
Even vanaf haar massagetafel voor vijf kwartier naar Bali en terug. Mantelzorg over een periode van tien jaar, en het restje, gaat gepaard met veel verdriet, met pijn, volop stress en met een voortdurend verlies van een hoop energie. Het is als met de pendule. Je weet pas écht wat het is en hoe het emotioneel voelt om een geliefde aan dementie kwijt te raken als je dat zelf, met de nadruk op zelf, van zeer dichtbij meemaakt. Nadat mijn onvervangbare, in alles bloedmooie vrouw en muze Ellen (parkinson + Lewy Body) bij een val haar heup had gebroken, ergens in 2013, fungeerde ik óok als haar tillift, het bed uit de rolstoel in en zo verder naar de auto en terug. Ik bewoog me lange tijd als voor de foxtrot en de salsa. Een actieve tillift van vlees en bloed en op temperatuur. Nu lukt dat niet meer met de spieren. De spieren vertikken het domweg. Alles zit vast. Elk mens loopt tegen zijn eigen grenzen aan. Het is de spanning, noem het gerust hoogspanning, het is de vermoeidheid, de onmacht ook. Ik ben geen klager, verre van dat, eerder een diehard, maar toch. Ellen wordt in de thuissituatie verzorgd door een uitstekend team van vier dames onder leiding van de Afghaanse migrant Diana Sharifi. Ze geven mij de kans – en gouvernante Diana wel heel in het bijzonder, want zij blijft dan ook bij Ellen overnachten – om elke maand vanuit het Utrechtse twee of drie keer voor anderhalve dag op mantelzorgverlof te gaan. Mantelzorgverlof om te recupereren zoals ze in wielrennerskringen zeggen. Werken aan herstel om er weer even met frisse moed tegenaan te kunnen. De accu dus. Opladen, steeds maar weer opladen. In feite bij toeval kwam ik terecht bij Hotel Janssen in het Zuid-Limburgse Valkenburg/ Neerhem. Het klinkt zo eenvoudig, Hotel Janssen, en het is zo eenvoudig goed. Zo ook bij toeval even verderop in Valkenburg/ buurtschap Broekhem bij Angela Schreitl met mijn spierproblemen en oververmoeidheid. Met mijn zeurende hoofdpijn. En met mijn rusteloosheid ook. De keuze viel meteen op een ontspanningsmassage van dik vijf kwartier. Die is voor herhaling vatbaar. Andermaal geboekt, voor de volgende keer alweer als ik opnieuw neerstrijk tussen de grotten en de kabelbaan. Gouden handen, die Angela – de oliën en warme lamp deden gisteren de rest. Angela telde mijn knopen. En dat was nummer 3, en dat was 4, en zo verder. Rechts meer dan links? Had ik een verklaring? Even zorgeloos weg van de zorg en zorgzaamheid thuis. Rust die over mij neerdaalde. Pianomuziek ook, van een cd. De piano en een ruisende zee. Het toeval wilde dat de ouders van Angela van Bandoeng zijn en de Liefde van mijn Leven daar geboren is. Dat gaf een (extra) click. En toeval of niet, de piano heeft in ons huwelijk altijd een heel belangrijke rol gespeeld en doet dat nog steeds. Wibi, ik noem maar een fenomeen. Ze verdient een oprecht sterke aanbeveling, Angela. En dat geldt misschien ook wel voor de Afghaanse vrouw uit Maastricht met wie ze nauw samenwerkt en die heel wat personen behandelt met de vlijmscherpe kartelranden van een traumatische ervaring. Ook zo’n toevalligheid: Ellen en ik voor wie het een zegen is dat we ooit de verzorgende Diana Sharifi in ons omgaan met parkinson en dementie mochten leren kennen, waardoor de marathon over kopspijkers minder gemeen aanvoelt dan die had kunnen zijn. En Angela die vertelde ongelofelijk getroffen te zijn door haar kennismaking met de levenservaring en mensenkennis van ‘haar’ Afghaanse in Maastricht. Naar wie ze graag ‘speciale gevallen’ doorstuurt. Maar terug naar Angela zelf: ze liet me uitgestrekt op haar massagetafel wegdromen naar Bandoeng, en meer nog naar Bali. Ik waande de piano onder de behandeling steeds verder weg en voelde me de vakantieganger op het strand van Bali met een gamelanorkest en een paar wuivende palmen bij een oosterse warme bries. Ze moest me wakker schudden. Compleet vertrokken. Weer geboekt dus, en als ik Ellen nog zou kunnen meenemen naar Valkenburg Massages dan zou ik het meteen doen. Maar haar lot en dat van haar hondstrouwe mantelzorger is te accepteren dat er steeds minder dingen kunnen. Maar thuis redden we het nog altijd, als we het mantelzorgverlof maar blijven genieten en zo effectief mogelijk inkleden. Met ontspanningsmassage onder meer.

