! Dit meisje staat voor mij symbool voor deze kerst. De verloren jeugd. Als ze nog leeft.

Het meisje in het geel dat geen kind meer mag zijn. Het verder verrechtste Nederland. Een Haags politicus die een complete migratiestop voorstaat. Die als een gêneloze zelfbenoemde barmhartige Samaritaan naar Deens model er misselijkmakend voor pleit, ons toekomstig contingent aan vluchtelingen te dumpen in Gambia en nog enkele andere Afrikaanse hongerlanden. Net als onze twijfelachtige medicijnen van ver over de datum en de roestige automobielen van de schroot. Het zijn doodenge tendensen. De geprogrammeerde welvaartskinderen van Haaksbergen met op bordkarton hun leuzen tegen asielzoekers. Zijn we ze al vergeten? De grondwet, als we voor ons morele kompas al een dictaat nodig zouden moeten hebben. Ik ben blij

Lees onder de afbeelding verder.


dat het Diana goed gaat. Zo ook Helin (‘Johan, met een zacht stemmetje, the day after the horror night before,’mag ik nu hier in Nederland niet meer zijn? Maar ik heb toch al een verblijfsvergunning voor onbepaalde tijd?’ Ik kon mijn tranen nauwelijks bedwingen). Helin voor wie rond deze kerstdagen een Nederlands paspoort lonkt. Niet meer staatloos. Een schitterend kerstcadeau. Zeker in een wereld als deze. Om het over Nederland zelf maar even niet verder te hebben. In handen van een volksmenner. Gedachteloos het stemhokje in. Hersenloos het rode potlood gehanteerd.

Ik heb nóg een kerstcadeau in gedachten. Voor de gemeente Utrecht. In de stad heeft 22 procent van de jongeren tussen 16 en 25 jaar matige tot ernstige klachten overgehouden aan – voor hun eigen gezondheid – de avondklok en sluiting van de Wibra tijdens de corona. Het wordt voor de gemeente speerpunt van beleid. Het stond in de krant. Zoals ook boze Nederlandse vakantiegangers die door een overvloed aan sneeuw en ijzel in München kwamen vast te zitten. Geen vluchten. Voor hun eigen veiligheid en gezondheid. Gratis hotel en maaltijden. Ieder zijn natje en zijn droogje. Ter Apel ver weg. Maar toch heel pissig op de luchtvaartmaatschappij, die Nederlandse vakantiegangers, uit Haaksbergen of waar ook vandaan, die nu Sinterklaas in Beieren moesten doorbrengen. De apocalyps in Gaza is er niks bij.

Opvang van 12.000 mentaal gekneusde jongeren. Kunnen we in Nederland nog met tegenslagen omgaan? Suggestie. We laten het meisje in het geel naar Utrecht overkomen. Als ze nog leeft tenminste. Als dat zo is dan zetten we haar op een vliegtuig naar hier. En we laten niet al die zielenknijpers en hun adviesbureaus waarvoor de gemeente krom ligt de jongeren van Utrecht begeleiden, maar dit jonge Palestijnse oorlogsslachtoffertje. Het meisje in het geel. Haar wens ik vooral iets toe wat voor haar een heel klein beetje op kerst mag lijken. Als ze nog leeft.

****

Hoi Johan,

‘Het meisje in het geel’.
Geraakt door je verhaal, wonderschoon opgetekend, zoals alleen jij dat kan, ook al is de inhoud zwarter dan zwart. Vrede op aarde, we kunnen het duizenden keren zingen met kerst, het blijft een illusie.
Ik wens je een goede kerst.
Als ik naar die foto van jou en Ellen kijk, dan begrijp ik je verdriet. Je moet verder schrijf je, maar het is zo makkelijk gezegd.
Lieve Kerstgroet,

Annet.

****

Ha die Johan,

Dank voor je kerstmail met je kerstverhaal waarvan ik al dacht dat het niet over het kindeke in de kribbe zou gaan… Het meisje in het geel is een heel mooi beeld, op het plaatje en zeker ook in jouw verhaal als eyeopener voor degene die in elke Palestijn een moordenaar of zelfs beest wil zien.

Gruwelijk, die gewelddadige verstrengeling van het lot van Joodse overlevers en hun kinderen en een uit de hand gelopen zionisme, met fanatieke tegenstanders die door niemand opbouwend geholpen worden, radicaliseren, vervolgens wel door idiote Iraanse godsdienstige criminelen worden “bijgestaan” enz enz. En dan al die snelle oordelen van buitenstaanders. Ik ben nog nooit zo somber geweest over de bekende “toestand in de wereld” als nu. Maar dat kan ook aan het klimmen der jaren liggen en aan het aan flarden gaan van idealen en utopieën.

