‘Een lieve groet van Ellen en mij’, schrijft Trudy naar stranduitspanning Patagonia bezijden het Carlton in Scheveningen waar de plastic bekers met kraanwater en ijsblokjes intussen hebben plaatsgemaakt voor een tussenmaatje tapbier. Vrijdagmiddag 26 juli. Het jaar 2019 na Christus. De dagen dat alles lijkt te verschroeien. Maar niemand heeft het over de warmte van 40+ in Scheveningen. Iedereen praat over waar hij zijn auto in godsnaam kwijt kan. Bij de ijssalon naast het Kurhaus smelt het ijs en de slagroom het trottoir op. Visrestaurant Simonis verstrekt graag een broodje haring. ‘Maar let op de meeuwen buiten’. In de meeslepende en onthutsende biografie over haar wordt de aan alcohol en drugs verslaafde wereldberoemde zwarte zangeres, pianiste en voorvechtster voor gelijke burgerrechten Nina Simone met de pagina gewelddadiger. Ze zwaait intussen al paranoïde en bipolair met messen en pistolen. Ze schiet twee jongens in hun benen die haar voor de grap imiteerden. Nina Simone is mataglap. De Amerikaanse woont inmiddels in Nijmegen. Vroeg oud en verzwakt.
Maar die mail onder het pilsje bij Patagonia in kolkend Scheveningen!
‘Ellen vroeg zo-even: ”Is Johan weg?” Ik zei: ‘Ja, die is pootje baden in Scheveningen. Is dat goed?’ Ja, knikte Ellen. En zei: “Vind ik goed”. Onvoorstelbaar steeds weer hè?! Zo zegt ze niks, soms wel een hele dag, zo vraagt ze waar je bent. Geniet van Scheveningen. Vanmiddag zet ik Ellen onder de douche. Lieve groeten van haar en mij uit de Sahara.’
Tegenover mij bij Patagonia een jong (zo te zien) Nederlands-Marokkaans gezinnetje met een geweldig leuk kindje van een jaar of twee. De vrouw (midden twintig?) kan gemakkelijk doorgaan voor een fotomodel. Is zo weggelopen uit een dure glossy. Ze ziet me naar het schermpje kijken van mijn mobiel. ‘U krijgt zo te zien een geweldig berichtje.’ Ik knik haar toe. ‘Van thuis’, zeg ik verheugd. ‘En?’ Zó spontaan, zo gemeend. Ze heeft mooie tanden. ‘Mijn vrouw, mijn lieve vrouw. Vroeg waar ik was. Nou hier, hier in Scheveningen. Ik hoef nog niet thuis te komen.’
Een sms van ‘Is Johan weg?’ Die voor eeuwig blijft opgeslagen in mijn prehistorische telefoon. Vijf intens gelukkige minuten op het gloeiendhete zand tegenover de Noordzee. Hier lever ik al die dagelijkse zware inspanningen van mantelzorg voor. En al dat geregel, van diensten ook en van het samenstellen van zorgroosters. Eigenlijk zou ik de verzorgenden van Ellen artiesten moeten nomen. Want dat zijn het, het zijn artiesten. En artiesten draaien geen diensten, er moet een fraaier woord te bedenken zijn. Voortaan ga ik ze boeken. Zo ga ik het noemen: boekingen. Ze zijn met Ellen op tournee. Vraag me overigens wel geregeld af hoe lang ik het nog volhoud. Geestelijk vooral. Het hoofd raakt leeg. Of vol. Ik voel het verschil niet. Maar LBD is geen Alzheimer. Ik merk aan mezelf dat ik steeds vaker de afkorting gebruik. Kan het woord al bijna niet meer horen. Nee, geen Alzheimer is het in de strikte betekenis. LBD is anders. Hoe zou ik Ellen nog kunnen achterlaten in een verpleeghuis? Ik kon het al niet. Nooit niet. Ellen weet na ruim 36 jaar samen nog altijd wie ik ben. En hoe ik heet. Een troost. Al blijft de leegte. Patagonia I love it. Maar daarover had ik het niet met die prachtige moeder van dat kleine leuke meisje van twee. Slechts een terloops complimentje voor haar voorzichtig rondstappende dochtertje met donkere krullen. De Nederlandse bevolking wordt er bepaald niet lelijker op. Weinig rood verbrande biggetjes op Scheveningen. En haar man met een tatoeage over de volle lengte van zijn linker arm? Die negeerde ik even.