Hi Johan!
Hoe gaat het daar met jullie? Het goddelijke weer waar je het laatst nog over had, Johan, is inmiddels wel echt voorbij hè, helaas. Maar eerlijk gezegd kan ik tegenwoordig ook wel genieten van de regen. Vooral voor het hardlopen is dat heerlijk. En meteen een stuk makkelijker bovendien die regen om de coronaregels te volgen 😉 Hoe is dat voor jullie, merk je verschil? Ik ken nu opeens veel meer mensen die corona hebben of het hebben gehad dan in het begin. Maar tegelijk is het ook weer zo normaal geworden, dat het me niet zoveel doet, merk ik. Met mijn moeder gaat het een stuk beter, of tenminste, ze voelt zich goed en de bijwerkingen worden minder. En mijn hart, haha och ja, daar ben ik gewoon veel te makkelijk mee, met mijn hart, en dan gaat ie nog wel eens stuk. Maar ik ben ook vreselijk goed geworden in het lijmen, dus zo’n probleem is het nu ook weer niet. Iemand zette me nogal onaardig aan de kant na een heel bijzondere tijd samen. En ja, Suriname, ik heb eigenlijk ook geen idee hoe het daar nu is, met de nieuwe president, en alles wat er veranderd is in de afgelopen tien jaar. Ik heb niet zoveel contact met mensen van daar, af en toe wel eens, maar meer oppervlakkig, niet echt over hoe het nu gaat. Ik denk trouwens dat het heel goed is dat je geen hoofdredacteur van de Ware Tijd geworden bent hoor. Want wat moet je daar als witte man op zo’n positie, dat klopt toch eigenlijk helemaal niet? Als ik nu terugdenk aan mijn tijd in Paramaribo dan denk ik ook wel eens, het slaat echt helemaal nergens op dat ik daar tien jaar geleden als 21-jarige witte vrouw uit Nederland en 0 binding mét en kennis ván Suriname chef van de fotoredactie werd. Dat is zo fucking neokoloniaal, dat had ik nooit moeten accepteren. Maar goed, ik was 21 en wist misschien niet beter, ik weet het niet. Ben het wel hartgrondig met je oneens dat Suriname niet onafhankelijk had moeten worden. Waar het misgaat is niet dat Suriname het uit zichzelf niet redt, maar dat met het afschaffen van een kolonie het koloniale gedachtegoed niet verdwijnt. Ik bedoel dat alles wat ermee kapot gemaakt is niet automatisch hersteld wordt. En natuurlijk ook dat Nederland wel eerst van alles kapot gemaakt heeft, en het dan in 1975 gebroken achterlaat, en er geen enkele verdere verantwoordelijkheid voor neemt. Maar ik weet ook niet hoe je die verantwoordelijkheid kunt nemen, ben wel steeds meer voorstander van herstelbetalingen voor de slavernij. En dat Frans-Gyana, zoals je schrijft, het goed doet, is omdat we in een wereld leven waar Westerse waarden en manier van leven hoger gewaardeerd worden, omdat dat het enige is waar plaats voor gemaakt wordt. Een Westerse manier van leven is de enige maatstaf of een land het goed doet of niet. En dat kunnen we allemaal niet zomaar veranderen, maar als we waar mogelijk ruimte creëren voor andere ideeën komen we al een heel eind. Enfin, dit is geloof ik meer iets voor een live gesprek tussen ons. Nu er code rood is blijf ik voorlopig weer gewoon in Amsterdam, broeden op nieuwe projecten, en ook wat leuke foto-opdrachten tussendoor. Benieuwd hoe het bij jullie gaat! Hoe is het voor Ellen nu het weer donker en koud wordt? Of ook wel gezellig binnen met een kaarsje en een wijntje en een boek? En jij, maak je goede herfstwandelingen? Vergeet jezelf niet.
