De wereld van nu met een rouwrand. De wereld die doordraait. Een zin die ik overigens schrap. Doet teveel denken aan een narcist die als een vlegelachtige Pietje Bell begon en in zichzelf verdwaalde. De zwartste bladzijde van de NPO. ‘Op je knieën jij, op je knieën voor mij.’ Om over het restje maar te zwijgen. Nooit meer terug op het scherm die over het paard getilde stakker die ik nog bij Het Parool zag komen. Te veel naar de ogen gekeken. Hij begon zich van lieverlee als bovennatuurlijk te zien. Maar ik wilde het helemaal niet over hem hebben. Nee, Gaza en de zoveelste flater van de wereldgemeenschap en de VN. Het meisje in het geel. Al die jongens en meisjes in ongeacht welke kleur ook. Zelfs een veroordeeld Israël weet van geen ophouden. En een Nederlands demissionair kabinet dat vooringenomen de verkeerde kant blijft kiezen. Een moordenaarsbende is iets anders dan vergelding met respect voor onschuldige burgers. Gaza en de ambities van een demissionaire premier die hem doen likken en slijmen richting Washington en Tel Aviv. Aan Zuid-Afrika kan een voorbeeld worden genomen.
***
Het leek me wel wat, één of twee keer per week bijles geven aan een middelbare scholier. Of voor een hele klas staan. Ze de liefde voor taal bijbrengen. Voorlezen uit bijvoorbeeld Godfried Bomans. Het prachtig geschreven en vermakelijke hoofdstuk over Jo van Nieland-Braat uit Bilthoven. Was ik niet ooit eens door de literatuur aangeraakt door meneer Van Beusekom op de HBS? Ook eens bij hem thuis geweest. Molièrelaan in Utrecht. Hij keek uit op een plantsoentje in de wijk Oog-in-Al. Lesgeven dus. Van Beusekom achterna. Een vriend van me gaf naam en mailadres om eens contact te zoeken. Had ie zelf ook gedaan. Binnen de kortste keren een enthousiast (je en jij …) berichtje terug dat ze zoveel ervaring (van jou…) heel goed konden gebruiken. Niet alleen voor bijles maar, inderdaad, ook voor een hele klas. Jij (…) lijkt ons wel wat. Kunnen we jou (…) snel bellen? Het op voorhand amicale toontje bevreemde.
Het telefoontje verliep niet goed. Mijn eigen schuld. Ik was te hooghartig. Te gereserveerd. Te eigenwijs. Te gedateerd om de zegeningen van de marktwerking en het lerarenloze competentiegeneuzel te kunnen vatten. Ik kon het weer eens niet laten. Wat is dat toch?! Noten op mijn zang. Moest aan het bemiddelingsbureau uit Zeist denken dat grondpersoneel leverde in de verzorging thuis van mijn lieve echtgenote. Een hele trits dames passeerde het ziekbed van Ellen. Maar eigenlijk was er maar één die voldeed: Diana, wie anders. Die torende boven alles en iedereen uit. De rest gold gedroeg zich niet zozeer als zorgzuster maar meer als hypotheekzuster. Bijbeuners. Een voormalige bibliothecaresse kon niet eens met een rolstoel overweg. Om over de rest maar te zwijgen. De één na de ander kieperde ik zalvend overboord. Het was het systeem dat zulke exemplaren bij je aan de voordeur bracht. Er zat er één tussen met nota bene een bipolaire stoornis. Daardoor liep alles in haar leven in het honderd. Gods eigen kostgangers. Je kon er geen kant mee op. Maar de bezitters van de Maserati’s wel. Jacobse en Van Es zogezegd voor wie we op zondagavond thuis bleven.
