december 2019 – Johan Carbo

Er hangt wel erg veel valse romantiek om de kerstdagen

We geven niet op. Schouder aan schouder. Rond de feestdagen reden voor een grote thuiszorgorganisatie in Friesland de bundel ‘Dankjewel voor je liefde; Omgaan met parkinson en Lewy Body’ op te vragen. Nog steeds worden er boeken besteld en veelal krijgen we naderhand te horen dat de tekst inspiratie gaf en energie. Er is meer in het leven dan ‘leuk’ en ‘niet-leuk’. Wie zei dat ook alweer? Harry! Harry uit Maarssenbroek, de ex-priester en dominicaan. Harry de filosoof, mijn eigen Spinoza. Tegen hem praatte ik in het begin van de ziekte van Ellen mijn gruwelijke pijn van me af. Voor zover dat kon. Want dat bleek al gauw in feite niet te kunnen. Het was eerder verlichting. Harry was van de verlichting. Hij luisterde naar mijn pijn. Hij was stil. Af en toe knikte hij. Of hij schudde zijn hoofd. Ter aanmoediging? Zo van: het is zoals het is? Wellicht. De machteloosheid. De onbekende weg die we moesten inslaan met zijn vele loketten aan regelfetisjisme. Die weg gaf een claustrofobisch gevoel. De frustratie over die claustrofobie. De woede. De afhankelijkheid. De ontreddering na de diagnoses. Zanger Rob de Nijs zou later tegen de Volkskrant zeggen: ‘Het is een vernederende ziekte.’ Inderdaad.

Parkinson. Lewy Body. Waarom wij? Harry het luisterend oor. Harry de geduldige. Mijn stille pijnstiller. Het leven valt niet te versimpelen in ‘leuk’ en ‘niet-leuk’. Het is waar. Moeten we ook geeneens willen. Vaak de worsteling beschreven. De worsteling met dat andere leven. De worsteling met het gekantelde bestaan. Onderlinge verhoudingen met vrienden en kennissen die ineens gingen schuiven en anders werden. De grijstinten. Het heeft ons veranderd. We zijn niet beter geworden, wel anders. Niets van jachtigheid meer. Onbegrip over hebzucht en consumptisme. De volgestouwde winkelkarretjes met de kerstdagen konden niet deren. Wel enigszins de vrolijke echtparen in overleg over hun boodschappenbriefje. Briefje? Hele lijsten!

De kerstdagen zijn confronterend. Over die kerstdagen hangt een hoop valse romantiek. Voor ons viel het nog reuze mee, maar zou die Week tegen Eenzaamheid niet verschoven moeten worden en zou die niet beter passen bij kerst en de jaarwisseling? Of is dat commercieel niet zo handig? Er hangt een hoop overdrijving rond die twee dagen. De kerstdagen worden uitvergroot en geromantiseerd. Bij ziekte merk je dat maar al te zeer. Jaloezie? Nee, het is anders. We hebben het geloof in elkaar en de liefde voor elkaar gelukkig weten te behouden. Maar geloof en liefde werden wel zwaar op de proef gesteld. Het was niet altijd even makkelijk. Als het in de bovenkamer van je levensgezellin ineens niet meer klopt? Wat dan? En hoe dan? Hoe te reageren op achterdocht en waar kwam in die beginfase van de ziekte die achterdocht zo ineens vandaan. Er was helemaal geen reden voor. Het was geen overspannenheid maar veeleer paranoia. Lewy Body. Een giftige cocktail die voortvloeit uit parkinson. Er viel niet mee te leven, zeiden de geleerden. En toch gingen we het gevecht aan. Wat moesten we anders? Wat wilden we anders? Het cliché uitdaging mijd ik hier angstvallig. Met een almaar stil leven veranderde Ellen ook in een stilleven. Om op onverwachte geluksmomenten ook weer volop van dingen te genieten. En zich te uiten, anders dan een slachtoffer van Alzheimer. Het is heel complex. Het is ook heel paradoxaal allemaal. Contrair. Nog steeds verliefd. Het wordt ervaren als een vorm van rijkdom. De ziekte van Parkinson heeft Ellen van lieverlee ook het vermogen tot praten goeddeels ontnomen. Maar plots op de avond van 27 december: ‘Lekker schatje.’ Het ging om een simpel kommetje met vla en daardoorheen een geprakte banaan. ‘Lekker schatje.’ Dagen later proef ik die twee woorden nog steeds als een culinaire hoogmis op de tong. Als een Bocuse. Het klonk luid en duidelijk. Het rolde er zo maar ineens uit. ‘Lekker schatje.’ Manna! Mozes. De woestijn.

Heel lang nog leverde Ellen de bouwstenen aan voor mij als chroniqueur. Dat is niet meer zo, helaas. De parkinson heeft Ellen de mond gesnoerd. Het ging geleidelijk, maar toch. De spraak is aangetast. Als ik zó oud moest worden, zou ik er meteen een eind aan maken’, sprak alweer zo’n zes jaar geleden eens iemand egoïstisch en egocentrisch wijzend op Ellen. Wereldvreemd. Ik schrok niet eens. Want je wordt gaandeweg het ziekteproces als mantelzorger steeds selectiever. We zaten aan een lange eettafel in verpleeghuis De Ingelanden. Er ging iets onaangenaams van die persoon uit. Zoals wel vaker. Dat beeld van die jongeman nooit kunnen en wíllen verdringen. Ga tegen die tijd gerust je gang, dacht ik. Als het leven niet meer ‘leuk’ is…

Bomen waar de groei uit is, die hun blad laten vallen, en die al zeker niet meer tot de hemel reiken? Dan maken we er dus gewoon een eind aan en zadelen we een ander op met de overlast. De treinmachinist? De hulpdiensten die we bespotten en vernederen door ze te molesteren? Het had iets van ‘leuk’ op bestelling. Hedonisme. Iemand anders enkele jaren geleden: ‘Ik kwam nog liever onder de tram dan dat ik in een verpleeghuis zou moeten wonen.’ Wat zou hij er inmiddels veel voor over hebben zijn vrouw nog dagelijks te zien en te kunnen aanraken, al was het maar in een verpleeghuis.

De ziekte van Parkinson en het syndroom van Lewy Body: ze zorgen voor schuivende panelen. De patiënt kan diep wegzakken, en helemaal achter de horizon verdwijnen, en dan ineens is ze er weer. Het is ongrijpbaar. Twee dagen achtereen zonder ook maar één woord en dan plots: ‘Lekker schatje.’ Ellen hoorde wél en hoorde ook niet in een verpleeghuis thuis. De noodzaak van differentiatie en specialisatie binnen de verpleeghuismuren was tot ruim drie jaar geleden dagelijks glashelder.

Onze vriend op de gesloten afdeling voor zwaar dementerenden in verpleeghuis ‘Villa Vreugdevol’ kan erover meepraten. Hij kreeg vlak voor de kerstdagen van de VU te horen dat hij eerst voor dement werd gehouden maar dat hij dat bij nader inzien toch niet is. Hij vroeg zijn patiëntdossier op. Las hij in zijn dossier: ‘Patiënt was vanmorgen vroeg op. Hij nam een kopje thee.’ Belangwekkende info. Wat zou zo’n patiëntdossier zijn zonder melding van dat kopje thee?! Het was trouwens koffie…

Daar is zo’n nachtzuster nou hartstikke druk mee. Onze vriend liet de nachtzuster weten dat, àls ze de volgende ochtend weer zou rapporteren, ze erbij moest zetten dat patiënt behalve een kopje thee buiten ook al een lijntje coke nam alvorens zich te gaan scheren. In het dossier werd gemeld dat patiënt de nachtzuster aan de coke probeerde te helpen. Van onze vriend de vraag wie er op de gesloten afdeling van ‘Villa Vreugdevol’ nou eigenlijk in de war was. Zouden ze er bij het gezondheidsministerie nou enig benul van hebben hoeveel onzin er in al die verpleeghuizen aan de computer wordt uitgehaald? Waarschijnlijk niet. Want ze doen er een plas en alles blijft zoals het was.

Met de jaarwisseling in een hotel. Weg van de kruitdamp en het Uruzgan-achtige oorlogsgeweld aan bommen en granaten thuis in de straat. Naar de appelmoesfamilie Van der Valk. Een kamer hoog in de lucht met zicht op heel Houten. Alhoewel? We namen met mist en codes van geel tot donkerrood afscheid van 2019. En de start van 2020 was al niet veel anders. Mist. Nevel. Het einde van 2019 en het begin van 2020 met zeer beperkt zicht. Van der Valk in Houten bleek maar weer eens een Hilton. Buitengewoon stijlvolle ambiance. Een kamer die voor ‘gewoon’ werd gehouden, maar zonder mankeren voor een suite mocht doorgaan. Een vip in de rolstoel. Een vip daarachter. Esmé werkte ooit in de bediening bij Van der Valk in Houten. ‘Ja, het ziet er gelikt uit daar. Ze werken er op details.’

We gingen vroeger wel eens dineren in Van der Valk in Houten. Ellen woonde in die tijd in het verpleeghuis in Nederhorst den Berg. Ze had toen nog niet haar heup gebroken en kon nog lopen. Van der Valk in Houten: ons zorgteam heeft het allemaal fenomenaal geregeld, Trudy voorop. Kwam op de fiets om Ellen op haar hotelkamer te verzorgen. Een badkamer waarvoor we thuis de centen niet hebben. Het licht werkte op een pasje van het hotel. Met het pasje van de ANWB lukte het ook. Matrassen die even verderop op de Utrechtse Woonboulevard een vermogen moeten kosten. Foto van de aankomst bij Van der Valk. Een hal met kerstbomen van acht meter hoog en daarin achtduizend lampjes. Een excellente menukaart voor de Oudejaarsavond.

