De legendarische activist(e) en auteur Joanna Macy schreef ooit: ‘Als de wereld voor herstel afhankelijk is van menselijke inspanningen, en dat is die, dan ben ik ervan overtuigd dat die inspanningen van gewone mensen zullen komen, mensen bij wie de liefde voor dit leven hun angst overstijgt.’
Met die voltreffer sloot ik 2023 af en begin ik ook weer graag 2024. Van de ‘kopstukken’ op deze planeet moeten we het in elk geval niet hebben. Ook niet van Kaag die nu hogepriesteres bij de VN wordt voor de wederopbouw van Gaza. Ik wrijf mijn ogen uit. Hoezeer ik haar een goed heenkomen van die Haagse vulkaan met lava gun. Maar de wederopbouw van Gaza? Israël lijkt nog lang niet uitgegooid met bommen en granaten. En wie gaat die wederopbouw van Kaag betalen? De onheilsprofeet Netanyahu? Het ‘meisje in het geel’ soms en haar ouders? Als die nog leven!
En hoe zit het met Oekraïne, met de vernielzuchtige Poetin? Sturen we daar Hugo de Jonge naartoe? Hij behoudt mijn sympathie. Hugo deugt. Per saldo heb ik hem liever dan Omtzigt, want die vertrouw ik niet. Zwabberaar. Meer het type archivaris. Omtzigt wil voor de volgende jaarwisseling in Nederland een verbod op bivakmutsen? Een wat? Ik dacht dat bivakmutsen alleen gedragen mochten worden door het inbrekersgilde? Een verbod op bivakmutsen… even laten bezinken. Stelt Wilders de bivakmuts van Henkie op één lijn met de hoofddoek? Niet zo maar een vraag, want Wilders is ook een warm pleitbezorger van die fantastische Nederlandse traditie van vuurwerk in particuliere handen (ook al zitten ze er niet meer aan). Veel studenten stemden juist om dié reden op hem.
We verlaten een jaar waarin de politiek er zelf om heeft gevraagd niet meer serieus te worden genomen. De gesloten afdeling van een gemiddeld verpleeghuis is er niks bij. Mevrouw Cora van de VVD had haar politieke antenne verkeerd afgesteld. Duidelijker was geweest als die Cora gewoon had gezegd dat ze moreel voor nog geen meter deugt. Het was ook eerlijker geweest. Want wij hadden dat allang begrepen. List en bedrog. Zal Cora zichzelf Oudejaarsavond maar een extra glaasje hebben ingeschonken voor nevel in haar hoofd? Het kabinet als een abri voor een bus naar hogere doelen.
De politiek synoniem aan amusement. Antennes die niet werkten en geheugenverlies. Ernstig hersenletsel. ‘Ik heb daar geen of een andere herinnering aan.’ (…) Politiek bedreven door Alzheimerpatiënten. Amusement? Bleef het daar maar bij. Steeds meer overtuigd dat politiek berust op wegkijken. En ook ons doet wegkijken. Eigenlijk zou zo’n Cora, die de meest elementaire fatsoensregels van een bewindspersoon overtrad, voor de rechter moeten komen. Wat hier nog met een antenne wordt afgedaan, speelt elders in de wereld in het groot. Minachting en gebrek aan medemenselijkheid. Het grenzeloze egoïsme en het eigen gelijk. Het ontberen, willens en wetens, van ook maar de geringste vorm van zelfreflectie. Waar begint zelfzucht en waar leidt die toe?
Ik citeer nog maar eens Ari Shavit, wiens boek een eyeopener is. Lezen dus dat boek! ‘Hoewel israël na de Tweede Wereldoorlog dynamisch en vol zelfvertrouwen is, en het de staat economisch voor de wind gaat, blijkt het mentaal niet sterk genoeg om de verschrikkingen van het verleden onder ogen te zien. Het blijft een onevenwichtige samenleving die moet knokken voor haar voortbestaan en toekomst. De joodse staat is een frontlijnoase die omgeven wordt door een woestijn des doods. Ze is niet volwassen genoeg om aan zelfanalyse te doen. Het mist de rust om de eigen tragedie in perspectief te plaatsen. Het succes berust op ijzeren zelfdiscipline, verdringing en een zekere mate van meedogenloosheid. Het Israëlische continuüm is wars van trauma’s, nederlagen, van verdrietige en schokkende herinneringen. Wegkijken. In het Israëlische continuüm is ook geen ruimte voor het individu. Daarom ook blijft de Holocaust iets abstracts, iets wat op zichzelf staat. Israël maalt ook totaal niet om mensen die te midden van de Israëli’s leven.