Liefs,
Annelies.
Hallo Annelies.
Lief van je, die mail. Het gaat hier nog steeds goed. Dat wil zeggen dat we geen verschijnselen, of wat dan ook, van Covid-19 ontwaren hier. Behalve parkinson en Lewy Body bij Ellen geeft het hele coronacircus met al zijn terechte restricties, ze mogen voor mij nog wel wat strenger worden, ons wél een hoop extra druk. Bij iedereen, zal je zeggen, en dat is ook zo, maar ik bedoel dan dat Ellen in dubbel opzicht in de risicogroep zit. En dan hebben we hier natuurlijk ook nog de verantwoordelijkheid jegens de leden van ons zorgorkest. Maar ik klaag niet. Iedereen krijgt beperkingen opgelegd. Ook jij niet geveld nog, goed zo. Blij ook te lezen dat jij nog steeds naar de tandarts kunt. Ik bedoel maar. Onaardig aan de kant gezet door je vrijer, geef me zijn adres en ik ga verhaal halen (…) Suriname nu. Ik begrijp dat je het hartgrondig met me oneens bent over die onafhankelijkheid. Maar luister: ik ben het nota bene oneens, of een beetje oneens, met mijzelf. Ik om er niet goed uit. Ik kan jouw redenering heel goed volgen maar laat ik het proberen uit te leggen. Over de slavernij denken we hetzelfde. Over onze misdaden in de tijd van het kolonialisme en daarna eveneens. Wij zijn meesters geweest in uitbuiting. Ik zal de laatste zijn te zeggen dat de Westerse manier van leven de beste is. Dat vind ik helemaal niet zo. Ik haat het neoliberalisme en de economische visie daaromtrent. Ik lach me suf om die politici van CDA en PVV bijvoorbeeld met hun geblaat over onze normen en waarden. Ons stabiele genie Baudet noem ik niet eens, die negeer ik. Door die demonische onbehouwen geriatrische patiënt Trump staat trouwens de gehele Westerse wereld al vier jaar in zijn hemd. Dat corona-ererondje van geflipte Trump bij het ziekenhuis langs die bebaarde smoezelige cowboyfans deed me aan de film Flodder denken. Aan veel te grote, versleten, roestige auto’s met een lekke doorgebrande uitlaat. Westerse leefwijze? De miljoenen van Ajax vliegen je dagelijks om de oren. Ze delen godbetert in deze tijd een vette bonus uit aan de directie. En ondertussen houden ze hun coronahand op bij de overheid. Schunnig. Fatsoen? Nog geen greintje fatsoen. Westerse normen en waarden? Ordinaire schraapzucht. Hebzucht en klaagzucht. Eén grote zucht. We zouden een volledige lockdown binnenkort in niet geringe mate aan onze eigen egoïstische mentaliteit te wijten hebben. Maar laat ik het dan zo zeggen: de onafhankelijkheid van Suriname in 1975 geschiedde met grote tegenzin (gevoed door angst) van de Hindoestanen en de Javanen. Die wilden niet. De onafhankelijkheid werd er van Surinaamse zijde in hun parlement doorgedrukt met één stem meer. Dat had niet moeten kunnen. Eén stem meer Annelies! Dat is geen stemverhouding voor zoiets ingrijpends! Staatsrechtelijk had dit onmogelijk moeten zijn. Tegelijkertijd liep het land via Zanderij leeg. Het was haastwerk. Helaas niet in de laatste plaats door Suriname zelf. Het waren turbulente onderhandelingen