Aan leesvoer mee de vuistdikke pil Laura H. van Thomas Rueb. Een – inderdaad – meesterlijk boek van 540 pagina’s. Laura H. – het boek verdient verfilming. Het schreeuwt er zelfs om. Een ijzingwekkend leven (Syrië en Irak) waarvoor zelf werd gekozen. Toch ga je een heel klein beetje met andere ogen naar kalifaatganger Laura H. kijken. En ook weer niet. Je gaat met andere ogen Jeugdzorg bezien. En ook dat weer niet. Wat bezielde het meisje uit Zoetermeer? Een ongeëvenaarde reconstructie. Laura H. was onhandelbaar. Al vanaf haar elfde. Maar hoe kwam dat zo? Alle aandacht thuis voor het ernstig zieke broertje? De scheiding van haar ouders? De verhuizing naar een verkeerde buurt in Zoetermeer? Een vriendje dat deed denken aan een loverboy? Daar met open ogen ingetuind? Al zou maar de helft waar zijn in het boek, wat natuurlijk niet zo is, het lijkt pagina na pagina volkomen authentiek, maar als zou… dan nog kun je spreken van een fantastische moeder voor haar twee peuter en haar zuigeling in Mosul.

Tegelijkertijd kun je Laura betichten van een moreel faillissement door gebrek aan compassie met alle slachtoffers van IS. Ze was niet achterlijk en ook geen kind meer. Ze had beter moeten weten. Verwarring en verbijstering resteren. Goede lectuur voor iemand die geneigd is snel klaar te staan met zijn oordeel. En wie is dat niet? Meeslepend. Belangwekkend. Een must to read. Zoals zeer beslist ook ‘De verborgen meisjes van Kabul’ van de Zweedse journaliste Jenny Nordberg. Het is een pareltje, deze bundel over verhuld protest in Afghanistan. Ook dit boek verschaft zoveel inzicht. Met gevaar voor eigen leven waagde Nordberg zich in Kabul en bovendien in verre uithoeken van het patriarchale Afghanistan als Badghis met zijn Tadjiekse stammen. De bacha posj te midden van extreem fundamentalisme. Leven bij concessie op concessie. Rechteloze vrouwen.

Ellen in de kussens bij Van der Valk. Bij binnenkomst een fles champagne als verrassing. Daarnaast de beste krabsalade ooit gegeten. Om ons heen in het hotel de avondjurken en de smokings. Waar zijn trouwens de vlinderdasjes gebleven? Het werd in het ‘beschaafde’ Nederland ‘een gemiddelde jaarwisseling’. Met volgens de verzekeraars ’tussen de vijftien en twintig miljoen schade aan auto’s, woningen en andere particuliere eigendommen’. Het is nog maar een eerste, voorzichtige raming. Ach, een gemiddelde jaarwisseling… Waar hebben we het over. Voor herhaling vatbaar natuurlijk. Een algeheel vuurwerkverbod? Graag. Maar waarom ook eigenlijk? VVD en CDA stribbelen tegen. VVD vooral. Het zal weer niet waar zijn.

Behalve de Utrechtse burgemeester Jan van Zanen. Maar die hoort in die club eigenlijk allang niet meer thuis. De Haagse VVD-interim-burgemeester Johan Remkes heeft zich bij hem aangesloten. Hij geldt bij de VVD al bijna als een luis in de pels.

Met doodsverachting baande verzorgende Diana zich oudejaarsavond om 23.00 uur van een cliënt in Soesterberg een weg naar huis door de zware mist en het vuurwerk dat door blagen niet ouder dan dertien en veertien onder haar auto werd gegooid. Op de tast en elke keer de schrik van haar leven vanwege de explosies fietste Trudy oudejaarsavond van ons hotel in Houten terug naar huis. Ze moest een tunneltje door, maar durfde niet. Het leek alsof het tunneltje werd gebombardeerd. Mosul in Houten. Uruzgan. Een omweg dus omwille van door hun vuurwerk gedrogeerde kinderen. Op oudejaarsavond laat kreeg Elly voortdurend een stroomstoot van angst en zat ze met haar hoofd tegen het dak van haar Fiat aan. Lag er weer een aangestoken rotje voor haar bumper tot een orgasme te komen.

Hoeveel voornamelijk vrouwen werkten op oudejaarsavond wel niet in de thuiszorg of in de verpleeghuizen. Als in een griezelfilm moesten die laat op de avond zigzaggend tussen de sissende lawinepijlen door naar huis. Wat is de sensatie van het stompzinnig weggebruikers in gevaar brengen? Geen idee. In Ede werd door straatjeugd vuurwerk naar een rouwstoet gegooid. Een nare samenloop van omstandigheden, zo probeerde de brave burgemeester deze ongegeneerde wandaad met samengeknepen billen te relativeren. Waarom geen algemeen verbod op consumentenvuurwerk?! Waarom de dictatuur van de democratie? Trouwens: een steeds grotere meerderheid wil van dat vuurwerk af. Waarom handel is handel. Zo VVD! Vlak overigens ook het CDA niet uit. Waarom een weldenkende beroepsbevolking als die in de zorg niet in bescherming nemen op oudejaarsavond. En het verhaal gaat natuurlijk verder dan alleen de zorg. Het openbaar vervoer, de hulpdiensten. Maar nee, de neoliberalen van Klaas Giletje Dijkhoff moet je geen enkel genoegen afpakken. Die 130 kilometer was al een klap in het gezicht die ze nog steeds niet te boven zijn, het was een verworvenheid, en dan ook nog het vuurwerk? Nee dan is het leven al helemaal niet ‘leuk’ meer.

****

Lief tweetal!! Wij hopen dat jullie een rustige jaarwisseling hebben gehad, zonder geknal!!! Hier was het meer dan verschrikkelijk! Vanwege de mistvoorspelling begon het geknal al om half 3 in de middag en ging door tot half 2 in de nacht! Veel illegaal vuurwerk, dat kon je goed horen, onze achterbuurman is daar een grootverbruiker van! Gelukkig is het nu weer rustig!! En heel veel lieve wensen voor jullie en voor Diana van ons!!

Vanavond was er een erg bijzondere uitzending van de Wereld draait door, een oude 97- jarige dame (want dat is ze) heeft een boek geschreven over haar oorlogsjaren als Joods meisje, en al haar belevenissen en ellende in de oorlog. Zo prachtig vertelt ze erover, heel helder, werkelijk erg indrukwekkend! Misschien hebben jullie het gezien, anders is het de moeite waard om alleen of samen terug te kijken? Geen enge beelden en zo, soms een foto, maar zij , Selma, vertelt en antwoordt op vragen.

Herinnerde mij met de kerstdagen dat ik 5 jaar! geleden Ellen na zestig jaar terugvond, Johan weet je nog? Weet je nog toen je op de rand van het bed bij Ellen zat en mij belde? Ik zal het nooit vergeten, het zit diep in mijn hart. 💕

Lieve groet van ons!! XX Wietske, en John natuurlijk.

****

Hallo Johan,

Voor jou, en uiteraard ook mijn vriendin Ellen, een naar omstandigheden zo goed mogelijk 2012 toegewenst. Veel energie voor jullie hoor! Voor mijn ex-man, mijn zoon en dochter, en ook voor mij was het al meteen raak na de jaarwisseling. Inderdaad, er hangt een hoop valse romantiek om de kerstdagen. En ook om de jaarwisseling. Mensen beginnen het nieuwe jaar met goede voornemens, maar ondertussen. Je weet dat mijn ex in de zorginstelling Dimence Regio West-Overijssel locatie Zwolle verblijft. Ik moet intussen in de verleden tijd spreken. Mijn ex verbleef er, hij is van het ene uur op het andere tegen zijn wil en ook zonder overleg met ons overgeplaatst naar Dimence in Deventer. Wat er gebeurde is werkelijk te schandelijk voor woorden. Het is hondsbrutaal. Ik weet dat je blogs goed worden gelezen, ook door de Inspectie, dus plaats mijn verhaal maar. Graag zelfs. Onze vriend in Vreugdehof maakt idiote dingen mee, wij zeker ook! Mijn ex heeft een hersenaandoening. Hij kan niet voor zichzelf zorgen. En ook niet voor zichzelf opkomen. Het was de bedoeling van Dimence om mijn ex-man te overvallen met het bericht dinsdagmorgen 7 januari om negen uur dat hij in de voormiddag van diezelfde dag naar Deventer zou worden verhuisd. Toen onze kinderen en ik dat hoorden waren we razend. Mijn ex kan zulk nieuws niet verwerken. Helemaal als alles in looppas gebeurd. En waarom boden ze hem geen assistentie aan van zijn kinderen, en eventueel ook van mij? We pikten het niet. We waren tegen een overhaast vertrek uit zijn vertrouwde omgeving en vooral wezen we de ‘geleerden’ op de te verwachten verwarring bij een patiënt met een hersenbeschadiging. We waren er gelukkig bij toen mijn ex de boodschap kreeg dat hij enkele uren later zou worden overgeplaatst. Het drong nauwelijks allemaal tot de patiënt door. De overplaatsing vond per ambulance plaats. Dit is een standaardprocedure. Ook mensen die nog heel goed ter been zijn moeten zich daaraan onderwerpen. We lieten het allemaal maar even gebeuren. We gingen weg uit Zwolle met de belofte dat we een telefoontje zouden krijgen zodra mijn ex in de ambulance lag. Gebeurde natuurlijk weer niet. Wat een geknoei. Wat een schande allemaal. Wat een laakbaar optreden jegens van de zorg afhankelijke personen. Mijn kinderen maakten zich grote zorgen over hun vader. Hoeveel vechtlust heb je wel niet nodig om als patiënt en mantelzorgers overeind te blijven! Jij weet daar alles van. Blijf je blogs schrijven alsjeblieft. Blijf de vinger leggen op abnormaalheden in de Nederlandse zorg. We gaan over de hele onverkwikkelijke gang van zaken naar de geschillencommissie en naar het tuchtcollege. Er lopen ten aanzien van Dimence in Zwolle nog verschillende zaken die afgehandeld moeten worden. Onder meer een klachtenprocedure. Een patiënt op deze wijze confronteren met een overplaatsing op stel en sprong, want binnen enkele uren, en de familie het liefst op opstand houden, dat noemen wij als familie onverantwoordelijk en onfatsoenlijk handelen en dus onacceptabel. Het vertrouwen in Dimence Zwolle is niet meer aanwezig. Zeer benieuwd of dit allemaal wel wettelijk klopt en mag. We zoeken het uit. We zoeken uit of ze hun boekje te buiten zijn gegaan. En zo ja dan zullen ze het weten ook! We houden je op de hoogte. Ik kom graag binnenkort de hele gang van zaken nader vertellen. Maar ik kom dan natuurlijk óók voor een gezellig praatje bij een glaasje en een knuffel voor Ellen,

Lieve groeten voor jullie tweeën, en ook voor het zorgteam van Ellen (wat blijft die Ellen bevoorrecht!), Wil.