****
En zo werden we weer eens hardhandig geconfronteerd met de gevolgen van de aardopwarming. Eigenlijk was het onbegonnen werk, het sproeien van de voor- en achtertuin. En toch begonnen we de dag ermee. In alle vroegte. In fotovlucht de dag dat het warmterecord uit 1944 gebroken werd. Dat gebeurde op woensdag 24 juli 2019 in het Brabantse Gilze-Rijen. Rond de klok van ’s middags drie uur. Daarna maakte Eindhoven het nog bonter: 39,1 graden. Voor donderdag 25 juli worden nog hogere temperaturen verwacht. Welhaast veertig en mogelijk zelfs daar overheen. (Het zou in Gelderland 41,7 worden, maar daar bleek de meetapparatuur niet te deugen. Het werd toch weer Gilze-Rijen). Leven als in de tropen. Behoorlijk vroeg naar bed, met de kippen op stok. En ’s morgens al om een uur of vijf op. Het rooster voor de verzorging van Ellen daarop aangepast. Eten praktisch geheel en al op z’n Surinaams. Kip met dunne bami of andersom. Foto’s gemaakt door verzorgende Trudy bij temperaturen in de vroege ochtend van al dik 25 graden. Bij onze veel bezochte super begaf ’s nachts de koelinstallatie het. Ook het alarm ging niet af. Alles onverkoopbaar en afgevoerd in containers. Zuivelproducten, het vlees, het ijs, de salades – alles en alles weg. ‘Een drama’, zegt het winkelmeisje. ‘En gisteren ook al in een ander filiaal.’
‘Jaag de kosten voor het water niet zo op’, zou Ellen vroeger geroepen hebben. Maar die planten dan! Je hoorde ze zuchten en verzuchten. De fysiotherapeuten komen later in de ochtend aan huis met die tropische omstandigheden. Het wegknippen van de uitgebloeide bloemen van de vlinderstruiken gebeurt op eigen risico. Het risico op een zonnesteek. Het gaat dwars door de honkbalpet heen met daarop in koeienletters Nicaragua. Ach ja Nicaragua; mijn grootste blunder in de journalistiek ooit. Het WK-honkbal in Italië in de badplaats Rimini. Nederland won nooit van Nicaragua en toen in Rimini werden de mannen uit Midden-Amerika opgerold. Een ronkend artikel de volgende dag in Het Parool. Een superprestatie van het team van coach Ernie Myers. Flagrante onzin. Had er geen seconde bij stil gestaan dat die dag in Managua een burgeroorlog was uitgebroken. De Sandinisten. Het moet in 1978 zijn geweest of 1979. ’s Avonds laat de artikelen schrijven in een reisbureau aan de boulevard van Rimini. Naast dat reisbureau een restaurant waarvan het personeel een pizza kwam brengen rond één uur ’s nachts. Eigenlijk vond het armlastige Parool drie weken honkbal in Italië te duur. Daarom gooiden we het op een akkoordje. Het vliegtuig betaalde ik zelf. In Rimini een dag met ongekend veel wateroverlast. Middenin de nacht moesten alle hotelgasten zich bij de balie melden. Of ze nog in leven waren. Eén gast ontbrak. Een Nederlandse honkbalsupporter uit Amsterdam. Die sliep door alles heen. Het water stond tot aan zijn matras. Die fan heette Rinus Onderwater, en niemand zal me nu geloven. Maar het is toch echt zo. We zijn alweer veertig jaar verder. Nog even en Ellen is alweer drie jaar fulltime thuis vanuit het verpleeghuis. Eigenlijk is het een mirakel. Te meer daar de nachten zonder problemen blijven verlopen. Uit de VS duiken nieuwe cijfers op. Cijfers dat daar zes miljoen Amerikanen aan Alzheimer lijden en wereldwijd vijftig miljoen mensen. In Amerika heeft één miljoen mensen de ziekte van Parkinson. Over de gehele wereld is dat tien miljoen personen. Het zijn indrukwekkende cijfers. Vooral het aantal gevallen van parkinson neemt hand over hand toe.
