Beste Johan en Ellen. Bedankt voor de mooie woorden aan ons gericht. Wij wensen jullie ook een mooie kerst en een gelukkig en gezond 2022! Manal en collegae van de apotheek in Vleuten.
****
Mensen kunnen elkaar gelukkig positief blijven ontroeren. Heel erg ontroeren zelfs. Het speelde zich hier in de namiddag in minder dan anderhalf uur af. De bel ging. De buurman van schuin tegenover ons. Met een schitterend kerststukje. Boog me over Ellen heen en liet haar het kerststukje zien. ‘Kijk eens, kijk eens wat we zo-even gekregen hebben!’ Ellen begon ontroerd te huilen en glimlachte toen een geweldige glimlach. Zulke momenten laten je niet onberoerd. Even later weer de bel. Aan de deur het jonge gezinnetje dat ook aan de overkant woont, pal naast de buren van het kerststukje. Dat gezinnetje. Die vier. Niemand had tot dusver echt contact met ze. Vader en moeder met twee dochters, 6 en 13, zo ongeveer. Nooit een woord mee gesproken. Alleen een zwaai met een al dan niet van een vaccinatie voorziene arm. Mensen ver achter Polen vandaan, heel verlegen, heel teruggetrokken. Daar stonden ze dan bij ons op de drempel met een kerstroos voor Ellen (en mij). Nu al weet ik dat dit beeld, die vier aan onze voordeur, die vier die in gebrekkig Nederlands vroegen of ze ons niet stoorden, of het wel gelegen kwam, want anders zouden ze wel even terugkomen, die verschrikkelijk aardige en bescheiden mensen die ons een gelukkig 2022 kwamen wensen, ik liet ze binnen, natuurlijk liet ik ze binnen, ik liet ze binnen bij Ellen, die liefdevolle geste – nu al weet ik dat dit een van de memorabele momenten voor me wordt van kerst 2021 en dat terwijl die kerst nog moet beginnen.
****
Lieve Wietske en John.
Met mist, en met IK GA LEVEN van de schrijfontdekking Lale Gül in kerstverpakking als cadeautje op de achterbank, heden náar en ván Leeuwarden. Die mist, met meer dan flarden, de polder bij Urk werd erin weggezogen en loste erin op, die mist bleef me vergezellen op zaterdag 18 december 2021. ’s Avonds het bericht van een nieuwe algehele lockdown vanwege een variant van HET virus, en daar weer een variant van, en van die variant weer een zich razendsnel verspreidende volgende onzichtbare variant. Welke al flink huishield in Londen en verderop in het Verenigd Koninkrijk. Mist en (onzichtbare) varianten, houd deze twee woorden even vast, want langs deze twee bouw ik als chroniqueur mijn dagboekaantekeningen van 18 december 2021 op. We vervolgen onze weg naar de komende feestdagen op de tast, we slalommen door de mist vanwege allemaal nieuwe maatregelen, die ons terugwerpen op onszelf en die ons dwingen onszelf te vermaken in plaats van voortdurend door anderen vermaakt te (willen) worden. Er liggen daarvoor vele varianten voor het grijpen, maar je moet ze wel zien en er je best voor (willen) doen.
Ik zal die mevrouw uit Leeuwarden niet snel vergeten, eigenaresse van een prachtig en gloednieuw café-restaurant bij jullie een paar straten verder en later deze zaterdag op tv in 1-Vandaag. Haar partner was, volkomen uit het lood door wéér een lockdown, met hangende schouders, en met handen tot vuisten gebald, naar huis gevlucht. Beter: afgedropen naar huis. Zij, zal ze net zo oud zijn geweest als Ellen en ik deze dag getrouwd – 35, jonger misschien wel? Misschien nog niet eens 35, maar geteisterd door al heel wat horecatragedies in korte tijd. Zij, die vrouw, die breekbare, maakte op 18 december 2021 het karwei nog even af om daarna te sluiten. De barkrukken werden opgestapeld, de eetstoelen op de tafels gezet. De kerstversiering van de gevel gerukt. Ze glimlachte erbij, maar het was geen glimlach, het was berusting, en ook dat nog niet eens. De moed der wanhoop. Wat mogelijk meer suggereert dan het was. Het was klap op klap in retrospectief. Geen horizon en ook geen stip. geen perspectief. Er viel een stilte en ik weet als ervaren journalist wat stiltes met een geïnterviewde kunnen doen. De beste vraag is vaak geen vraag. De met een volgende lockdown geconfronteerde jonge eigenaresse van het nieuwe café-restaurant in Leeuwarden had geen antwoord op een microfoon bij stilzwijgen. Ze barstte in wanhopige tranen uit en bonkte met haar blonde hoofd tegen de grijs-wit gepleisterde muur. Het was machteloosheid. Het ontroerde me. De eigenaresse had alleen nog maar mist in haar hoofd waar het de toekomst betrof. Een horeca die alle varianten tot overleven had uitgeprobeerd.
