Het meisje in het geel
Dié titel, ‘Het meisje in het geel’, gekozen voor deze kerst. Kijk mee naar de foto. Die ontroert. Het meisje in het gele T-shirt. Ik hoop dat ze nog leeft. En zo ja, dan hoop ik dat ze iets positiefs meekrijgt van de kerstgedachte. In vrede, en geen wrede. Een redeloos radeloze en niets ontziende wereld in lichterlaaie. Gaza. Een eenvoudige, gezegende kerst wens ik ook mijn vrienden en goeie bekenden toe. Zonder die hele vercommercialiseerde santenkraam. Een goede gezondheid. En sterkte die in het bijna voorbije jaar een dierbare verloor. Elly Wolf. De mensenmens Ber. De zus en zwager van Helin. Familie in Irak.
Mijn foto van 2023. Een Palestijns gezinnetje zoekt een veilig heenkomen in het barbaars vernietigde Gaza. Onevenredig militair geweld van psychopaten. Is alleen dit al een anti-Joods sentiment? Voor je het weet ben je een antisemiet. Zo maar een kind. Het had ook uit Afghanistan of Syrië kunnen komen. Uit Oekraïne. Niet de bedoeling anti-Joods te klinken. Maar geen op verzachting berustende zachtzinnigheid voor het vernietigen van het internationaal humanitair oorlogsrecht. Zelfs al ben je uitgedaagd. Proportionaliteit? Wat is dat woord in godsnaam nog waard! ‘Gooi er een atoombom op’, schijnt de Israëlische minister van Erfgoed over Gaza geroepen te hebben als ik The Guardian mag geloven. Benjamin Netanyahu kan er ook wat van: ‘Elke Palestijn, jong en oud, is een kind van de duisternis’. Kijk naar de foto. Het meisje in het geel.
Zo-even ‘Mijn Beloofde Land’ van de Israëlische mensenrechtenactivist en journalist Ari Shavit dichtgeslagen. Het zionisme en zijn existentiële trauma.’Mijn Beloofde Land’ voor de nuance en de balans. Voor de kaders in mijn hoofd. De wereldburger als een geopolitieke acrobaat op het slappe koord met het ontbreken van een vangnet. Met Ellen jaarwisseling 1995 in Jeruzalem. De Dode Zee. Ik zie ons er nog pootje baden. De ziltzoute historie. Zeker ook een historie in bloed gedrenkt. Ben Shemen en Lydda 1948.
Ein Charod. De eerste kibboets en zijn achterdochtige Arabische buren die er al woonden. Van de negentiende eeuw naar de twintigste. De kibboets breidde zich almaar uit. Jaren verder: Ein Charod waar de eerste Engels-Joodse elite-eenheid voor commando’s werd opgericht. En weer jaren verder: Alle Palestijnen uit de Charodvallei verdreven. De Nakba. Rücksichtlos hun huizen uit, naar armzalige ziekmakende tentenkampen. Dan moet je uit graniet zijn opgetrokken. En de wereld? De wereld keek weg. De zegevierende Gideon. Of de verslagen Saul? Er is nog een snipper blijven hangen van mijn gereformeerde lagere school en hbs. Al zag dat onderwijs één volk en verzuimde het ons de geschiedenis van twee kanten te leren zien.
Mijn foto. Oktober 2023. En ook daarna, de verweesde weken die volgden. Een zaterdagavond en een dancefestival. De vergelding. Geen rem op de vergelding. Een wereld die praat, we noemen het diplomatie. Ontelbare onschuldige burgerdoden. Oog om oog, tand om tand. De Bijbel zoals ik hem niét wil lezen. Mij trof op de foto vooral het meisje op de voorgrond. Zij vertelt mij het kerstverhaal van 2023. Zij beeldt mijn kerstgedachte uit. Zij ís de verbeelding. Waar naartoe met overal hekken en obstakels en luchtalarm in de volgepropte openluchtgevangenis Gaza? Hoe vernietig je de schepping? Het meisje in het geel. Zie haar doodsangst. Die lees je in haar ogen. Hoe oud zou ze zijn? Negen? Tien misschien? Kijk naar die in-en-in trieste trek om haar mond.