Haal geen oud zeer op, lijkt het adagium. Shavit spreekt over het Israëlische wonder dat nog steeds zichtbaar is. Daadkrachtige lieden, maar tevens starre mensen met een persoonlijkheidsstoornis en weinig diepgang. Hij heeft het over zijn eigen volk, over zijn landgenoten. Wegkijkers. Weinig introspectie. Weinig retro. Het gaat om het ontkennen van de Palestijnse catastrofe. Shavit spreekt over vier vormen van Israël van geheugenverlies. Het ontkennen van verleden en catastrofe aan twee kanten: de kant van de Palestijnen en die van Israël zelf. En terwijl ik dit zo lees worden ‘Het meisje in het geel’ en al haar leeftijdgenootjes in Gaza doelloos en gewetenloos de dood ingedreven. Vergelding en nog eens vergelding. Omdat Israël zijn eigen tragedie nog altijd niet in perspectief heeft kunnen (en willen) plaatsen. Dat zou een rem op de ontwikkeling van het Israëlische collectief zijn. Het is schokkend allemaal. En de reflex hier is: de tv uit en ook uit houden. Dus eigenlijk ook het hoofd afwenden. Het dwarsboomt de gezelligheid.
Zou ‘Het meisje in het geel’ nog leven? Zou ze nog ongedeerd zijn? Wat zou ik haar graag naar hier halen. Zoals het gehele gezin waaruit ze komt. Als ze nog leeft.
Het gezellige Nederland begroette 2024 in stijl. Volop incidenten. Een horrornacht, werd die door hulpverleners al genoemd. Waar de hardwerkende Henkies en Ingrids van Geert natuurlijk niet bij betrokken waren. Het waren ‘die anderen’. Het kan immers in het Nederland niet rechts genoeg. Volop incidenten. Grote saamhorigheid. Saamhorig in het keettrappen. Niet zo maar incidenten. Ernstige ongeregeldheden. De Nederlandse cultuur. Hulpdiensten vrolijk bekogeld. Door ‘die anderen’ natuurlijk. Niet door de hard werkende Nederlander. Niet door Henk en Ingrid. Twintig mensen met ernstig oogletsel in Rotterdam het ziekenhuis in. Het aantal is al verder opgelopen. Naar dertig en meer, begreep ik. De meesten achttien jaar en jonger. Een jongetje van elf met vandaag nog maar één hand en één oog. Hij heeft de helft nog over, zullen we maar zeggen. Een arts sprak van ‘oorlogsgeneeskunde’.
Steekpartijen. Inzet van de ME. Tegen ‘die anderen’ natuurlijk. De waanzin en verkwisting van een Nederlandse jaarwisseling. Gewonden. De Nederlandse politiek geschokt. Even geschokt als over Cora van de VVD. Een paar doden, maar niet erg, want volgens de toekomstige regering Plasterk in een beetje opruiming in het gezellige Nederland wel gewenst. Van de dierenambulance alle banden lek gestoken. We hadden toch al teveel huisdieren in het gezellige Nederland. Een man in Groningen sprak jongeren erop aan toen ze onder het uitlaten vuurwerk onder een hond gooiden. Het baasje kwam voor zijn hond op en werd dood geslagen. De plastisch chirurgen waren net zo druk als de ijscoboer in juli bij een aanhoudende hittegolf. Ook mijn eigen jaarwisseling werd even na middernacht met het geluid van loeiende sirenes van brandweer en politie omlijst, en overstemd, en ontsierd. Politie, brandweer en een ambulance vlogen voorbij. Een onbekende had me zonet in de lobby van mijn hotel onder het lezen over Palestina en de Palestijnen een glas champagne in de hand gedrukt. Een donkere man uit de Congo, ja Wilders luister, een donkere man uit de Congo, die met zijn jonge gezin naar eigen zeggen de wereld verkende. Beeldschone mensen. In Nederland waren ze voor die verkenning op het juiste adres.