De trekvaart in onze wijk. De idylle. De gebruikelijke route ondanks alle warmte voor een klein blokje om. Daarna een mail naar Bruno en Chris van Cajou in De Panne waarin Ellen beiden een schitterende lucratieve hoogzomer toewenst met hun hotel en hotelpersoneel. Altijd weer doet Cajou aan haar de groeten. Nu Ellen aan Cajou. Waar doen de huidige omstandigheden ons het meest aan denken? Niet aan de Côte d’Azur en evenmin aan Toscane of Malaga. Hooguit een beetje. Eerder aan de gortdroge Povlakte. En aan de Dordogne. Daaraan vooral. We weten ons na pakweg 25 jaar terug in de Dordogne. De restaurants van Sarlat. Ganzenlever. Het huis dat we er voor een maand huurden op een bergtop. Soms kwam er geen water uit de kraan. Een andere keer was er geen elektriciteit. De krant die belde dat we Saddam Hoessein in de gaten moesten houden, want die was met Irak binnengevallen in Koeweit. Dat kon wel eens op oorlog uitdraaien. Dat bleek later ook wel. De eerste Golfoorlof, Bush senior. Generaal Schwarzkopf. De oude geslepen krijgsheer Norman Schwarzkopf die het liefst Saddam in Bagdad was gaan ophalen maar werd tegengehouden vanuit het Pentagon. Misschien wel dé mooiste tijd als chef buitenland. Met hoofdredacteur Max Snijders, met de adjuncts Hans Goessens en Reinier v.d. Loo. Met Kees van Dam. En al die anderen. En met Ellen die voor de oorlogsredacteuren de nachtelijke maaltijden verzorgde. Belegde broodjes met melk. We woonden op de redactie. De Dordogne een paar maanden eerder. ’s Nachts sliepen we buiten, op het terras voor de deur van het gehuurde huis. Douchen buiten onder een tuinslang. Bezoek aan het kasteeltje waar ooit Josephine Baker met haar weeskinderen woonde. Een rondleiding door het huis van de vrouw die het bananenrokje herintroduceerde. Alles was intact gebleven. De hele inrichting was gebleven zoals die was. Vrienden uit het honkbal waren voor een paar dagen over. En mee op de rondleiding. Die vriend toen hij de slaapkamer van Josephine Baker betrad: ‘Dat ik dit nog in mijn leven mag meemaken.’ Van de Franse mevrouw die de rondleiding gaf, mocht onze vriend ook even twee minuten op het bed van Josephine liggen. Niet langer, er waren grenzen. Josephine zelf was daar anders in.
We kozen er vroeger vrijwillig voor en gaven er ook nog eens heel veel geld voor uit. De bloedhitte. Week 30 van 2019. De Dordogne thuis. Later op de historische dag van het warmterecord het glaasje wijn dat fysiotherapeute Dorothy als cadeautje meebracht uit Toscane in Italië. Volterra inderdaad. Dat overweldigende panorama. De cipressen. De lavendel. De velden met papaver wat vroeger in het zomerseizoen. Onuitwisbaar allemaal. Italië. Het land van Dante Alighieri. Dante uit Ravenna. De goddelijke komedie. Italië. De schatbewaarder van Europa. De vakanties in Cecina Mare en Marina di Bibbona. De provincie Livorno. Onvergetelijk als gezegd. Gelukkig altijd genoten. Nooit gezegd: ‘Dat komt later wel.’
Na het weekend van 20 en 21 juli werd het warmer en warmer. Op zondagmorgen 21 juli was de stola nog geen overbodige luxe. Maar dat veranderde snel. Razendsnel zelfs. Er was geen houden aan. Dat werd genieten. Het wordt mooier en mooier in de uitlopers van Leidsche Rijn. Het wordt er ook steeds cultureler. Wandelend met de rolstoel geven we onze ogen goed de kost. Van Utrecht via De Meern naar Harmelen. Een mens vergaapt zich aan de huizen en de natuurschoon. Van Josephine Baker naar Riek Bakker is qua achternaam een kleine stap. Slechts 1 K. De reuzesigaren rokende Riek Bakker in colbert ontwierp de nieuwe westkant van Utrecht en dat het zo fraai zou uitpakken, nee, dat had niemand durven dromen. De sceptici de mond gesnoerd. Daar behoren we zelf toe.