De zenuwen van een kind. Die mond, en die ogen, die de mensheid vragen wat ze de wereld – ook ons Europeanen – in godsnaam heeft misdaan. Vraagt ze om vergeving voor dingen die zijzelf niet haar geweten heeft? Wat zien die ogen? Kijk naar haar schouders. Wanhoop. En toch moet ze sterk zijn, lijkt haar moeder te heben gezegd. Ze loopt bedremmeld. Ze torst iets mee wat een kind van die leeftijd niet mee moet hoéven torsen. Te veel gewicht. Wat laat de wereld dit kind in de steek. En al die andere ontelbare
kinderen. Ze draagt een onmachtige en vernielzuchtige wereld mee op haar nog jonge schouders. Ze is bang voor wat er verderop gebeurt. Een raketinslag? Huizenblokken die geraamtes werden? Gehuil van klasgenootjes, vriendinnetjes misschien wel, die verderop onder brokstenen bedolven liggen? Het is als Kabul, Aleppo, Marioepol en Charkov. En de wereld keek toe. Die zal dat niet afleren.
Wat registreert de negenjarige? En dan die rugzak. In de kleuren van een jong meisje dat nog nooit iemand kwaad heeft gedaan. Wat zou ze in alle haast mee hebben mogen nemen. Haar knuffel? Wat zeep? Haar tandenborstel? Een schriftje en een ballpoint van Bic? Haar schoolwerk misschien wel? Maar ziet ze die school ooit nog terug? Het meisje ontroert me. Zou ze nog in leven zijn? God, alsjeblieft.
Kijk met mij tien seconden naar het meisje in het geel, zonder de anderen op de foto tekort te willen doen. Want die jongen, haar oudere broer misschien wel, hij lijkt de gids bij afwezigheid van een vader. En wat ziet hij, die broer? Zou het meisje in het geel nog meer schoenen bij zich hebben dan het paar aan haar voeten? Ze moet waarschijnlijk nog een heel eind. Wat doen die schoenen op de achtergrond? Uitverkoop? Krijgen de verstotenen die mee naar de hel? Weer moet ik aan de twee-, driejarige Ellen denken, de voettochten van het ene interneringskamp naar het andere op versleten sandaaltjes door de verstrengelde lianen en verzengende hitte van Java, de uitputting nabij. Zoveel vragen. En vooral waarom de wereld dit alles laat gebeuren. Waarom is niet elk land gehouden aan het internationaal humanitair oorlogsrecht? Waarom vecht Israël zo nadrukkelijk meedogenloos tegen zijn eigen verleden dat in vele opzichten in Europa ligt? Waarom die hersenblinde wraak?
Lees Ari Shavit. De existentiële zoektocht. Het trauma Europa. De stichters van Israël keken en zagen, en zagen ook weer niet, omdat ze de Palestijnen van Palestina eenvoudigweg niet wilden zien. En tot hun verre nakomelingen dragen ze hun verschrikkelijke verleden met zich mee. De pogroms. En wat daarna nog allemaal volgde. De Kristallnacht en zoveel meer. En wat daarna nog volgde. Weinig gezegend de gezegenden. Shavit legt veel uit. Maar ook hij behoudt zijn vragen. Waarom weten we geen maat te houden bij zelfverdediging? Laten we de jaren ’30 in ons buurland op het netvlies houden. Ook op de stemming in Nederland.
Mijn kerstkaart in het teken van het meisje in het geel. Ik hoop dat ze nog gezond is. Ik hoop dat ze iets meekrijgt van kerst-2023. Ik hoop het. Ik zou het God willen bidden. Net zoals we heel vroeger op de gereformeerde lagere school en de hbs met versjes van de onnavolgbare rijmelaar Johannes de Heer de week begonnen. Imagine all the people. Living… maar hoé eigenlijk, John Lennon ! Dit meisje staat voor mij symbool voor deze kerst. De verloren jeugd. Als ze nog leeft.
Het meisje in het geel dat geen kind meer mag zijn. Het verder verrechtste Nederland. Een Haags politicus die een complete migratiestop voorstaat. Die als een gêneloze zelfbenoemde barmhartige Samaritaan naar Deens model er misselijkmakend voor pleit, ons toekomstig contingent aan vluchtelingen te dumpen in Gambia en nog enkele andere Afrikaanse hongerlanden. Net als onze twijfelachtige medicijnen van ver over de datum en de roestige automobielen van de schroot. Het zijn doodenge tendensen. De geprogrammeerde welvaartskinderen van Haaksbergen met op bordkarton hun leuzen tegen asielzoekers. Zijn we ze al vergeten? De grondwet, als we voor ons morele kompas al een dictaat nodig zouden moeten hebben. Ik ben blij
Lees onder de afbeelding verder.
dat het Diana goed gaat. Zo ook Helin (‘Johan, met een zacht stemmetje, the day after the horror night before,’mag ik nu hier in Nederland niet meer zijn? Maar ik heb toch al een verblijfsvergunning voor onbepaalde tijd?’ Ik kon mijn tranen nauwelijks bedwingen). Helin voor wie rond deze kerstdagen een Nederlands paspoort lonkt. Niet meer staatloos. Een schitterend kerstcadeau. Zeker in een wereld als deze. Om het over Nederland zelf maar even niet verder te hebben. In handen van een volksmenner. Gedachteloos het stemhokje in. Hersenloos het rode potlood gehanteerd.