****

Hi Johan,

Een veel te laat bericht van mijn kant vanuit Zuid-Amerika, mijn excuses. Allereerst de beste wensen voor jullie en alle mensen waar jullie zo op kunnen bouwen.

Hoe is het? Hoe is het met Ellen? Zijn jullie de feestdagen een beetje doorgekomen? ik weet dat je daar niet zo blij van wordt normaal gezien. Hoe gaat de fysio?

Ik stuur je bij deze een linkje door.

Deze kan je openen en dan kan je je aanmelden bij Polar Steps. Dat is een site waarin je onze reis van tien weken volledig kan volgen. Wij hebben daar verhalen geschreven en foto’s gepost. Mocht je dit niet lukken, dan kan ik je alle verhalen ook via de mail sturen, inclusief foto’s natuurlijk.

De reis is tot nu toe geweldig. De vrijheid die het met zich meebrengt voelt heerlijk.

Kijk of het je lukt om je aan te melden via Polar Steps. Sommige verhalen heeft Judith geschreven en andere ikzelf.

Hartelijke groet, ook aan Ellen en Diana.

Leroy

****

De Kerstdagen van 2019. Alsof ze (zie hieronder) op een elektrische fiets zit zo gemakkelijk glijdt de champagne van Zulay bij Ellen naar binnen. Het gaat vanzelf. Engeltjes die de tong en het verhemelte strelen. Gelijk kerstavond met de rode wijn uit 2013 van Carlie die voor zichzelf en zijn connecties speciaal naar zijn wijngaard in Frankrijk was geweest. Onverwacht bezoek op kerstavond. Van Charles. Met de jaarwisseling de robuuste rode wijn van Diana. Die nemen we mee op ‘vakantie’. Waarom eigenlijk die aanhalingstekens? We nemen gewoon als vakantiegangers afscheid van 2019. En oliebollen mee van Elly en Ber. We ontvluchten de overdaad aan kruitdamp en oorlogsherrie in de straat en zoeken het staakt-het-vuren op. De donkerrode robuuste wijn voor oudejaarsavond in een vuurwerkvrije zone. Tussendoor de Belgische hoogwaardige biertjes van Trudy. Met de feestdagen grandioos verwend. Prachtig bloemstuk van Ceciel. Een nieuw boek van Coben ter verstrooiing. Het was in de aanloop naar de kerst stampvol bij Broese tegenover het stadhuis van Utrecht. Zeven kassa’s open bij een boekhandel. Behoorlijk lange rijen wachtenden. Harlan Coben, de eerste auteur die alle Amerikaanse thrillerprijzen op zijn naam schreef, vult de avonduren. De tv zo weinig mogelijk aan. Bijna niet zelfs. De flauwiteiten van ‘de sterren’ kunnen ons gestolen worden. De ordinaire Joling kreeg van ons nog geen vijf minuten om de laatste uitzending van Veronica Inside van dit jaar met ziekelijk nichterige flauwiteiten en meurende platvloersheden te ontsieren. Hoe Veronica Inside zijn eigen programma door het riool spoelde! Genee en Derksen: waar waren jullie om dit te verhinderen ?! Jullie NEE had de viespeuk Joling buiten de studio gehouden. En als ons iets de afgelopen jaren is gaan tegenstaan dan is het wel narcisme. We hebben er te lang mee proberen te dealen.

‘Meneer Baudet, heeft U wel eens ergens spijt van?’

‘Vaak genoeg.’

‘Geeft U daar eens een voorbeeld van.’

Stilte.

De stilte houdt aan.

‘Meneer Baudet, één voorbeeld maar.’

Pieter Jan Hagens wacht af. Stilte.

De boreale praatjesmaker bluft zich non-verbaal naar de nooduitgang.

Je ziet hem denken: die vreselijke NPO moet onder zware curatele.

‘Waar blijft dat ene voorbeeld, meneer Baudet?’

De zich evenknie van Martin Luther King noemende narcistische onbenul zit met een mond vol tanden.

Eén voorbeeld slechts, meneer Baudet. Dat moet toch niet zo moeilijk zijn?!’

De exponent van de belabberde hedendaagse Nederlandse politiek zucht en mompelt – met naast zich een glimlachende Lodewijk Asscher – deze decemberavond rond half zeven: ‘Ik kan er niet zo gauw opkomen.’

Het kind kan er niet zo gauw opkomen….

Vervolgens leest de Grote Charlatan de publieke omroep de les. Niemand die naar de dandy luistert.

‘Gehoord Nederland’ schaamt zich voor de puberale druiloor. Gêne resteert. Weer het besef wat narcisme zoal niet vermag.

****

Lieve Johan, dank voor je lange verzuchting!

Nee, we hadden de uitzending niet gezien, maar ik hoorde er meer grote verontwaardiging over. Ja, die Baudet is een gevaarlijke gek en voor het eerst in mijn – bij de politiek betrokken – leven ben ik vaak echt geschokt door de grove egoïstische kortzichtigheid op zoveel plaatsen in Nederland. Je kunt het allemaal intellectueel verklaren uit heel veel misstanden en tegelijk wil het er bij mij niet in dat al die schreeuwers en kankeraars en eigen recht-opeisers echt denken dat uitgerekend zij zo vreselijk gedupeerd worden.

Trump is erger en gevaarlijker, maar – primitief gezegd – letterlijk en figuurlijk verder weg en daardoor kun je hem ook makkelijker op een afstandje zetten.

Ik ben in geen “eeuwen” zo somber en moedeloos geweest over de staat van het land en de wereld. In een mate waarin ook ieder engagement haast geheel zinloos lijkt. De vrouw van een vriend van ons is zeer actief bij de grootouders voor het klimaat, maar dat lijkt me zo’n weinig rationele club die alleen gelijkgestemde aantrekt, dat ik er geen sikkepitje optimistischer van word.

Ik kan je dezer dagen weinig vrolijks meedelen, ik begeef me op zeer klein vlak en doe wat voor mijn kleine achterneefje voor wie wij een welkome, leuke (al zeg ik het zelve…) en nuttige oppas zijn. Verder nog wat familiebesognes zonder kerstgeblaat en af en toe een eenzame ziel onder de arm genomen. Met Oud & Nieuw zijn wij traditioneel met vier vrienden op het platteland, A’dam is ons sinds jaren te waanzinnig knallend, niet meer leuk of aanvaardbaar.

Ik geef je later nog de titel van een boek over Afghanistan waarover ik op de radio hoorde, heb het nu niet bij de hand. Nu duik ik even in een oude ’t Hart. De gristelijke treurnis van de jaren ’50 kan ik nu wel gebruiken, een andere wereld waarin je óók al niet zou willen leven…

Houd je goed, sterke man, met zeer hartelijke groeten en altijd al de beste wensen die ik helaas niet ook in vervulling kan doen gaan.

Liefs voor Ellen en jou uit Amsterdam!

Jeannette.

PS. Jullie mooie kruimeldief van de vaderlandse firma Tomado gaat naar de Milieustraat – ook zo’n heerlijk modern eufemisme – hij zuigt met een kracht die een oude prostituee met gemak zou verbeteren. Je had dus helemaal gelijk dat ie weg moest!

****

Johan, mijn complimenten voor je blog. Helaas het laatste. Je blijft toch wel schrijven? Dat kan niet anders, zit in je genen: als je van welhaast geniaal maar niet boreaal wordt. Heb de betekenis van dat woord opgezocht, toen die piano spelende narcist in maart jl. zijn verkiezingsoverwinning vierde in Scheveningen (samen met dandy Hiddema) en daarmee de nabestaanden van de aanslag in een tram op het Kanaleneiland schoffeerde: was gvd dezelfde dag (alle andere partijen toonden wel piëteit).

Ik heb de uitzending niet gezien. Ga ook niet naar ‘Uitzending gemist’. Ik mis niks en zou me -vertraagd- weer gaan ergeren, concludeer ik na lezing van jouw verhaal. Ik word ook bedroefd en zelfs enigszins bevreesd als ik de andere zaken in dit en eerdere verhalen lees. Je legt vaak een pleister op -wat ik noem- gezwellen of geëtter in Nederland. Neem die farce van ‘Ongehoord Nederland’. Rob Wijnberg schreef in De Correspondent naar aanleiding hiervan, gebaseerd op -verifieerbare- feiten, dat juist Karskens meer dan een ander op de publieke omroep mocht optreden. Bazelt nu als Wierd Duk. Ik vrees dat het nu al sinds Fortuyn gangbare sprookje – gevoed door De Telegraaf, plus trollen op de sociale media, alsmede bange mensen in de politiek, overheid, media, enz. – dat ‘rechts’ geen evenredige aandacht krijt, voor waar is aangezien. Als zoete koekjes geslikt. En, verdomd: men zwicht! Niemand met ‘ballen’ ergens aan de stuurknuppel. Dat is al jaren gaande. En het wordt steeds erger. Dat verontrust mij. Een zuiverende column van Youp van ’t Hek maakt de te zuiveren slechts vuiler. Een artikel lezen van 200 woorden is te lang: lang leve de tweet!

Hoe kan het dat er op Schiphol ruim twintig ‘klimaatgekkies’, die bij hun demonstratie niemand hinderen, door de politie worden opgepakt? Terwijl de ‘boeren’, soms geëscorteerd door dezelfde politie, Nederland gedeeltelijk platleggen? Tja, de boeren zijn -uiteraard- de hedendaagse joden uit het ‘Sieg Heil’ tijdperk van Marco van Basten. Ik schaam me dan. En niet om die voetbal icoon, geboren in Utrecht.

Las dat het besteedbaar inkomen dit jaar van boeren gemiddeld 42.000 euro zal zijn en voor de werkende Nederlander 34.000. Wie zei er ‘huilie-huilie’? Ach, dit zijn cijfers van het CBR. Kloppen natuurlijk niet. Net als die van het RIVM. Alles gemanipuleerd door elites in Den Haag en Amsterdam.

Nou Johan, voor Klaas Dijkhoff zie ik hooguit een loopbaan weggelegd bij PSV als opvolger van Toon Gerbrands. De laatste wordt binnenkort rayonhoofd bij De Elfstedentocht. Gemutst oefende hij in Rotterdam bij de laatste wedstrijd van Mark van Bommel, coach van de voorheen multinationale ploeg uit Eindhoven. Die voetballen volgend jaar niet over de grens in Europa. Ach, op trainingskamp in slavenland Qatar. Samen met Ajax wat oliedollars in de knapzak en … vooral je mond houden: hoezee (maar dat was NSB)!