Alsof ze een cruise maakt op de Middellandse Zee. Straks natuurlijk naar het casino. Knokke? Cannes? Dit doet denken aan Saint-Tropez. Maar ook dit is de thuishaven. De avondzon om half acht en het bed voor een kleine drie kwartier zowat ín de tuin net over de drempel van de schuifpui. Ze luistert naar muziek van Norah Jones. Zo-even een vol bord met nasi en roti op. Het rommelt in de verte. Delen van Nederland hebben al met stevige onweersbuien te maken. Het is broeierig. We lezen op Teletekst over hagel. Het glaasje Ponche Kuba wordt ingeschonken. Met ijsblokjes. We halen de Cariben in huis. Bezoek gebracht aan onze alleenstaande vriend op de gesloten afdeling van het verpleeghuis Vreugdehof. Je vermoedt in eerste instantie dat achter de ronkende naam Vreugdehof een vakantiepretpark van Landal schuilgaat. Degene die deze naam cynisch en sarcastisch heeft bedacht, wie zou dat in hemelsnaam zijn?, die kaffer zou gestraft moeten worden. Gestraft met een vakantie die begint met een lang weekend Vreugdehof waarvan hij naar zijn familie een ansichtkaart mag sturen. Misschien is de bedenker van de naam Vreugdehof wel de zwaarst dementerende van de gehele Zuidas in Amsterdam. In elk geval niet goed snik. In zo’n verpleeginstelling keert het besef terug dat we ondanks alles vervarend zijn. Mooie foto’s getuigen ervan. Ze getuigen van een rijkeluisleven in vergelijking tot hoe het met parkinson en LBD ook had kunnen zijn. Verpleeghuizen houden iets naargeestigs. Onze vriend in Vreugdehof vertelde een verhaal van heel vroeger dat tamelijk onwaarschijnlijk leek. Op zijn nachtkastje lag een boek. Daar was-ie in bezig. Hij zou toch niet… Dat boek kenden we. Ergens moest bij ons thuis een exemplaar in de boekenkast staan. Het boek fragmentarisch herlezen. Identificatie? Onze vriend die in zijn hoofd de hoofdpersoon was geworden van het boek dat hij onderhanden had? Confabuleren? Onze lieve vriend die hardnekkig gelooft in zijn eigen verzinsels? ‘Wat fijn dat je hem blijft steunen en hem blijft opzoeken’, schreven zijn kinderen. Vanzelfsprekend. Al geeft het een gevoel van opluchting Vreugdehof weer vrijelijk te kunnen verlaten.
Prachtige foto Johan! Ik ben vandaag bij jullie geweest, het ging goed met Ellen. Ben benieuwd hoe jij het had bij onze vriend met spoedopname in het verpleeghuis, hopelijk heb je het gezellig gehad, ook voor zijn gemoedstoestand. Groet. Leroy.
Juli 2019. Een maand met extreme warmte. Droogte en klagende boeren. Maïsvelden die waardeloos geworden zijn. Er valt wat regen maar dat zet geen zoden aan de dijk. Geleidelijk zijn we terug bij de stola. Ongeveer 22 graden voelt plots frisjes aan. Tijdens de tropenweek in juli 2019 overleden in Nederland vierhonderd personen meer dan het ‘gebruikelijke’ cijfer in een zomerweek. Het aantal sterfgevallen kwam overeen met 2006 toen Nederland ook tweemaal met een hittegolf te maken kreeg.
Dag Johan en Ellen,
Ik ben zelf altijd geïnteresseerd in sport, voeding en gezondheid en
ik kwam onderstaande artikel tegen. Ik kan mij voorstellen dat jullie
niet zitten te wachten op ‘goed bedoeld’ advies en dat is ook zeker
niet mijn bedoeling hierbij. Ik dacht dat jullie dit misschien
interessant zouden vinden.
Fijne dag!
Niels
https://www.psychologytoday.com/us/blog/diagnosis-diet/201906/parkinsons-alzheimers-and-the-new-science-hope
Een gezonde eetlust. Nog steeds. Betere en mindere dagen wisselen elkaar af. Als die parkinson toch eens aan ons voorbij was gegaan. Ja dan! Of als die parkinson anders nog eens een aantal jaren was weggebleven. Het is soms moeilijk te verkroppen. Maar heel voorzichtig durft de mantelzorger al aan de feestdagen in december te denken. Weggaan betekent tijdig reserveren. De tip van een prachtig zorghotel op een schitterende locatie, niet eens zo ver van huis, ergens op de Heuvelrug voorbij Doorn. Of anders in de buurt van Zwolle. We moeten er maar eens gaan kijken en eventueel een optie overwegen voor december. Hard genoeg gewerkt vroeger. Ellen verbaast. Ze blijft verbazen. Ze reageert op de ene persoon heel sterk en op anderen maar nauwelijks of totaal niet. Ze reageerde op Zulay Puerta Torres uit Cartegena die haar deze week kwam bezoeken. En meestal reageert ze ook heel sterk op Trudy. Die douchte Ellen vandaag. ‘Zo is het wel genoeg hoor.’ Nou vooruit Ellen, de kraam dicht. En nog een paar dagen dan is ook gouvernante Diana weer van vakantie terug en van de partij. Ze was jodelen in Oostenrijk. Ze blijft logeren en ondertussen vult Elly de vriezer weer.