over en weer. Morele chantage speelde daarbij ook mee. Lees hoe Jan Pronk op die periode terugkijkt. Vergeleken met veel politici van nu waren Den Uyl en Pronk en De Gaay Fortman hele fatsoenlijke mensen. Het waren politici van een volgens mij nu goeddeels uitgestorven ras. Ze zaten verschrikkelijk met ons criminele verleden in hun maag. Het is niet zwart en niet wit. En dan heb ik het natuurlijk niet over de lichaamskleur, de huid. De hele middenklasse van Suriname en een groot deel van de intelligentsia nam de wijk naar Schiphol. Bijna iedereen die het kon betalen kocht een enkele reis Amsterdam-Bijlmermeer. We lieten het land slecht achter. Eigenlijk bedoel ik dat we misschien Suriname in een betere positie hadden gebracht met een overgangssituatie als provincie (voor misschien tien jaar, of vijf) met eigen commissaris van de koningin en noem verder maar op, en vanuit Nederland de stimulans met financiële injecties voor onder meer het toerisme, de infrastructuur, het onderwijs en de gezondheidszorg. Misschien anders wel een Gemenebest-constructie. Veel Surinamers waren heel erg koningsgezind, ze hechtten aan de monarchie. Voor de oudere generaties geldt dat nog steeds, tot op de dag van vandaag. Ik heb van de zomer het boek ‘Kapotte plantage’ van John Jansen van Galen herlezen. Een aanrader. Er zitten aan 1975 twee kanten. Maar ik ben niet blind hoor. Nee zeker niet nee . Ik begrijp wat jij bedoelt en ik ben het er in vele opzichten ook mee eens. Hooguit verschillen we wellicht van mening of Suriname het wel of niet redt uit zichzelf. Ik denk het niet. Er zijn schenkingen gedaan die men liet wegroesten, een brug bijvoorbeeld. Kwam die niet uit Heusden? Wat er tevoren niet voor kolossaal werk was verzet om dat ding naar Suriname te krijgen! Men is er over het algemeen latent. Ik ben ook zeker voor herstelbetalingen. Ik ben ook voor een zware Nederlandse investering in bijvoorbeeld de gezondheidssector van Suriname. Er ligt een hypotheek op ons verleden. Maar zeg nou zelf, wat betekende voor de Surinaamse onderklasse onafhankelijkheid zonder welzijn en welvaart? Ik zou zeggen: 1975 had misschien beter het vertrekpunt kunnen zijn geweest voor Nederland als een opbouwwerker die elk halfjaar bij evaluatie heel streng de maat genomen zou worden. Het was inderdaad goed om geen hoofdredacteur in Paramaribo te worden, los van wat ons toen overkwam met de ziekte van Ellen. Een Surinaamse krant verdient een Surinaamse tambour-maître. Maar voor chef Foto lag dat anders toen ze jou vroegen. Jij was in fototechnische zin de beste kandidaat. En er moest creatiever met beeld in de krant gewerkt gaan worden. Inderdaad, het is meer dit alles voor een live gesprek. En dat komt er. Doe maar eens een voorstel voor ergens in november als dat met die corona dan kan en mag. Ik was deze week voor anderhalve dag op mantelzorgverlof naar Zuid-Limburg. Regen, regen en nog eens regen, maar het deerde me niet. We maken een eetafspraak!
Liefs ook van Ellen.