Jan van Ewijk,

PS Had ik jou, de lieve mooie Ellen en je team al een prettige jaarwisseling toegewenst? Voilà! En mijn gelukwens met jullie trouwdag!

****

Hi lieve Johan en Ellen,

Dank voor de mooie lieve decembermail. Ik wens jullie fijne, warme dagen vol sprankelende lichtjes en liefde.

Knuffels,

Annelies Verhelst, fotografie

****

Lieve Ellen en Johan! Wij wensen jullie fijne feestdagen toe en feliciteren jullie met jullie trouwdag de achttiende. Geniet van de jaarwisseling elders met een lekker glas wijn, kaasjes, kaarsjes en een hoop warmte voor en met elkaar. En in 2020? Inderdaad: meer rust en vrede overal. Laten wat meer respect hebben voor de ander. Meer zorgvuldigheid. Laat er in de maatschappij meer onderlinge acceptatie komen. Fijne liefdevolle dagen toegewenst. Wietske en John. xxx

****

Hallo Ellen en Johan. Wat een mooi bericht dat alles goed is gegaan bij tandheelkunde van de VU in Amsterdam. Ook de tweede keer weer succesvol. Fijn! Zie jullie met Kerst. Elly.

****

Ze komen uit de top-20. Enkele fanfare favoriete foto’s van de voorbije jaren waarin we probeerden zo goed mogelijk om te gaan met de ziekte van Parkinson en het syndroom Lewy Body.

Eén van de grote favorieten uit de fotoseries van de afgelopen jaren. Foto voor de deur van Cajou in De Panne. Een zomers weekend aan de Belgische kust. Kijk eens naar die jonge voorbijganger. Die bijna afgunstige blik. Maar zijn tijd komt nog wel. Wellicht zien we het menneke in februari 2020 terug. De Panne for ever. De plek buitenshuis die het de afgelopen jaren van alle andere won.

Ook zo’n favoriete foto. Uit 2015. Met het najaar naar Vlissingen. Lange wandelingen met wind in de rug maar soms ook de straffe zeewind tegen. Een schitterend zorghotel aan de boulevard met zicht op de containerschepen totdat ook daar in dat zorghotel de bezuinigingen genadeloos toesloegen. De klad kwam erin. Het eten was er niet meer te hachelen. De vaste kok werd ingewisseld voor een zwakke cateraar. De meeste verpleegkundigen en verpleegsters in Vlissingen bleken voor óók horeca niet in de wieg gelegd. Vlissingen en Lückerheide hadden van lieverlee een overeenkomst: zieke mensen krijgen eten om ze niet meteen dood te laten gaan, ze krijgen een prak. Het (nog) gezonde volksdeel eet om de smaakpapillen te vertroetelen en er een feestje van te maken. Hoe bitter dit contrast. Maar ondanks dat bleef Vlissingen, net als Lückerheide in Kerkrade, onvergetelijk. Maar er zou beter toegezien moeten worden op de maaltijden in zorghotels. Zieke mensen en hun mantelzorgers willen zich niet afgeschreven voelen. Wat er op tafel komt – die vreselijke fantasieloze vanille en chocolade vla bijvoorbeeld ook – heeft doorgaans weinig tot niks met een hotel te maken. In Vlissingen werd het eten zowaar geserveerd in de plastic bakjes van de leverancier. Wat U niet wilt dat U geschiedt doe dat…. Maar de hand ook in eigen boezem. Je moet eerst zélf ernstig ziek worden of het van heel dichtbij meemaken om te beseffen hoe de dingen kunnen veranderen.

Jarig (2017) in hotel Cajou aan de Nieuwpoortstraat in De Panne. De eerste zonnestralen als prelude op een schitterende zomer die ons ook meermaals naar de Belgische zuidkust voerde.

Samen uit in Knokke in 2011. De verraderlijke parkinson was nog maar een paar maanden eerder gediagnostiseerd.

We kunnen niet zeggen dat we bij de pakken gingen neerzitten. We bleven ondanks die vijand Mr. Parkinson alles uit het leven slepen. En we doen dat nog steeds.

Het was een onverdraagbare gedachte (en wetenschap) dat te veel middelmatige verpleeghuisfiguren over ons bazelden. Te veel verpleeghuismedewerkers misten niveau. Thuis in de eigen woonomgeving beschikt Ellen over haar eigen team dat met veel zorg en liefde is samengesteld. Het is de koninklijke behandeling die je eenieder zou gunnen.

De natte wind die zich met Martin Luther King durfde te vergelijken

Onlangs bij EénVandaag de Boreale Gek raaskallend horen kletsmajoren over zijn onsamenhangende en met dure woorden bij elkaar geharkte verkiezingsbraaksel? De charlatan liet weer eens een kletsnatte wind. De narcist begreep alle negativiteit over zijn briljante dronkenmanstaal niet, en hoe vaker deze naar bewondering hunkerende schetsfiguur zijn proza terug las hoe opgetogener hij over zichzelf werd. Hoe had een mensenkind dit voor elkaar gekregen? Nee, dan was je beslist geen gewone sterveling. De dandy vergeleek zijn prietpraat met Martin Luther King eind jaren zestig. Het was zo ongeveer van hetzelfde kaliber. Toe maar! Van wereldklasse kortom. Het leek hier thuis even op Loppersum en de NAM. Interviewer Pieter Jan Hagens hield zich vast aan zijn stoel. Vroeg om een glas water. De dame naast Hagens verschoot van kleur. Begon haar boodschappenbriefje voor de kerstdagen te repeteren. Dit was heiligschennis. Lodewijk Asscher keek wat glazig voor zich uit. Hij bloosde. Of de charlatan meende wat hij zei, wilde Pieter Jan Hagens weten. Durfde hij zich werkelijk op één lijn te plaatsen met Martin Luther King? Wist de charlatan wel wat hij uitkraamde? Onze vriend in het ommuurde en hermetisch afgesloten biovakantieoord Vreugdehof moet maar vragen of hij niet van k(K)amer kan ruilen met die ongelofelijke idioot van een Baudet. Ongeveer hetzelfde glansrijke niveau als Martin Luther King in 1968. I Have A Dream… Wel ja joh! Wijlen Ischa Meijer zou gehakt hebben gemaakt van deze fluim. Hij zou hem waarschijnlijk zonder reiskostenvergoeding meteen naar huis hebben teruggestuurd. Ischa zou er onvergetelijke televisie van hebben gemaakt. ‘Meneer Baudet, doe ons een lol, U kunt wel gaan met die flauwekul.’ Zat als versteend in mijn stoel bij het aanhoren van die Haagse raaskal. Evenzo schrok ik van Lodewijk Asscher die niet op het idee kwam een hartaanval te simuleren. Hier misten we toch echt Frans Timmermans die de PvdA weer een beetje salonfähig maakte. De bal lag vrij op de doellijn voor de PvdA. Asscher hoefde die knikker maar een heel zacht schopje te geven. Hij kon er tegenaan piesen. Niet dus. Ongeveer hetzelfde glansrijke niveau als Martin Luther King…. Het bleef niet eens in ’s mans keel steken. Ik ben er nog steeds niet van bekomen. Op de radio had ik nog maar net Arnold Karskens van Ongehoord Nederland (of zoiets) verteerd. Die verzamelde al snel 50.000 medestanders en lijkt nu de draad kwijt. Arnold zette zich onder het uitlaten van een pitbull af tegen de NPO en de NOS. Die zou veel meer onder staatstoezicht moeten komen. Vond onze Arnold. Het leek wel of ik naar Donald Trump zat te luisteren. Maar het was Arnold Karskens, een toch gewaardeerd journalist die zich al zijn hele leven in oorlogsgebieden waagde waar anderen uit weg bleven. Bij ontevredenheid zou Rutte de hoofdredacteur van Het Journaal moeten kunnen ontslaan. Regeren op basis van emotie en ergernis. Censuur en decreten. Poetin en Erdogan als cocktail.Toe maar! Ik zie het al voor me. De hoofdredacteur van Het Journaal die in een directe, ingelaste uitzending zijn vertrek meedeelt en schuin achter hem onzichtbaar voor de kijkers een militair met een stengun. Aan het einde van de uitzending steekt de hoofdredacteur zichzelf een vlijmscherp keukenmes of Japans zwaard in het hart en roept nog net even ‘Hulde aan ons kabinet’. En dan wordt het ons allemaal rood voor onze ogen. Camera’s onder de bloedspatten. Het Wilhelmus klinkt. Nederland raakt verslaafd aan Griekse tragedies. We komen harnassen tekort om in te sterven. De intussen gesneuvelde hoofdredacteur stond net op het punt weer pijnlijke onthullingen te doen over Defensie en de Belastingdienst. De nieuwslezer kondigt ons de nieuwe hoofdredacteur aan en dat blijkt een prominent VVD’er te zijn die eerder zijn politieke functies moest opgeven in verband met malversaties als steunfraude. Wat natuurlijk volkomen flauwekul was, en dus onterecht. Een soort neoliberale rehabilitatie. Een huisjesmelker uit Amsterdam zonder geheugen treedt aan. Tegenkandidaat was iemand in een giletje. Heeft Arnold Karskens te lang als journalist in dictaturen rondgezworven? Zou de minister-president voor zo’n ontslag ook eerst even die boerendochter uit zijn kabinet raadplegen? En ook even zijn partijgenoot Klaas Dijkhoff bellen die waarschijnlijk juist op dat moment en met getrimd baardje zijn loonstrookje zit te bestuderen? Cabaret. En dan is kamikazepiloot en bonnetjes koorddanser Ivo Opstelten niet eens meer van de partij. Vind je het gek dat die boeren overal maling aan hebben? Hun Duitse collega’s krijgen ook de smaak te pakken en wippen massaal bij Gronau, of waar ook, Appelscha bijvoorbeeld, en Heiligerlee, de grens over. Hopelijk blijven ze geen vijf jaar. Zo’n stuitende vergelijking met de joden en de holocaust. De christelijke partijen als bakermat voor de boerenopstand. Boeren die ons uithongeren als ze hun zin niet krijgen. Boerenanarchie. Ze wanen zich almachtig en onaantastbaar die boeren. Als niets wordt tot iets verandert al gauw iets in niets. Heb ik van mijn moeder. Het is deze weken dertig jaar geleden dat ik in Praag was voor de krant. Een student stierf voor een betere wereld. Brandende kaarsen en waxinelichtjes voor deze student in een portiek in een nauwe straat. Vaclav Havel en Alexander Dubcek mobiliseerden een volksmassa in het spoor van de even eerder gevallen Berlijnse Muur. Een miljoen Tsjechoslowaken begroetten met het luidkeels zingen van hun volkslied het gedwongen aftreden van partijleider Jakes en zijn kliek. We stonden er tussen, de fotograaf en ik. Dagen achtereen had ook de voormalige Feyenoord-trainer Vaclac Jezek voor de vrijheid en de beschaving gedemonstreerd. Zal het bezoek aan zijn eenvoudige huis in een Praagse buitenwijk nooit vergeten. Jezek op pantoffels en in een slobbertrui bij een potkachel. Met kerst 1989 volgde de executie in Roemenië van het echtpaar Ceausescu. De nieuwe hoop. De renaissance. Wat is er niet allemaal met Nederland aan de hand ondertussen. Gekozen volksvertegenwoordigers die voor hun declaraties nooit precies weten waar ze wonen. Wat ze opgeven is meestal verder weg dan de werkelijkheid. En het heet altijd een vergissing. Leefden we vroeger van zuurstof, tegenwoordig leven we bij vergissing. Zou dat door al dat ge-app komen? Iedereen heeft haast. Iedereen is druk. Iedereen is ontevreden. Iedereen voelt zich tekort gedaan. Iedereen zit opgewonden met een kromme vinger boven een schermpje. Iedereen weet het beter. Iedereen vliegt op het Malieveld af. Utrecht heeft er sinds deze week weer een paar meter tramlijn bij. Eén van de duurste stukjes tramlijn ter wereld. Het gemeentebestuur is er nog trots op ook. ’s Nachts kunnen we niet meer pinnen maar mogen we wel 130 rijden. Overdag kunnen we wel pinnen maar mogen we niet meer dan 100. Het wachten is op de actiegroep die naar het Malieveld komt omdat het leven zonder ’s nachts pinnen niet meer te leven valt. Voor plofkraken ben je aangewezen op de daguren. Onbegonnen werk. Want met 100 kom je niet ver. Karskens die ervoor pleit dat Rutte de hoofdredacteur van het Journaal moet kunnen ontslaan. Hoezo? Rutte heeft zo weinig en kortstondig herinnering dat hij niet eens meer weet wat er de vorige avond in Het Journaal zat. Over die boerendochter in zijn kabinet wil ik het niet eens hebben. Opportunistische huilebalk. Een pleaser. Zag eergisteren ook de olijke Jetten in EénVandaag en moest aan Youp van ’t Hek denken: wist de moeder van Jetten wel dat hij nog zo laat op was? De levenslustige Jetten – moet een hele dure kapper hebben – deed hij bij Pieter Jan Hagens fantastisch. Met elan. Naast hem dacht Dijkhoff aan 2020 en in welke maand van volgend jaar hij de politiek verruilt voor een functie bij een multinational. Dijkhoff zat erbij als een zoutzak. Maar erger dan erg die verwaande boreale kwast met zijn boreale vergezichten op wie nog steeds zoveel mensen stemmen. Hoe krankzinnig kun je het hebben. Laat het bij hem bij dromen blijven. Even geen non-fictie meer. De feestdagen met fictie. Met de moordschrijver Harlan Coben uit New Jersey. Moordschrijver in dubbele betekenis. En gelukkig wordt er nog door dames gehandbald en verduveld goed ook. Dameshandbal: net als tennis, -volleybal en hockey zonder slidings en kopballen zoveel vrouwelijker dan voetbal.