Tientallen politieagenten kwamen Nieuwjaarsdag van hun nachtdienst thuis met gehoorproblemen. Dat is normaal. Een aantal kwam niet eens thuis maar moest met ernstige gehoorschade in het ziekenhuis blijven. Of met een verbrijzelde kaak en andere kwetsuren, zoals in Nijmegen. De politieman in Nijmegen zwaar gewond. Allemaal door ‘die anderen’. Wilders, kijk verder dan je neus lang is! Want jij, Wilders, bent toch zo’n voorstander van vuurwerk met Oud & Nieuw? Een oer-Hollandse traditie. M’n schoenzolen! Die traditie is pas een halve eeuw oud. Leut van autochtone dronken Nederlanders. De Henkies met een paar Ingrids. Boem en bèng. Vinden we het gek dat de personeelstekorten bij de diverse hulpdiensten oplopen? Welke onbezonnene gaat met de jaarwisseling van 2024 nog de nachtdienst in! Gekerm van tandeloze politici. Maar geen daadkracht. Geen oplossing. Ook Cora kermde in haar avondjurk.
Nederland creëert zijn eigen problemen met wachtlijsten en personeelstekorten. De politiek van slapjanussen van hypocrieten. Maar het was gezellig in Nederland. Land om trots op te zijn. Grote saamhorigheid. Ergens in Groningen – Midwolda – werden zeven woningen, zeker geen plaggenhutten, onbewoonbaar en ontruimd vanwege een nieuwe aardbeving, de zelfontploffing van illegaal vuurwerk. De knal was aan het eind van de wereld te horen. Zó gezellig. Had toch maar ten langen leste voor de jaarwisseling een hotel geboekt tegen een zacht prijsje. Aan de rand van Apeldoorn, omringd door manshoge dennen en sparren (als geluiddempers). En schilderachtige villa’s als een waar mozaïek. De Jachtlaan en ’t Loo. Margriet en haar mr. Pieter mijn buren voor een etmaal. En dat voor iemand die het jaar 2023 vol had lopen schelden op de Oranjes. En daar graag mee doorgaat. Afgelopen week thuis gek van dat lawaaiige voorspel met vuurwerk. Alsof het oorlogsgebied zich had verplaatst. Een kraterdiep verlangen naar een staakt-het-vuren. Dat kwam er niet. We kennen inmiddels onze minister voor Justitie en Veiligheid. Of is ze dat al niet meer? Voor het omgaan met het gemis van Ellen op zo’n beladen avond als Oud & Nieuw maar beter een hotelkamer in de stilte en met een goed boek. Het roept veel op, de Oudejaarsavond.
Wat eens was en nooit meer terugkomt. Dát vooral. Maar geen zwaarmoedigheid. Passeerde Oudjaarsavond in Apeldoorn de obelisk uit 1901. De Naald. In 2009 probeerde iemand die obelisk omver te rijden. De koninklijke familie in open autobus was er net voorbij. Niet kijken, commandeerde Beatrix haar blauwbloedjes van kinderen met aanhang. Wat je niet ziet dat is er niet. Wegkijken koninklijk kroost! Maar wel acht doden. Onschuldige slachtoffers die naar de Naald waren gekomen om er even te zwaaien naar de Oranjes en hun poppenkast. Die zwaaien meestal terug. Dat is hun werk. Ellen, weet je nog? We hadden toen een paar wandeldagen in Zuid-Limburg. Was het niet Koninginnedag? We kwamen niets vermoedend terug in ons hotel in het Limburgse Mechelen toen andere hotelgasten ons over Apeldoorn en de aanslag vertelden. Nederland was ervan ondersteboven. Ineens vielen ons de vlaggen op die halfstok hingen. Leefden we toen nog in een iets ander Nederland? Het idee alleen al toen dat een Wilders ooit nog eens met veel machtsvertoon de verkiezingen zou winnen!