Een item met verschrikkelijk veel symboliek op zaterdagavond 18 december. Geen Beau die van snotteren zijn handelsmerk begint te maken, die je bijna op commando kunt laten grienen, nee niet zo, maar televisie die er ook echt toe deed. Moest onwillekeurig aan Valkenburg denken, het hotelletje, mijn baken als mantelzorger, moest denken aan Yvonne en Thom, zijn moeder Moni, ik moest terugdenken aan eerdere ingrepen vanwege de corona en de tot waanzin gedreven Geul die het binnenstadje deed verzuipen half juli dit jaar. En alsof het allemaal al niet genoeg was geweest had één of andere gestoorde een week geleden een luier op de hotelkamer door de wc weggespoeld. De riolering kwam daar met golven viezigheid, vloeibaar en niet, en een ongelofelijke stank tegen in opstand. Vreselijke toestanden. Daar helpen geen wasknijpers tegen. Ook Yvonne van Thom had huilend met haar hoofd tegen de muur gebonkt, nog maar een week geleden. De rek was eruit. En nu weer een volgend fiasco met kerst en de jaarwisseling. Buiten was het vochtig koud. De kerstversiering brandde braaf vanaf de reling van ons balkon. In een grote vaas bij de voordeur, een windlicht uit de Belgische Kempen, in die vaas ook al honderden minuscule tuincentrumlampjes die een sfeer van huiselijkheid en geborgenheid moesten benadrukken. Kreeg zaterdagavond laat een mail van Bruno van hotel Cajou in De Panne aan de Belgische zuidkust die ook al zijn hart vasthield. De kerstgroet ging gepaard met een hele diep zucht. Ook hem hing een nieuwe lockdown boven het hoofd en de rekeningen bleven binnenkomen. De beursnoteringen van deze chroniqueur op zaterdag 18 december 2021. Niet zo maar een dag. Maar toch ook weer een dag als helaas tegenwoordig zovele.
Een avond met opnieuw een persconferentie en in het teken van het OMT en de GGD. En natuurlijk weer de querulanten die het beter weten. Zoals dat zweefteefje van de universiteit van Leiden, een gezondheidspsychologe, ene mevrouw Evers, wie wist van haar bestaan op aarde af, die meteen op de zaterdagavond vond dat Rutte, De Jonge en chef virus Van Dissel de bevolking perspectief hadden moeten bieden. Een gemiste kans, reutelde het gekke mens. Toe maar zweefteefje! Perspectief? Wat is dat voor een onzin. Waarom toch die aai over ieders bol? Wat zou dat perspectief moeten zijn met zoveel varianten en zoveel mist? We zijn in oorlog. Het is gissen en speculeren. Wij eten brood met een plakje onduidelijkheid. Dat is de realiteit! Het blonde of geblondeerde piepkuiken uit de Tweede Kamer voor de PvdA kwam ook met haar kritiek. Opzouten! Weer verlies van een zetel voor de splinter van Ploumen en Arib. En een op naamsbekendheid beluste advocaat spande namens verontruste Nederlanders ogenblikkelijk een kort geding tegen de staat aan omdat de lockdown elke tere ziel was overvallen zo vlak voor die heilige twee kerstdagen. Elke zaak over corona tegen de overheid wordt verloren, en deze dus ook. Portemonnee van de advocaat gespekt. Land in ontbinding. Land van niks. Met een koning die we nog moeten vertellen dat er een pandemie heerst, en dat niet hij aan de macht is maar een virus met varianten en met mist, heel veel mist, dichte mist. De idioten haasten zich weer naar de talkshowtafels en de NPO is blij met alle gebakken lucht van de wijzen die allang niet meer uit het Oosten hoeven te komen. Zendtijd vullen is al voldoende. Ach lieve Wietske en John, waarom schikken we zo moeilijk in? Moet je daarvoor eerst de andere kant van het gelijk recht in de ogen hebben gekeken? De horeca begrijp ik. Anderen ook. Eigenaren van sportscholen, zonnestudio’s en kappers, ik snap hun frustratie. Maar het geschreeuw komt van elders, van beroepsdemonstraten, relschoppers en nietsnutten. Onder wie die narcistische partijleider, dat onbegrepen dwangneurotische genie, die er ook deze week vanaf het katheder blijk van gaf belangrijke stukken als die over het coalitieakkoord niet eens te lezen. Inderdaad John, helemaal eens vandaag, met het boek Revolusi van de cultuurhistoricus David van Reybroeck (1971) bij jullie op de salontafel en ook bij ons als lockdown-ondersteuning (en verjaarscadeau) van Diana: in zijn onbeholpen tv-spotjes gaat het psychiatrische geval uit de Tweede Kamer prat op juist dié dingen uit ons verleden waarvoor de gemeentebesturen van Amsterdam en Rotterdam publiekelijk en over alle landsgrenzen heen vol schaamte hun excuses hebben aangeboden. Een niet onbelangrijk deel van de Nederlandse geschiedenis is in bloed gedrenkt. Onze rijkdom is mede vergaard over de geknechte ruggen van slaven. IK WIL LEVEN, maar niet zonder een duister verleden onder ogen te zien. Oogkleppen en ontkennen, ze werken niet. Net zomin als dat voor virussen geldt, ze meanderen.