****

Dit is na bijna 160 afleveringen voorlopig het laatste blog. En misschien wel het definitief laatste. We gaan in elk geval zonder pen en papier aan een diepe winterslaap beginnen. Even geen prozaïsche taferelen op de pc. Het begon met een boek. Daarna nog één. Toen de columns voor de patiëntfederatie. Vervolgens de blogs. En ondertussen nog drie boeken over met name Ellen en ons omgaan met de ziekte van Parkinson en Lewy Body dementie. De woelige baren. Op mijn vaste hotelkamer bij Cajou in De Panne als enig overgebleven badgast bij herfststorm en slagregens knutselde ik aan een speech over mantelzorg voor psychologen en verpleegkundigen in Dendermonde bij Brussel. Buiten zwiepte de trambedrading als wijzers van een pendule nog net niet tegen de drijfnatte gevels. Het scheelde niet veel. Georges Simenon en Maigret aan de verlaten Belgische zuidkust. Tram en rails krasten bij contact met elkaar alsof ze tegen elkaar wilden zeggen: zo is het na een lange opmerkelijke warme zomer wel genoeg geweest. Waar zou ik zonder mijn pen de afgelopen jaren gebleven zijn? Ik denk terug aan hoe het allemaal begon: de Spaanse badplaats in 2014 met zijn hotelkamer op twaalf hoog. Dat balkon waar ik het liefst van af gesprongen was. Ik loste het op met schrijven. Voor zover je van oplossen spreken kunt. Niet eigenlijk. Maar ik wilde niet gaan behoren tot het almaar groeiende leger aan burn-out gevallen. Vandaag zijn we 32 jaar getrouwd. Ellen en ik gaan naar de 37 jaar dat we samen zijn. En gelukkig maar, niet van balkon gesprongen in Fuengirola dat in bezit was genomen door zwaar getatoeëerde Britten. Tatoeages tot aan hun kruin. Geen vluchtpoging. Maar gaan schrijven met Ellen steeds dicht achter mijn veilige rug op de bagagedrager. Over vervoermiddel gesproken: ik dank de parmantige Skoda voor zijn trouwe dienst. Ik begin met hem. Of is het haar? Nog een paar dagen en hij/zij krijgt weer een grote beurt. Ik wil niet dubbelzinnig klinken, overigens. Op onze trouwdag ging Ellen bij bijzondere tandheelkunde aan de VU in Amsterdam onder het mes. Diana mee. Om de hoek van het gordijn mee gekeken en het was ontroerend om te zien hoe Diana de hand van Ellen vasthield terwijl die verdoofd in de behandelstoel zat. Of beter: lag. Bravo Diana. Een goed verlopen operatie bij de VU. Een pluim trouwens telkens weer voor alle vijf verzorgenden van Ellen. Ze zijn met Ellen mijn trots. Wat geweldig dat we gaandeweg dit kwintet bij elkaar gekregen hebben. Ze werken uit liefde voor Ellen en in elkaars verlengde. Ze zijn ook onderling in elkaar geïnteresseerd. Blijvende herinnering aan de bluesmiddag bij Trudy thuis. En aan het sprookjesachtige trouwgala van Diana d’r zoon Abdullah in de buurt van Venlo. De behandeling van Ellen in de VU verliep als gezegd rimpelloos. Maar het was geen kattenpis. Desondanks geen nazorg nodig. Geen bloedingen. Niets van dat alles. Wel tevoren even stress omdat die vreselijke boeren weer bezig waren wegen te blokkeren. Geef ze als domme boerendochter uit het kabinet een vinger en die boeren nemen anarchistisch de hele hand. En met die hand pakken ze ook meteen het hele land. De geest is uit de fles. Dank melodramatische boerendochter in het kabinet. Eind van de middag van 18 december was Ellen weer veilig thuis. Diana ontfermde zich verder over haar. Ze bracht Ellen op bed. Ze kleedde haar uit. Ze waste haar. Ze kookte wat macaroni. Ze maakte wat ragout warm. Ze zette een cd op. Maakte thee voor zichzelf. Thee met een kerstkransje. Deed de kaarsen aan. Ze zette de verwarming een streepje hoger. En ondertussen ging ikzelf op de borrel bij de buren. Van Fuengirola tot hier. We stoppen. Met blogs schrijven stoppen we, al dan niet voorgoed.

Ik bezag haar van opzij en dacht: nee. Hier lag toch echt mijn grens

Zeg het met een Helleborus ofwel een Kerstroos. Als een stilleven. Het gebruikelijke essay in december.

En ik bezag haar van opzij en dacht: nee. Hier lag toch echt mijn grens in het verlichten van eenzaamheid.

Ons december essay. Als bij traditie. Een jaarlijks terugkerend ritueel dat we dolgraag in stand houden. Zo lang het kan. Al een paar jaar de gedachte: dit wordt de laatste keer zo samen. Maar nee, gelukkig niet. Nog altijd niet. Gebruikelijk onder schrijflustige journalisten en hun levensgezel(lin), zo’n ‘stichtelijk woord’ met de oliebollenkraam en de mijter in het straatbeeld. De kersttak ook. Meestal gaat de liturgie er al rond Sinterklaas uit. Vorig jaar het verhaal over de slagboom van Zanka in Hongarije en de bergtoppen van Pammier in Afghanistan. Het haalde paginabreed de krant. Nu de overpeinzing voor slechts een klein groepje getrouwen. Meer ook niet. ‘Ik bezag haar van opzij en dacht: nee’. Hier lag toch echt mijn grens.’ Het is de titel voor dit jaar. Een jaar waarin we dagelijks ’s ochtends vroeg met het nieuws op internet begonnen en telkens weer met schele hoofdpijn struikelden over de wetenwaardigheden aangaande met name broer en zus Hazes. Een dag zonder de familie Hazes is een dag niet geleefd! Over een vermoeiend bestaan gesproken! Ze zijn niet te benijden. Om niet in de schaduw van haar broer te komen zingt Roxeanne nu in haar ondergoed. Zelf noemt ze het een statement. Is dit nog te volgen? Gelukkig!