(Fragment uit de reactie van Jeannette Klusman en Marc van Galen Last).

****

Gruwelijk mooi, de algemene teneur.

Niet alleen dank ik mijn oud-collega bij Het Parool, Annet v.d. Sloot, en mijn oud-collega op de Academie voor Journalistiek, Jeannette Klusman voor hun reactie op ‘Het meisje in het geel’. Ik dank ook Diana, Helin, 2 x Jan, Beriwan en Sores, Wil, Wietske & John, Charles, Nanny (Een openhartige en betekenisvolle kerstboodschap), Mirjam, Bert en zijn vrouw Wilma uit Obdam, ook oud-collega bij Het Parool, de moeder van Diana uit Hamburg, de familie van Helin, Manal de jarenlange buddy van Ellen bij de apotheek, Ad & Cinta, Mascha en haar gezin – ik dank velen voor hun reactie op mijn kerstverhaal en vergeef me als ik nog iemand ben vergeten. Geraakt ja, geraakt door die foto. De grenzeloze machteloosheid. Het monster dat we de wereld noemen. De schade die we voor latere generaties creëren en achterlaten.

Johan, een openhartige en betekenisvolle kerstboodschap. In een grijze wereld van beton, puin en tranen steken we lichten aan van hoop. De duisternis heeft het licht niet in zijn greep gekregen. Zeer hartelijke groet. Nanny.

‘Mag ik hier niet meer zijn?’

‘Johan, mag ik hier niet meer zijn?’

Met een zachte stem of ze hier nog wel welkom is.

Zo pijnlijk. Net als de vorige avond de emotionele reactie van Frans Timmermans op de verkiezingscatastrofe die Nederland lijkt te hebben veranderd in een schandelijk schaamteloze bondgenoot van de duisternis. De morele donkerte rond haatdragende figuren als Marine Le Pen en Victor Orban. En ook Donald Trump. Vergeet nog bijna Robert Fico in Slowakije. De positie van Rutte om de NAVO te gaan leiden is er verondersteld niet beter op geworden. Met hem, Rutte, zou het anders gelopen zijn voor de VVD en het land. Een land dat nu bezig is zichzelf op te heffen.

Ik sta op en doe het Journaal van acht uur uit. Voorlopig even geen tv meer, hoor ik mezelf vol walging zeggen. Een man die gedijt bij chaos en amusement als nieuwe premier? Weg ermee. Geen spat beter dan de platte lolbroeken van Veronica Inside. Die verdienen ook nooit meer een verkiezingsdebat.

‘Nee, wees maar niet bang. Je mag hier zijn. Dit is binnenkort ook jouw vaderland. Ik sta garant.’ Het komt er met volle overtuiging uit. Ik ga op zoek naar ‘Een wereld van vreemden’ van de wereldberoemde Zuid-Afrikaanse schrijfster Nadine Gordimer.

Onzeker: ‘Ik heb toch een verblijfsvergunning voor onbepaalde tijd? Ik hoor er toch al een beetje bij? Ik doe zo mijn best.’

‘Volgende maand word jij bij de gemeente verwacht voor je paspoort. Je zit ijzersterk in de procedure. Je bent al bijna niet meer staatloos.’

Op social media vieren scholieren en studenten, haar leeftijdsgenoten, uitbundig en lichtzinnig, ja dat laatste vooral, de uitslag van de verkiezingscatastrofe. Verwend tot op het bot. Jongelui , gesjeesd in hun denken, met het glas champagne in de hand. Ze feliciteren elkaar. Brengen een toost uit op… Op wat eigenlijk? Zouden ze het eigenlijk wel weten? Populisten hebben niet eens eenvoudige oplossingen voor grote problemen, het ontbreekt ze aan oplossingen. Het is retoriek. Waarom moet ik toch steeds zo denken aan het Duitsland van de jaren ’30? En aan meer, aan nog veel meer. Die brallerige propaganda. Er met open ogen intuinen. De gelijkheidsparagraaf naar de prullenbak.

‘Johan, mag ik hier niet meer zijn?’

‘Ik zal je eens wat anders laten zien. Geef me mijn laptop eens. Demonstraties van oprechte democraten in Utrecht en Amsterdam. Zie de beelden. We houden elkaars hand vast hoor, geef je hand maar. Timmermans en Jetten (‘Weet jij trouwens naam en adres van zijn kapper?’) gaven gisteravond het goede voorbeeld.’

En ja, toegegeven, heel veel anderen niet. Die mevrouw de draaitol van de VVD niet, nee. Die mevrouw zonder enige zelfreflectie. Die mevrouw met teveel eigenwaan. In het couturierspak genaaid door Zadelhoff en zijn ondernemerskornuiten. Die mevrouw van die deur en een kier. De allergrootste stommerik van deze verkiezingen.