Een nieuwe variant heeft toegeslagen en we zullen het allemaal weten ook. In de mist zoeken we naar oplossingen. IK WIL LEVEN was op 18 december 2021 weer eens de rode draad in de reacties op de maatregelen van het kabinet – reacties van jong en oud, breed gedragen. Maatregelen die menigeen kon begrijpen, o ja dat wel, dat zeer beslist, zeker omlijst met extra uitleg van Jaap van Dissel, verstandige mensen begrepen het wel, maar maatregelen die andermaal heel veel pijn deden en de persoonlijke levenssfeer aantastten. Lale Gül, we zouden haar bijna vergeten, maar over haar leven zouden jullie zo graag lezen, en dat ook zeker doen, Lale Gül werd opgevoed in een, voor haar gevoel, situatie van lockdown en quarantaine. Met voor haar mistige regels vanuit een variant op een variant van het geloof. Mist, want bestaat God eigenlijk wel en zo ja stelt die God dan écht zulke krankzinnige eisen aan de mens en dan met name de vrouw? Varianten op varianten (passeerde op 18 december 2021 niet toevallig 2 x Urk) leiden in samenhang met mist tot een onnavolgbaar iets. Zeker ook als het om religie gaat en bedenksels van gewone stervelingen. Want waarom lippenstift door God verboden, make-up überhaupt taboe, en de vrouw in alles de dienende rol? Waarom vaccinaties weigeren? Waarom staat op menstruatie de hoofddoek? Ook wij proberen het te begrijpen maar het lukt niet. Nooit eerder won iemand op zo’n jonge leeftijd van nog maar 24 de NS-Publieksprijs met een boek. Nooit eerder ook behaalde een genomineerde zoveel stemmen. De andere genomineerden werden weggevaagd. Een stormachtige opmars naar het podium. Natuurlijk, de verwesterde Turkse had de gunfactor. Maar er was meer. Lale Gül stapte uit de mist van haar bestaan. Niet meteen maar gaandeweg haar puberteit. IK WIL LEVEN. Ze begon de varianten op het geloof te bestrijden. Ze vaccineerde zichzelf met het besef dat ze niet moest berusten en tot zelfbeklag moest overgaan. Maar dat ze in actie moest komen, karakter moest tonen, en het geluk bij zichzelf moest zoeken, en uit zichzelf moest halen. En dat alles met een heel hoge prijs. Als booster zette ze zich aan het schrijven. Een nieuwe auteur geboren. En met die auteur op de achterbank als kerstcadeautje op 18 december naar jullie in Leeuwarden. Ik veronderstel dat jullie het schrijversdebuut goed kunnen gebruiken achter gesloten gordijnen en met de gashaard hoog ten tijde van andermaal een lockdown.
Mist en varianten als metaforen. Uit een lockdown stappen, maar weloverwogen en na heel wat aarzelingen. Het momentum. Wij, Ellen en ik, weten maar al te zeer wat het is om in een lockdown te leven. Te MOETEN leven. De parkinson dwong ons ertoe. De LB al evenzeer. Die nog meer zelfs. Maar we weigerden ons over te geven. We richtten ons leven anders in en probeerden onszelf opnieuw uit te vinden. Wat ook Lale Gül heeft gedaan, maar dan in haar eigen specifieke omstandigheden. Het gemis nu van haar zusje, het gemis van haar oma. De prijs. De prijs voor de NS-Publieksprijs. Die is niet in geld uit te drukken. Lale vond zichzelf opnieuw uit. Dat is geen recalcitrantie, zoals haar wel is verweten, maar personality en levenskracht. Dat is op een rechtvaardige wijze voor jezelf opkomen. Lale Gül, hoe Amsterdams wil je het hebben? Die liet zich niet uithuwelijken en zich niet door haar broer als bewaker naar haar baantje bij Albert Heijn brengen.