De laatste keer in Rolduc te Kerkrade, een week geleden, diende het eindejaarsverhaal voor 2019 zich als vanzelf aan bij een goed glas donkerrode Merlot. We zijn eenieder dankbaar voor alle steun die wij weer mochten ontvangen. We kunnen van kleine dingen genieten. En ons om grote dingen druk maken. En andersom. Ook andersom. We walgen van racisme en hadden FC Den Bosch en zijn kwalijke supporters daar niet voor nodig. We storen ons aan het onuitroeibare regelfetisjisme in de zorg. We staan versteld van huisregels in verpleeghuizen die aan de fantasie van een zieke bestuurlijke geest lijken ontsproten. We verbazen ons al niet meer over een leerling die zijn docent vergiftigde omdat zijn mobieltje niet mee mocht in de les. We halen onze schouders op over die 130 kilometer. Met die ‘rot maatregel’ is óns in elk geval geenszins ‘de hoogst dierbaarste verworvenheid afgenomen’. Een leven dat niet meer leuk is als er geen 130 gereden mag worden (…) We maken geen woorden vuil aan Klaas Dijkhoff van de Vroem-Vroem-Demonen. Graaien? Ik hoor het ‘m zeggen: ‘Daar heb ik recht op, dus pak ik het, ongegeneerd.’ Klaas uit Breda zal tijdens zijn kerstdiner onwillekeurig denken: hoe eenzaam kan het zijn aan de top? Heel eenzaam. Duisternis en zetelverlies. Gêne? De politiek heeft het woord geschrapt. Nog even en het verdwijnt ook uit Van Dale.

We zoomen in op Vreugdehof, een biovakantieoord maar dan net even anders. Mooie herinneringen aan de zomer. Zou Rutte zich afgelopen zomer nog herinneren? Of heeft hij ook daaraan geen herinnering meer, zoals dat tegenwoordig heet? De zomer van de tuinslang. De zomer van Husqvarna. We hebben de dag dat het in Nederland veertig graden werd als kerstplaten uitgekozen. We sturen ze mee. Ons affiche van 2019. Vooral de hortensia’s ontwikkelden zich als dorstige klanten voor de Jellinek. De vlinderstruiken overwoekerden de entree met hun rijke oogst aan blauwpaarse bloemen. Bijzonder dank richting de verzorgenden van Ellen. Op het schild! Ook veel dank naar de fysiotherapeuten (van wie er één nu tien weken met zijn vriendin door Zuid-Amerika gaat zwerven, grandioos, en vervanging geregeld). Onze dank naar de huisarts en de apotheek in Vleuten die een uitstekende reputatie genieten. Naar de vrienden. De voltallige crew van Cajou en Pammier in De Panne aan de Belgische kust. En die van Rolduc in het Zuid-Limburgse Kerkrade. Rolduc, met zijn deze decemberdagen als een sprookje verlichte oprijlaan, waar ze de rozenkrans allang achterwege laten en waar de naam bisschop Jo Gijsen associeert met een bedorven bitterbal. Hij blijft de abdij zwaar op de maag liggen.

Voor ons geen oudejaarsavond later deze maand zoals vorig jaar, en in 2016, met donderbussen bij het keukenraam. Een oudejaarsavond als in 2017 in een hotel. Weg van de bommen en de granaten van stripfiguur Kuifje en zijn eveneens legendarische hondje Bobbie. Het leek vorig jaar oudejaarsdag vanaf ’s morgens vroeg wel op oorlog bij ons in de straat. Ellen in verwarring. Grote ogen. Ogen van schrik. Vriendin Wil kwam vorig jaar in de namiddag op de borrel. Ze baande zich door de kruitdamp een weg naar onze voordeur. Helm van de VN en gasmasker op. Even tevoren een extra reisverzekering afgesloten. Pleidooi maar weer voor woonwijken als vuurwerkvrije zones. Maar ja, de westerse mens heeft overal recht op en mag niks tekort komen. Deze jaarwisseling ergens op de bovenste etage van een hoog hotelgebouw met zicht over een gehele stad. Het eigen vaste team komt er Ellen verzorgen. Een luxe. Het idee kwam uit het zorgteam. Ik kan me niet voorstellen dat we bij Van der Valk in het luchtruim dezelfde ervaringen gaan opdoen als begin mei op de toen pas geopende kamer voor kort verblijf van verpleeghuis Lückerheide in Kerkrade. Daar kostte het verblijf meer, maar kreeg je voor je dure geld als avondeten patat met een frikandel voorgezet. En voor de wijn werd een glas aangeboden waar een normaal mens een advocaatje uit leeg peutert. Wat is dat toch in die zorgwereld?!

Ellen is er nog steeds. Ze hecht aan het leven, hoe zwaar dat leven ook geworden is. ‘Zo zou ik niet oud willen worden’, heb ik van omstanders al een paar keer gehoord. Nee, wie wel?! Maar om er dan maar meteen mee op te houden, nee. Dat doet ook niet de man in Haïti die bij tropisch natuurgeweld en de apocalyps zijn vrouw en al zijn vijf kinderen in één klap verloor. Het heet vastklampen. Vastklampen aan het leven. Het is universeel. Het is van alle tijden. Vastklampen heeft niets met egoïsme te maken, zoals wel eens is gesuggereerd. Er is meer in het leven dan leuk en niet-leuk. We hebben er in onze westerse weggooimaatschappij een rotzooitje van gemaakt. In 2016 vroeg een vriendin van ons – ze was overigens niet de enige – of het wel verstandig was Ellen voorgoed uit het verpleeghuis te halen en haar weer fulltime thuis te gaan verzorgen. Ik zou immers geen kant meer op kunnen… Het was allemaal goed bedoeld, maar toch. Zij die zich ontwikkelen tot een al te warme elektrische deken zijn de ergste. Ik benijdde die getrouwde vriendin niet. En haar man evenmin. Hem zeker niet. Van die laatste dacht ik nog: neem op tijd de benen. Nee, de thuisverzorging van Ellen was geen doorgeschoten altruïsme zonder ook maar een greintje eigenliefde. Ik nam niet de moeite die vriendin uit te leggen wat vastklampen is. Ook niet waar vastklampen uit voort komt. En evenmin de moeite om uit te leggen wat het is om stapelgek op iemand te zijn. Soms is dat lastig ja.

Wij wensen onze binnenring met deze mail een genoeglijke maand december toe. Wij zijn nog steeds zwaar onder de indruk van het dodelijke ongeluk dat Marion Rombout overkwam. Ze viel van de trap en brak haar nek. Marion komt nog vaak in onze gesprekken terug. Onze vriend uit de inrichting met die zo verschrikkelijk fout gekozen naam Vreugdehof wensen we vooral doorzettingsvermogen toe. Het komt goed jongen! Tegen twee oud-collega’s (in Tilburg en Molenschot) die hun partner verloren zeggen we: veel sterkte. Dat zeggen we ook tegen oud-buurman Cor. Dit essay gaat over eenzaamheid. Maar ga ik er zelf wel altijd zo goed mee om? In hotelabdij Rolduc zat een mevrouw onder de kerstversiering alleen te dineren. De volgende ochtend zat ze alleen te ontbijten. Ze groette me allervriendelijkst. Ik overwoog met mijn ontbijtbordje bij haar aan te schuiven. Toen zag ik dat ze geen tanden had. Ze had in elk geval geen bovengebit. Ik bezag haar van opzij en dacht: nee. Daar lag toch écht mijn grens in het verlichten van eenzaamheid.

Een toost op het leven. Een decembergroet.

****

Hartelijke vrouw, de receptioniste van hotelabdij Rolduc. Haar naam doet er niet toe. Ik weet ‘m niet eens. Vriendelijke vrouw. Altijd even een praatje. Altijd even informeren naar Ellen. En dat met het bronsgroen eikenhout accent van de Limburgers. Het gaat niet goed met Ellen. Nee, het gaat zeker niet goed. Maar ook niet slecht, nee. De winterdag is waardeloos. Ze is vatbaar voor alles, en dat met die kou, die gure verraderlijke wind, en met al die nattigheid. Bronchitis en daarna nog een poos een staartje bronchitis. Maar geen longontsteking. Van parkinson kun je het niet winnen. Ellen ligt veel op bed. Dat is voor haar in deze fase van haar ziekte het meest comfortabele. Maar eten als een bootwerker. Het gaat nu vaak eerst in de blender. Net het tuingereedschap van Husqvarna, die blender, met al die hulpstukken en dat handige kliksysteem. Herinnert me aan de twee buitenkranen. En aan van de zomer toen we ’s morgens vroeg bij dertig graden de tuin voor en achter stonden te sproeien. Dagen dat we naar de voor hier ongekende veertig graden zweetten. Aan de randen van het zonnescherm als extra nog een groot laken. Tuinplanten als drankorgels. De buitenkranen afsluiten voordat ze bevriezen door de vorst, waarschuw ik mezelf. Ellen is stabiel. Maar ze verslikt zich snel. Het zijn de spieren. Vandaar de blender. Inmiddels op de kop af tien jaar alweer dat ons leven in het teken van parkinson staat. Je kan er heel oud mee worden. Maar hoe? We vergaten het de neuroloog te vragen. Het valt niet altijd mee. We klagen maar niet. Er zijn ergere dingen. Broer en zus Hazes die geen moment rust wordt gegund. Niet klagen dus. Ook niet tegen de receptioniste van Rolduc. Het gaat redelijk met Ellen. En ze klampt zich nog steeds aan het leven en onze huiselijk warme gezelligheid vast.

De receptioniste van Rolduc knikt. Ze blijkt redelijk bekend met de verpleegzorg.

Ik schat de receptioniste op vijftig. Ze vertelt. Over toen ze nog in een verpleeghuis werkte. Buiten komt de nevel opzetten. Binnen een abdij in kersttooi. Brandende kaarsen ook. Het schrijnt. Het geeft een dubbel gevoel. Mis op zulke momenten Ellen meer nog dan gewoonlijk al. Een partner gaandeweg verliezen is iets verschrikkelijks. Maar ze is thuis in goede handen. In zeer goede handen zelfs. In de verte oefent iemand onder de gewelven van de abdij op het orgel. Ze heeft een paar jaar aan de balie van een Limburgs verpleeghuis gezeten, de receptioniste van Rolduc. Wat haar het meest trof, was dat zoveel verpleeghuisbewoners nauwelijks bezoek kregen. Sommigen zelfs helemaal nooit bezoek. ‘Dat vond ik zó triest dat ik besloot er een paar te bezoeken na mijn dienst aan de balie. Die bewoners vonden het geweldig. Ze keken naar me uit. En dat stimuleerde mij weer. Ik wisselde het zoveel mogelijk af. Zodat ik mijn aandacht kon verdelen onder de meest eenzame bewoners. En toen ineens moest ik bij de leiding komen. Kreeg ik een reprimande. Het was het personeel ten strengste verboden om ook maar iets van een band met bewoners op te bouwen, ongeacht wie. Dat behoorde ik te weten. Ik was met stomheid geslagen. Ik voelde mij beledigd. Of ik me aan dat verbod heb gehouden? Welnee man, geen moment! Ik dacht: ze kunnen me wat. Ik dacht: wat een volstrekte waanzin, wat een idiote huisregel. Ik ging ermee door. Maar het leidde wel naar mijn vertrek uit het verpleeghuis. De aardigheid was er vanaf. Het begon me te benauwen. Dus ja, als ik naar uw vrouw Ellen vraag dan heeft dat óok te maken met mijn werk ooit in een verpleeghuis. Het kwam uit mijn hart.’