En ook niet die andere draaitol zonder ballen die hard bezig is zijn reputatie naar de gallemiezen te helpen. Het verlegen beverige piepkuiken uit Enschede dat al meteen na de verkiezingscatastrofe stond te hjjgen om over schaduwen heen te springen. Schaduwen? En anders moest hij altijd erg lang nadenken over een antwoord. Oude wijn van het CDA in nieuwe zakken. Een bekend staaltje glibberig CDA. Wrok lijkt nu zijn voornaamste drijfveer.

Wat gaan die twee nu doen, die mevrouw die zoveel afweet van gezinshereniging en daar nu zo slecht mee omgaat? Verloochening. En die meneer die de vorige dag nog zo hamerde op de grondwet? Gaat de ambitie met het tweetal aan de haal, omdat het land nu eenmaal bestuurd moet worden, wat dit ook tegenwoordig betekenen mag, of houden ze hun slappe rug nog een beetje recht en gaan ze voor de fundamentele mensenrechten in een land dat behoort IN te sluiten en niet UIT?!

‘Nee, jij bent veilig in Nederland hoor.’ De domheid en ongeletterdheid regeren. De platitudes doen hun verwoestende werk.

‘Weet je, zodra het kerstvakantie is, laat ik je een dagje Brussel zien. Als beloofd. De beloning voor je harde studeren. We gaan samen eten in de beroemde Beenhouwerstraat van Brussel, het is daar net Parijs. Eén en al restaurantjes daar. Ik moet aan Ellen denken, weet je, we hadden daar zo’n mooie voorjaarsavond. Volgens mij was ik in Brussel voor stagegesprekken. We hadden studenten voor praktijkervaring bij de EU gestald. En we gaan ook naar de befaamde Belgische universiteitsstad Leuven. Gewoon een kijkje nemen. En daar zeggen we niet dat we uit Nederland komen.’ 

Als het moet dan laat ik haar daar in Leuven haar studie voortzetten, bedenk ik. Maar ik houd mijn mond. De Belgen gaan immers binnenkort ook stemmen. Wel vertel ik haar van Andere Tijden en de studenten van toen. De Sorbonne in Parijs, Daniel Cohn-Bendit, ik vertel haar van Leuven, van het Maagdenhuis in Amsterdam, ik vertel over 1968. Ik vertel als een Ouwe Lul uit een Antiek Tijdperk dat ik nog eens ‘Johnson Moordenaar’ schreeuwde. Ik vertel over de jongeren van mijn tijd. Met trots. Ze waren progressief. Ze waren links. Die jongeren vertoonden zich niet met De Telegraaf, welnee zeg. De Telegraaf, die stak je in de fik. Bij iedereen hing Che Guevara aan de muur. Er waren wel wat rechtse jongeren, maar daar was meestal al vroeg iets mee mis. Ze werden graag officier of onderofficier als ze voor hun nummer in militaire dienst moesten.

‘Wat was jij, Johan? ‘Niks. Manschap. Kanonnenvoer, noemden we het. Ik begon als soldaat en werd uiteindelijk soldaat-1. Het stelde niks voor. Mijn grootste verdienste in dienst was het schrijven van sollicitatiebrieven voor een aantal van mijn zestien kamergenoten, omdat ik hbs had. Ik zat tussen fantastische vrachtwagenchauffeurs. We sliepen in stapelbedden, vandaar zestien op een kamer. Ik heb het er eigenlijk wel naar mijn zin gehad. Ik geloof dat ik nog drie weken korporaal ben geweest. Maar wegens een incident, waarvan ik me niets meer kan herinneren, is die streek mij afgenomen. Werd ik weer soldaat-1. In die tijd was het geen verdienste om carrière te maken als dienstplichtige. We waren in de sfeer van Boudewijn de Groot, je weet wel, die man die we zagen op de Indië-herdenking van dit jaar op Bronbeek.’

De jongeren beklommen de barricaden. Nu zijn ze conservatief, rechts en ultrarechts, misschien zijn ze wel helemaal niets, verlummelen ze hun tijd met kromme vinger op een mobieltje, missen ze solidariteit. Ze zijn onverdraagzaam, ze leggen de Grondwet naast zich neer, als ze al weten wat die inhoud. Huisvesting is een enorm probleem, maar die los je niet op met tegenstellingen tussen bevolkingsgroepen aan te wakkeren. Wilders brengt geen beter Nederland. In geen enkel opzicht. En ik zeg haar dat ik mijn hart vasthoud. Ach, de revoluties. Ach, Praag en Portugal, heette het daar niet de Tulprevolutie? Nee, het was de Anjerrevolutie van 1974 tegen Salazar. Tulprevolutie was Kirgizië, als ik me niet vergis. En Praag, dat was inderdaad ook 1968. Dubcek. Ik was in november 1989 in Praag op een persconferentie van hem en Vaclav Havel. Havel? Ja Havel! Google hem maar eens!