Oudejaarsavond 2023 en oog-in-oog met de Naald. Terug naar mijn hotel van het onvergetelijke Oudejaarsdiner met de complete familie van Helin in Emst. Van de Naald nog maar een paar honderd meter rechtdoor tot aan de stoplichten. Dan rechtsaf. Ja Ellen, 2009, wij in Mechelen, en ver weg toen in Apeldoorn die aanslag. Wisten we toen al dat jou, dat ons, nog zo’n zware tijd te wachten stond met parkinson? Nee, dat wisten we niet. Zelfs geen vermoeden. Maar een halfjaar later werd het vonnis uitgesproken. De liefde voor het leven oversteeg jouw angst, Ellen. Die oversteeg ónze angst. De stoplichten voorbij. De lobby van een niet duur maar supergezellig en smaakvol hotel. Een omvangrijke bridgeclub die is uit gekaart en de obers af en aan laat rennen. De oliebollen liggen voor het grijpen.
Hoe zou het aan de overkant zijn? Lees op mijn laptop over de royals.’ Ze schitteren en glitteren’, zo staat het er letterlijk, ‘op spetterende gala’s all over the world.’ Zwaaien doet graaien. Hoe zou het er aan de overkant aan toe gaan? De hele meute inclusief die huisjesmelker en Zandvoortse circuitbaas met bril gezellig bij Margriet en Pieter? Of zitten die twee samen te kniezen, te mokken misschien zelfs wel? En WA. Heb zelf juist deze dag weer mijn motorrijtuigenbelasting betaald. Zou WA een balorige toost uitbrengen op een van zijn belastingvoordeeltjes? Ach, zie het met die monarchieën als cabaret, het gaat vanzelf wel over als de wereld vergaat, zei een vriend mij laatst. En daarop lijkt het niet lang meer wachten.
Zie uit naar de briefjes en memo’s die weer over de Oranjes openbaar zullen worden gemaakt. Hopelijk zit de oude Bernhard er weer bij. Afluisterpraktijken op Soestdijk, heb ik al horen verluiden. Terugdenken in de lobby van het hotel. Met een door een bridgemevrouw aangereikte appelflap. Van vriendin Wil weet ik dat bridgers van een glaasje en een hapje houden. En ze maken graag een praatje, onwillekeurig waarover. Terugdenken ja. Ellen op de radar en als kompas. Aan de wandelingen, en aan zoveel meer. De Oudejaarsavonden vooral ook. Ze bijna allemaal op een rijtje gezet. Ook toen de appelflap al op was. De laatste Oudejaarsavonden waren misschien wel de meest ingrijpende avonden van mijn hele leven. En waarschijnlijk de allerbelangrijkste. Telkens toen de gedachte van: ze heeft het toch maar weer gehaald, ze is nog bij me. Misschien volgend jaar proberen nog eens naar Gran Canaria te gaan. Naar Riu Palmeras. Kamer 529 in dat schitterend geoutilleerde hotel pal aan het strand. Die zee, dat blauwgroene, die kleuren. Die onvervalste schoonheid.
In Nederland zullen de jaarwisselingen alleen maar gezelliger worden. Dus wegwezen. Als Nederland dan überhaupt nog bestaat. Wilders zit electoraal vast aan vuurwerk. Dilan en de VVD zweren sowieso bij vuurwerk. Carolien is van de carbid en de melkbussen. En Omtzigt, ach laat maar. De bivakmuts. Impulsieve politiek. Omtzigt teert op de toeslagenaffaire. Alle politiekorpsen melden zich voor Oudejaarsavond en -nacht straks massaal ziek. Geen brandweerman meer te bekennen. Ambulancepersoneel ook niet meer te charteren. Dat drinkt zich tevoren een stuk in de kraag. De Nederlandse gezelligheid eind 2024 inruilen voor de saaiheid van Gran Canaria? Zou ik het durven? Als de liefde voor het leven de angst overstijgt, ja dan… Dan misschien ook nog eens met de jaarwisseling terug naar Gran Canaria.
Een rem op de migratie zal niet tot beschaafdere jaarwisselingen leiden, zeg ik tegen Wilders en dat VVD-meisje dat voor hem op haar hurken ging zitten. Nota bene in de Tweede Kamer. Het meest afgrijselijke beeld van 2023. Nou ja… Maar daar konden geen duizend woorden tegenop.
Laat ik maar opgewekt eindigen. De jaarwisseling van 2024 op het strand van Gran Canaria in zwembroek en met bivakmuts op. Siervuurwerk vanaf zee. Op het zandstrand tussen gewone mensen met bubbels. Maar misschien kom ik er wel die geraffineerde en van twee walletjes etende Cora tegen.