Ik heb nóg een kerstcadeau in gedachten. Voor de gemeente Utrecht. In de stad heeft 22 procent van de jongeren tussen 16 en 25 jaar matige tot ernstige klachten overgehouden aan – voor hun eigen gezondheid – de avondklok en sluiting van de Wibra tijdens de corona. Het wordt voor de gemeente speerpunt van beleid. Het stond in de krant. Zoals ook boze Nederlandse vakantiegangers die door een overvloed aan sneeuw en ijzel in München kwamen vast te zitten. Geen vluchten. Voor hun eigen veiligheid en gezondheid. Gratis hotel en maaltijden. Ieder zijn natje en zijn droogje. Ter Apel ver weg. Maar toch heel pissig op de luchtvaartmaatschappij, die Nederlandse vakantiegangers, uit Haaksbergen of waar ook vandaan, die nu Sinterklaas in Beieren moesten doorbrengen. De apocalyps in Gaza is er niks bij.
Opvang van 12.000 mentaal gekneusde jongeren. Kunnen we in Nederland nog met tegenslagen omgaan? Suggestie. We laten het meisje in het geel naar Utrecht overkomen. Als ze nog leeft tenminste. Als dat zo is dan zetten we haar op een vliegtuig naar hier. En we laten niet al die zielenknijpers en hun adviesbureaus waarvoor de gemeente krom ligt de jongeren van Utrecht begeleiden, maar dit jonge Palestijnse oorlogsslachtoffertje. Het meisje in het geel. Haar wens ik vooral iets toe wat voor haar een heel klein beetje op kerst mag lijken. Als ze nog leeft.
****
Hoi Johan,
‘Het meisje in het geel’.
Geraakt door je verhaal, wonderschoon opgetekend, zoals alleen jij dat kan, ook al is de inhoud zwarter dan zwart. Vrede op aarde, we kunnen het duizenden keren zingen met kerst, het blijft een illusie. Ik wens je een goede kerst.
Als ik naar die foto van jou en Ellen kijk, dan begrijp ik je verdriet. Je moet verder schrijf je, maar het is zo makkelijk gezegd. Lieve Kerstgroet,
Annet.
****
Ha die Johan,
Dank voor je kerstmail met je kerstverhaal waarvan ik al dacht dat het niet over het kindeke in de kribbe zou gaan… Het meisje in het geel is een heel mooi beeld, op het plaatje en zeker ook in jouw verhaal als eyeopener voor degene die in elke Palestijn een moordenaar of zelfs beest wil zien.
Gruwelijk, die gewelddadige verstrengeling van het lot van Joodse overlevers en hun kinderen en een uit de hand gelopen zionisme, met fanatieke tegenstanders die door niemand opbouwend geholpen worden, radicaliseren, vervolgens wel door idiote Iraanse godsdienstige criminelen worden “bijgestaan” enz enz. En dan al die snelle oordelen van buitenstaanders. Ik ben nog nooit zo somber geweest over de bekende “toestand in de wereld” als nu. Maar dat kan ook aan het klimmen der jaren liggen en aan het aan flarden gaan van idealen en utopieën.
(Fragment uit de reactie van Jeannette Klusman en Marc van Galen Last).
****
Gruwelijk mooi, de algemene teneur.
Niet alleen dank ik mijn oud-collega bij Het Parool, Annet v.d. Sloot, en mijn oud-collega op de Academie voor Journalistiek, Jeannette Klusman voor hun reactie op ‘Het meisje in het geel’. Ik dank ook Diana, Helin, 2 x Jan, Beriwan en Sores, Wil, Wietske & John, Charles, Nanny (Een openhartige en betekenisvolle kerstboodschap), Mirjam, Bert en zijn vrouw Wilma uit Obdam, ook oud-collega bij Het Parool, de moeder van Diana uit Hamburg, de familie van Helin, Manal de jarenlange buddy van Ellen bij de apotheek, Ad & Cinta, Mascha en haar gezin – ik dank velen voor hun reactie op mijn kerstverhaal en vergeef me als ik nog iemand ben vergeten. Geraakt ja, geraakt door die foto. De grenzeloze machteloosheid. Het monster dat we de wereld noemen. De schade die we voor latere generaties creëren en achterlaten.
Johan, een openhartige en betekenisvolle kerstboodschap. In een grijze wereld van beton, puin en tranen steken we lichten aan van hoop. De duisternis heeft het licht niet in zijn greep gekregen. Zeer hartelijke groet. Nanny.