Ze luistert. Ze houdt van luisteren. Ze wil de verloren jaren van de burgeroorlog in Syrië inhalen. Ze heeft geen tijd te verliezen. Haar studieboeken, haar bureautje, de leeslamp erboven. Een stichting helpt haar. Ze is die stichting intens dankbaar. Ze draait elk dubbeltje een paar keer om. In Syrië deed ze haar middelbare school bij bominslagen en luchtalarm. Vaak werd de studie voor langere tijd onderbroken. Bovendien werden Koerdische meisjes tegengewerkt. Ze kijkt naar College Tour, naar EenVandaag, naar Lubach en naar Buitenhof. Pulp is aan haar niet besteed. In amusement en chaos gedijt ze niet. Intellectueel heeft ze een honger die niet te stillen lijkt.

Ze staat op eenzame hoogte, denk ik wel eens. Wat doet het leven met je in je jonge jaren. Geen door-en-door verwend meisje. Niet door haar ouders naar de ogen gekeken. Daar was in de oorlog geen tijd voor. Ze beleefde Gaza in het noorden van Syrië. Ze krijgt een mailtje. Van de gezamenlijke organisaties voor vluchtelingen. Ze leest ‘m voor. Niemand hoeft zich zorgen te maken, staat er ter geruststelling. ‘Er is nog rechtvaardigheid in Nederland en: 1 op de 4 Nederlanders heeft een verkeerde man gestemd, maar 3 op de 4 waren zo wijs dat niet te doen.’

Ook de Raad van Kerken en het Contactorgaan voor Moslims zijn van slag. De moskeeën dicht? Hoofddoeken verboden? Inperking van de vrijheid van godsdienst en van meningsuiting? Worden de media aangepakt? Journalisten werden tuig van de richel genoemd. Als die geblondeerde meneer zijn woorden waarmaakt beleven we nog boekverbrandingen. En 2,3 Nederlanders liepen als slaapwandelaars het stemhokje in. Later zal Youp van ’t Hek de jongedame van de VVD vergelijken met een louter oneliners spuiende cassière van het Kruidvat. Een mailtje van Diana. Eén diepe zucht. En een illustratie meegestuurd. Een ontgoochelde Arabier in zijn nette pak bij zijn schoorsteenmantel met een rolkoffertje, klaar voor vertrek. Nog even de kaarsen uitblazen. De petitie tegen een ultrarechtse premier in Nederland van de organisatie Avaaz (wereldwijd zeventig miljoen leden) wordt binnen enkele uren door meer dan 50.000 Nederlanders ondertekend. We blijven niet achter.

‘Vertel me nog eens welk cijfer je vorige week had voor je toets psychologie.’

Dat montert op. De glimlach bij een kop thee. Een 9.5 voor al die uren boven op haar kamer aan het bureau. Ze wil arts worden en als arts veel terugdoen voor de veilige haven die Nederland voor haar bleek na tien traumatische oorlogsjaren in het Syrië van Assad.

Nog een keer dat cijfer?

‘Houd je daaraan vast, meisje. Opdat je weet dat de liefde het altijd wint van de haat in de maatschappij.’

****

Hallo Johan!

Nee, gehuild heb ik niet. Wel gevloekt. VVD had het grootste reclamebudget. Dankzij die Zadelhoff. En een andere zakenman (goed voor twee ton) die met zijn arbeidsbureau migranten naar Nederland haalt. VVD is geen volkspartij maar een ondernemerspartij. Natuurlijk een volkomen verkeerde strategie van de VVD. Het kabinet laten vallen over asielmigratie, (met Yesilgöz aan het roer), was een cadeau voor Wilders. In de overwinningsspeech van Wilders, in een kroeg in Scheveningen, zei hij toch echt zoiets dat de ‘Nederlanders nu weer op één kwamen’. Impliciet weer een uithaal naar allochtonen. Omtzigt c.s. is CDA 2.1 (BBB 2.0). Glibberig.

Wilders als premier is onmogelijk. Een flater in diverse buitenlanden. We wachten af. Op betere tijden.

Groet, Jan van Ewijk.

Gaza heden. Woorden overbodig. En vereist dit geen solidariteit? Het aanzien van Nederland in vele buitenlanden? In België en Duitsland bijvoorbeeld? Aangetast tot en met. Maar wat kan het ons schelen.