De regelzucht vernielde dat hart. Dat hart in een wielklem van de verpleeghuispolitie.

Voor het mantelzorgverlof in de winter is Rolduc een geweldige pleisterplaats. Je ontmoet er vooral ook jezelf. Kom er een paar keer en je hebt snel aanspraak. Vergelijkbaar met Cajou en de kust van De Panne in de zomer. Wat is dat toch, dat verpleeghuispersoneel verbieden enige persoonlijke aandacht te schenken aan bewoners die nooit bezoek krijgen van familie of vrienden? Bewoners die misschien wel helemaal geen familie en vrienden meer hebben. Is dat het eigen personeel wantrouwen? Is dat de angst voor verkeerde intenties? Zijn we al zo verziekt? Vertrouwen we eigenlijk onszelf nog wel? Op weg naar brasserie De Kanunnik in Rolduc moest ik aan dat vreemde bezoekje van een paar dagen terug denken. Een visite in verband met het speciale matras van Ellen. In opdracht van de zorgverzekeraar in Zwolle kwam er een gediplomeerde verpleegkundige van verpleegartikelenleverancier Vegro aan huis. Om te controleren of Ellen het anti decubitus matras nog steeds nodig had, nog waard was zogezegd, en zo ja of het voldeed. De verpleegkundige hield haar jas aan en zag binnen twee minuten dat we niet zonder dat matras konden. Waren het wel twee minuten? Welnee, minder! Daar was ze helemaal voor uit Capelle aan den IJssel bij Rotterdam gekomen. Een gediplomeerde verpleegkundige in de buitendienst van de leverancier Vegro die meest van de tijd in de file stond. Met een telefoontje naar de huisarts had ze op al haar vragen stante pede antwoord gehad. Wat kostte dit wel niet?! Bovendien: als de zorgverzekeraar nu eens zijn eigen archief raadpleegde dan zag die zorgverzekeraar toch meteen dat iemand met parkinson niet vooruit gaat maar achteruit? Dus… Soms verketter je als mantelzorger de zorgwereld in Nederland. De logica is vaak het ontbreken van enige logica. De zorg in Nederland gaat eraan kapot. Hoeveel geld gooien we niet over de balk?!

Wat valt er niet allemaal nog te verbeteren aan de zorg! ‘Krankzinnig’, reageerde verzorgende Elly op de receptioniste van Rolduc die na haar baliedienst geen eenzame verpleeghuisbewoners mocht opzoeken. ‘Geschift’. Elly houdt van duidelijkheid. Geschift als zure koffiemelk. Elly kan driehonderd euro extra verdienen in het verpleeghuis, maar vertikt het, als ze voor een nieuwe collega zorgt die door de proeftijd weet te komen. Zo hoog is de nood gerezen – het beslag voor de oliebollen is er niks bij – met al landelijk tachtigduizend vacatures in de verpleegzorg. Maar als je op eigen initiatief en buiten je werkuren niet eens een eenzame bewoner als verpleeghuismedewerkster mag bezoeken… Als je weet hoe de zorgverzekeraar Nederland een handje helpt bij zijn verkeersinfarct met onzinnig huisbezoek van gediplomeerde verpleegkundigen… Als je… Schaamteloos regelgeneuzel. Je maakt carrière in de zorg als je over de zorg quasi gewichtig gaat ouwehoeren in plaats van dat je met daad aan het bed zorg verleent.

‘Onvoorstelbaar allemaal’, reageert onze vriend vanuit verpleeghuis Vreugdehof in Amsterdam Buitenveldert waar niemand raad met hem weet omdat hij nog dement moet worden. In Vreugdehof is iedereen de weg kwijt, behalve onze vriend die de tijd doodt met lezen, lezen en nog eens lezen, die geen enkele talkshow op tv overslaat, en die bijna angstaanjagend scherpzinnig intellectueel wordt. Vreugdehof: de naam van een naar urine stinkend hol waar verwarde personen schuifelend achter een rollator naar hun bevrijdende dood lopen te zoeken. Zou zo’n directie zich van het sarcasme bewust zijn? Zou het de baliemedewerkers ook in Vreugdehof verboden zijn eenzame bewoners na werktijd even te verblijden met een kort bezoekje? Wie op zo’n krankzinnige naam voor een droeve verpleeginrichting komt zal wel meer curieuze dingen uithalen. ‘Meneer, het is buiten nog donker, het is pas half acht, bent U niet wat vroeg voor het bezoekuur?’ ‘Nee mevrouw, ik kom hier helemaal niet op bezoek, ik woon hier, ze hebben me hier in Vreugdehof opgeborgen, en ik kwam even de Volkskrant halen, zoals ik nu al twaalf weken doe.’ Onze vriend heeft zich in die twaalf weken Vreugdehof ook ontwikkeld tot een uitstekende biljarter. Over het eten is hij maar matig tevreden. ‘Te vet vaak. Ik ga ervan boeren.’ Als je ‘m belt dan wordt het gesprek tien keer onderbroken omdat iemand ongevraagd zijn cel in komt. ‘Nee Sonja, jouw kamer is verderop.’ ‘Sonja, ik waarschuw je nog één keer, en nu wegblijven.’ ‘Godverdomme Sonja, nu breng ik je naar je eigen kamer.’ Onze vriend deze week: ‘Midden in de nacht ging een andere patiënt op tournee. Kolere herrie vlakbij mijn kamer. Ik werd wakker: dat is heel wat voor iemand die niet hoort dat in zijn kamer een plafonnière naar beneden dondert en in honderden stukken uiteen valt. Stond slaapdronken naast mijn bed om de nachtzuster te helpen. Toen verstomde de herrie.’

Ik zag het allemaal voor me. Hij schreef ook: ‘Gisteravond poepte een altijd op haar rollator vastgebonden mevrouw, die slechts kreten uitslaat als ‘mweh’ en daarop gelijkende klanken, tweemaal in haar broek. Bij het kantoortje. De stank was gelijk aan de odeur bij een open riool. Mijn rookoverlast kon de geur niet verdrijven. De lucht klaarde pas een beetje op nadat twee verschillende verpleegsters, op mijn nadrukkelijke verzoek, de patiënt hadden verschoond en een air-fresher hadden gebruikt. Het is hier goed toeven in Villa Tranendal.’ Thuis was onze vriend eenzamer, maar daar is ook alles mee gezegd. Spoelde de gedachte aan verpleeghuizen weg met de Merlot. Voor ons om meer dan één reden al drie jaar geen verpleeghuis meer. ’s Avonds in het verpleeghuis afscheid nemen van je vrouw. Je nog één keer omdraaien. Zwaaien. Naar elkaar even de hand opsteken. Zij op fluistertoon: ‘Tot morgen liefste.’ Nee, dat nooit maar dan ook nóóit meer. In mijn hoofd zit de Italiaanse zomerhit ‘Gente di Mare’. Hoezo? Van op de radio naar Rolduc toe. Die zomerhit herinnert aan warmte en zorgeloosheid, aan druk gesticulerende obers op de terrasjes aan de Middellandse Zee. Waarom zijn mensen eigenlijk zo stom om verliefd op elkaar te worden? Het eindigt met verdriet. Verpleeghuisverdriet. Verdriet vaak achter een gesloten deur.

Moest denken aan die redactiechef van het Nieuw Utrechts Dagblad, mijn eerste baan in de journalistiek. De chef had in de Willem Arntz een interview met de directeur. Na afloop stuitte deze Chris Rekké in de inrichting aan de Lange Nieuwstraat in Utrecht op een deur die op slot zat. Hij begon aan de deurknop te rammelen, steeds ongeduldiger. De vraag van een verpleegkundige wat van dit alles de bedoeling was. ‘Ik wil eruit’, moet onze chef met een rood hoofd geroepen hebben. Maar dat wilden ze allemaal, reageerde de medewerkster. De chef hield stug vol. Hij was van de krant. Ook dat kwam de medewerkster van de Willem Arntz bekend voor. Eenmaal daar binnen was iedereen van de krant. Om van zijn gezeur af te zijn mocht Chris het telefoonnummer van de redactie geven. Mevrouw bellen. Ze noemde een naam en of die meneer bij het Nieuw Utrechts Dagblad aan de Korte Jansstraat bekend was. ‘Nee, luidde het antwoord, ‘die kennen wij niet, nooit van gehoord.’ Onze chef was dus een fantast, zo kreeg hij in de Willem Arntz te horen. Of hij maar onmiddellijk wilde teruggaan naar zijn kamer. Maar hij had helemaal geen kamer in de Willem Artnz. Nog niet althans. Uiteindelijk kwam de directeur hem bevrijden toen die voor zijn lunch op weg was naar het bedrijfsrestaurant. ‘Bent u hier nog steeds?’