Terug naar de maatregelen die ons op zaterdagavond 18 december 2021 onder de verkouden neus gewreven werden. IK BLIJF LEVEN. En: IK WIL LEVEN. Mensen zoals jullie, lieve Wietske, in jaren het langst vriendin van Ellen, al vanaf je twaalfde, en jij beste John, jullie zijn in menig opzicht bevoorrecht. Net zoals Ellen en ik. Zoals ook Lale Gül. Zoals ook die innemende Adriaan van Dis die al zijn twijfels en onzekerheden ventileerde in een schitterend portret op tv deze zaterdag 18 december. Indische duinen, Bergen aan Zee. Zoals ook Charles Dickens natuurlijk destijds, wiens bekendheid in Nederland vooral te danken is geweest aan Gottfried Bomans. Charles Dickens die zaterdag 18 december in de open lucht in jullie Leeuwarden centraal stond met een opvoering van zijn meesterwerk A Christmas Carol met Ebeneezer Scrooge uit de verarmde industrie en grauwheid van Manchester. Charles Dickens en de kerstdagen, de twee-eenheid. Literatuur. Interesse voor het immateriële bindt ons. Vergezichten. Ook jullie zijn lezers. De huidige tijd dwingt ons om onszelf te vermaken. Geen woonboulevards met kerst, geen Ikea’s, geen massaliteit als vluchtroute, en geen andere dwaze capriolen als vlooienmarkten. Geen volle huiskamers met een tante die we het hele jaar niet zien zitten maar voor die ene keer toch maar. Dit alles nee. Maar gewoon een goed boek. Als slijpsteen voor de geest. Met een goed boek is een mens geen moment alleen. Ook niet bij mist en een lockdown met zo’n verschrikkelijk onberekenbare variant met eerste letter O die al behoorlijk huishoudt in Londen, ja zo onberekenbaar dat we eigenlijk vanzelf in quarantaine gaan ook al testen we negatief.
Een boek verruimt. Zeker een boek dat zowel verwondering als bewondering in zich draagt. IK WIL LEVEN is zo’n boek. Misschien niet het beste boek van 2021, maar wel heel goed, behorend tot de betere, eigentijds nog steeds, en geruchtmakend. Applaus maar ook een storm die opstak toen de bundel eenmaal in de boekwinkels lag. Het is kritisch en ook humoristisch. Het plaatst vraagtekens bij regels die niets met religie of wat ook van doen hebben. Of althans: voor velen van ons niet. De Amsterdamse Turkse die in opstand kwam. Ze bevond zich in lockdown. Ze pakte stiekem de pen. Het is knap geschreven. Het is ontwapenend. Voor haar familie is het een handgranaat geworden. Ook begrip voor die familie en zijn tradities. Absoluut, ook begrip voor de verwekkers van Lale, zoals ze niet zonder verbittering haar ouders consequent noemt. Ik zie haar de zinnen toevertrouwen aan haar laptop. Ja, er is een overeenkomst tussen de afgelopen twee jaar met corona en de puber en adolescent Lale Gül. Lees maar. Lees zelf maar. Het is de regie in eigen hand nemen en accepteren dat ook mist en varianten bij het leven kúnnen horen. Het is gewoon niet anders. Maar !!!! ook de uitdaging: hoe breek je het zicht op het luchtruim weer open. Ook dit overleven we wel weer. Strijdlust kan met Lale als een gemeenschappelijke noemer worden beschouwd. Haar autobiografie, al noemt ze de hoofdpersoon anders, maar die hoofdpersoon is zijzelf, haar autobiografie als een kerstcadeautje voor jullie om de harde lockdown een beetje te verzachten. Lale Gül is er een voorbeeld van dat je geluk kunt opzoeken. Je kunt ernaar op zoek gaan en kan én mag ervoor vechten.
Dank voor jullie vriendschap en al het extra’s waarmee jullie ons omringen. Ook jullie huiselijke feestdagen toegewenst. We willen gelukkig nog steeds leven. En we zijn blij dat na alle zorg om John, met een delier en al, hij weer herstellende is. Veel belangrijker dan een lockdown, zeg nu zelf.
Liefs, Ellen en Johan.