Naar de hotelabdij van Rolduc grote complimenten voor hun gastvrijheid. En vooral ook voor de lage stoeltjes van paars velours met hun geniale pasvorm bij de open haard in de stemmig ingerichte brasserie De Kanunnik. Een goed glas Merlot erbij, en een boek, en je voelt je waarlijk even een onbezorgde mantelzorger. Zoals ook binnenkort weer in de werkploeg van het Maximapark en het uitdunnen in het bosgedeelte van de boompjes. De gemerkte moeten weg. Maar dat boek. Dat boek bij aanvang december, ‘Debet’ van de schrijfster Saskia Noort, fascineert. Jaren geleden kocht Ellen ‘De Eetclub’. Ook Saskia Noort. ‘Debet’ borduurt daarop voort. Het doet tekstueel vermoeden dat schrijven een peulenschil is. Dat je alle zinnen zo maar eventjes in een handomdraai uit je mouw schudt. Het is de kracht en de verdienste van de meest gelezen Nederlandse schrijfster van dit moment, van Saskia Noort. Het boek is zó eigentijds. Voor een ieder herkenbare dialogen. Rake overpeinzingen over menselijke relaties. Scherpe satire in romanvorm. Decadentie. Hedonisme. Narcisme. Eén grote cocktail van dat alles. Burn-outs en psychiaters. Modernismen. Bohemien. Levens die als kaartenhuizen in elkaar storten doordat de partners hun hand overspelen. Meer, meer, en nog eens meer. De sky en de limit. De kustplaats Bergen bij Alkmaar en het Gooise Blaricum. Projectontwikkelaars, hypotheken, feesten en partijen, paracetamol en personal coaches, roddel en achterklap, elkaar de ogen uitsteken, aantrekken en afstoten, maneges en hockeyclubs voor de kinders, alcohol en cocaïne. Uiteindelijk de scherven. Je ziet het misgaan en je begrijpt dat de dertigers en veertigers zich er niet tegen kunnen verzetten. Je begrijpt ze ook nog daar in Bergen en Blaricum. Een beneveld bestaan. Zelf vond ik het vroeger wel leuk om af en toe op een zaterdag naar het Gooise Laren te gaan. Laren met op de brink die kraam met flensjes en met duur winkelpubliek. Je kon er Linda de Mol live zien giebelen bij Albert Heijn. Dat gaf bekijks.

Ellen haatte het. Ze vond Laren surrogaat en plastic. Saskia Noort schrijft er prachtig over. Van haar boeken werden al ruim drie miljoen exemplaren verkocht.

Ik kijk door de abdijramen van Rolduc in Kerkrade naar buiten en zie de kou. En de mistflarden. Ik staar naar de lampjes in de boomkruinen. Vroeger zou ik er een sigaar bij hebben opgestoken. Ik mis Ellen. Zat in zo’n laag stoeltje ook de krant te lezen en dacht: waar maken we ons eigenlijk druk over. Er zijn mensen die nog aanzienlijk méér onevenredig hard in hun leven getroffen worden. De wat dik uitgevallen dochter van wijlen volkszanger Hazes bijvoorbeeld. Die is nu in diepe droefenis, die dochter. Veel Bekende Nederlanders spreken haar gelukkig op sociale media moed in. Steunbetuigingen van overal. Vind ik altijd zo ontroerend aan de sterren. Toch dagelijks even tijd vinden voor een opbeurend woord naar iemand uit hun scene. Waarom is deze jonge vrouw Hazes ontroostbaar en deelt ze dat met de hele wereld? Gaat ze dood? Heeft ze geen geld meer? Krijgt ze te weinig aandacht? Wacht haar een opname in Vreugdehof? Nee, nee, nee! Het is allemaal vele malen erger. De schat heeft gruwelijk spijt van haar implantaten. Lekken die? Dat nu ook weer niet. Of misschien toch ook wel. Dat blijkt vaker voor te komen dan we tot dusver wisten, hoorde ik een wetenschapper zeggen. Vullen maar, schijnt dochter Hazes in een recent verleden geroepen te hebben. En daar kwam de betonmolen aanzetten. Ze lieten er geen gras over groeien. Van maatje B naar maatje E en F en zo verder. Het hele alfabet af. Vullen maar. En nu heeft ze rugpijn! Ze kan geen stap meer zetten of ze valt voorover. De zus van Dreetje heeft rugpijn en ligt voortdurend op de grond. Ze deelt dit gelukkig met de hele wereld. Zo ook met ons. Gisteren maakte ze een statement, deze over de gehele aardbol bekende zangeres. De trad met haar forse voorgevel op in haar ondergoed. Daarna was er geen houden meer aan met andere sterren die hun statement op het statement wilden delen. Met wie? Met ons!

Is er niet zoiets als de jaarlijkse Week tegen Eenzaamheid? De radio raakte in die week niet uitgepraat over eenzaamheid. Ook de sterren betoonden hun betrokkenheid bij eenzaamheid. We zouden eens niks van ze horen! Sommigen wisten al geen ander wat het was om eenzaam te zijn. Het was eenzaam aan de top. Maar zo bedoelden de programmamakers het op de radio niet. Dat hadden die enkele BN’ers verkeerd begrepen. Al blijft het als gezegd eenzaam aan de top. Daar roepen we een andere week voor in het leven, een Siliconen Week. Op het bijzettafeltje naast het paars velours in brasserie De Kanunnik wordt een tweede glas Merlot neergezet. Ergens verderop aan een tafeltje wordt gelachen om het invalide hondje op wieltjes van Frans Bauer. En die komt nog niet eens uit Bergen, Blaricum of Laren. Volgend jaar dus weer in oktober een Week tegen Eenzaamheid. En weer zal de radio niet uitgepraat raken. Misschien is het een idee om het bestuur of de directie van een Limburgs verpleeghuis eens te laten vertellen hoe zij met eenzaamheid onder hun bewoners omgaan.

Beste Johan. Het zet me weer met beide benen op de grond, ook al denk ik als ervaren verpleegkundige vaak dat dit niet nodig is. Ik hou van mijn werk, het contact met collega’s en vooral de bewoners. Wat een mooie overdenking Johan op uitgerekend deze mooie dag. Ik ken gelukkig ook verpleeghuizen waar de medewerkers wel oog hebben voor de bewoners en het eten prima smaakt. Je ziet het al bij binnenkomst aan de ogen van de bewoners en je merkt het inderdaad, zoals je al eens zei, vaak aan de geur hoe het daar vertoeven is. Voor nu Johan bedankt voor je decemberoverdenking. Je mooie woorden voor collega’s die het verdienen, de receptioniste van Rolduc en vooral je warme liefde voor Ellen. Fijn dat ik hier deelgenoot van mag zijn. Groet, Carlie.

****

Hoi Ellen en Johan. Dank voor weer een mooie, inspirerende, geweldige decembergroet! Wat zie jij, Ellen, er nog altijd verzorgd uit met gelakte nagels en je haar zo mooi in model. Wat hebben jullie het nog steeds bewonderenswaardig goed voor elkaar. Van ons een typische Sinterklaas-lekkernij voor bij de thee. We wensen jullie nog heel veel Geef ons ook morgen! Lieve groeten van Ad en Cinta.

****

Hallo Ellen en Johan. Mooie tekst weer. Inspirerend. Net als vorig jaar. Zoveel herkenbaars ook in de tekst. Ik wens Ellen en jou, Johan, jullie zo kostbare huiselijke warmte in deze decemberweken. Ik kom graag zeer binnenkort een paar uurtjes mee genieten. Ik meld me gauw. Liefs Albert.

****

Dank jullie wel voor jullie mooie groet. Mooi om te lezen. Het is al bijna weer een jaar geleden dat ik Ton verloor. Ik mis haar elke dag. Het zijn vooral de kleine dingen die ik verschrikkelijk mis. Het elkaar goedemorgen zeggen en het: ‘Wat gaan we doen vandaag?’ Gelukkig heb ik veel steun aan de jongens. We brengen de feestdagen gezamenlijk door. Heel veel sterkte jullie beiden en ondanks alles fijne dagen gewenst. Tot gauw. Cor.

****

Ha Johan. Wat een waanzinnig verhaal, die controlerende verpleegkundige van de Vegro die in burocratia is beland in plaats van aan een bed. In een column zou je denken, nou die columnist overdrijft een beetje voor het “mooie” verhaal, maar helaas… Ik hoop dat het je niet al te veel meer doet dit soort waanzin, hoe ergerlijk en schandelijk het ook is. Je verhaal over Ledeacker is mooi, hoewel – of juist omdat? – ik de essentie plus de komische én ontroerende details al mondeling tot me genomen had. Nu was het zo mooi verweven met Ellen, tot en met Haps en de happen van Diana voor thuis. Ja, wat een kei en zegen is deze vrouw! Groet ook Diana van ons. Heel veel liefs voor Ellen en jou en wees omhelsd! Jeannette.

Hallo Johan & Ellen!

****

Het essay van Johan lees ook ik als een overdenking. Dank hiervoor. Ik wens jullie het beste voor 2020. Blijf doorgaan, ook al proef ik dat het nu wat minder gaat (ging?) met Ellen. Beschouw het als een dagkoers. Die gaan altijd weer omhoog! Tja, lang niet bij jullie geweest. Te lang eigenlijk. In januari of februari was het – dacht ik. Maar, iemand kan ook in gedachten bij jullie (en jullie voortreffelijke team) zijn. Dat doe ik. Het essay gaat over eenzaamheid. Op dit terrein ben ik inmiddels een erkend ervaringsdeskundige. Helaas. Ik lees veel meer in het stuk. Jullie hebben elkaar. Nu op een andere manier dan jullie in het verleden hadden gedacht. Dat schrijft Johan bij herhaling. En dat ‘samenzijn’ is intens. Blijf dat koesteren en -ook al is Ellen niet gezond- geniet er op jullie wijze van. Illustratief is het feit dat Johan, als hij in zijn eentje op het zonder twijfel pfas-vrije terrein van die pedofiele bisschop vertoeft, toch één simpele maar sprekende zin aan het papier toevertrouwt: ‘Ik mis Ellen.’ Dat is veelzeggend. Jullie hebben elkaar. Ook al is dat op een andere wijze dan vele anderen. Koester dat!

Liefs, Jan.

****

Beste Johan en Ellen,

Hartelijk dank voor jullie lieve gelukwensen. Uiteraard wensen wij ook jullie, alsmede de verzorgenden van Ellen, een hele fijne afsluiting van dit jaar toe. Ik ben erg nieuwsgierig naar de erwtensoep. Kom binnenkort zoals gezegd graag ook eens langs voor een glas wijn! Lieve kerstgroeten, Rajaê en Niels.

****

Het zit ‘m in de kleinste dingetjes. We zien het bij jullie. Van ons vijven een kerstpakket voor jullie en zoen. Fijne feestdagen. Diana, Elly, Esmé, Zulay en Trudy.

De warmste dag van dit bijna verstreken jaar 2019. We waanden ons in Zuid-Spanje bij Malaga. Tot het middaguur was het te doen buiten, daarna niet meer. De dag dat het veertig graden werd.

De brandende kaars en de symboliek ervan. En de Helleborus waarmee we dit blog ook begonnen. Eén in de huiskamer, één op tafel in de tuin, en beide na januari in de grond.