Alleen Diana voldeed. Meer dan dat zelfs. Een goudkorrel. Maar van het uurtarief voor de zorg dat ik via mijn kostbare PGB afdroeg aan het zorgbemiddelingsbureau ontving zij van die luitjes slechts een schijntje. Zal het twintig procent zijn geweest? Veel meer was het niet. De rest ging naar de cowboys die gretig profiteerden van de doorgeslagen marktwerking van het neoliberalisme. Het waren de gloriedagen van Mark Rutte. Het zou strafbaar moeten zijn. Hoe kapseist een maatschappij. De verzorgenden die op hun fietsje het werk deden, de cowboys rondrijdend in overdreven dure bolides met ronkende uitlaat en zuigend aan sigaren zo fors en scherp als een Patriot-raket. Zo weggelopen uit Koot & Bie. En Lubach. En verder de goegemeente die nog een vleugje satire wil zien in het om zeep helpen van het onderwijs, de zorg en het openbaar vervoer. In gesprek dus met een bemiddelingsbureau voor bijles aan middelbare scholieren met leerachterstand.
Moest niet alleen aan het bureau in Zeist denken, maar ook aan Sywert van de mondkapjes, de rap van de tongriem gesneden christendemocraat Sywert en zijn kornuiten. Het onderzoek naar hun zal wel met een jaar of veertig zijn afgerond. Ik moest denken aan Koot & Bie en hun Haagse vrije jongens van het avontuur en de dikke portemonnee met flappen. De jongeman die bijlesgevers zocht, hield me een bedrag voor dat ik kon verdienen. Nee, naar een cv werd niet gekeken, iedereen hetzelfde uurtarief. Docenten van een universiteit en hogeschool met senioriteit en bovendien de nodige papieren voor didactiek of padvinders die niet veel in de melk te brokkelen hadden: iedereen werd over één kam geschoren met dezelfde honorering. Het onderwijsleven moest immers niet ingewikkelder worden gemaakt dan het al was. Enige realiteitszin kon de jongeman niet worden ontzegd.
Maar ho even: niet bijles aan rijkeluiskinderen hoor. Hoe ik dat bedoelde? Nou dat de ouders van rijkeluiskinderen zichzelf maar moesten zien te redden en bekommeren om de onderwijsprestaties van hun kroost. Dan maar een vriendin minder voor pa met een megasalaris bij de NPO en een bed op zijn Hilversumse werkkamer. Was pa toe aan een nieuwe verse vriendin dan kreeg de afgedankte 20.000 (heel toepasselijk) gemeenschapsgeld mee. Beelden van de al jong verpeste bordkartonkinderen te Haaksbergen. Ik koos voor de volkswijken en armere buurten en dan nog graag kinderen van migranten. Vluchtelingen zogezegd met al een heel leven achter zich nog voordat het leven goed en wel begonnen was. Op mijn netvlies verscheen het meisje in het geel uit Gaza. Geen verwende pubers die vier keer per jaar op wintersport gingen. Dan wist hij ook maar meteen waar ik politiek stond. Hij mocht me naar Ter Apel detacheren. Want belangrijk in een tijd dat 2.5 miljoen hersenlozen op een geestelijk verkreukelde hadden gestemd. Dat was ook een rechtstreeks gevolg van het aan de markt verkwanselde en afkalvende onderwijs in Nederland dat ineens het krijtje en het schoolbord de deur uit had gedaan en daarna de docent. De hedendaagse jeugd? Geen historisch besef. Al helemaal niet van een bruin verleden. ‘De aanslag’ van Harry Mulisch? Harry wie??? De Aanslag ??? Nooit van gehoord natuurlijk. Maar wel anno 2024 in Nederland onderwijsrecruiter. Of wel: koppelaar. Meneer Van Beusikom U moest eens weten!
Meelijwekkend eigenlijk. ‘Floortje Bloem’ van Yvonne Keuls? Van wie??? Ik raakte op dreef. En op stoom. Voor mijn ogen verschenen de slapjanus en windvaan Omtzigt en die anderen die het nog steeds met Wilders en bij de onvervalste ijdeltuit van een Plasterk uithielden. Dat kon allemaal in een land dat voorzieningen als zorg en onderwijs verwaarloosde. Had Carolien haar school eigenlijk wel afgemaakt? Ze vliegt voortdurend uit de bocht. Hoe dacht deze onderwijsrecruiter hier eigenlijk zelf over? De jongeman had er geen mening over. Geen mening over? Zijn bureau deed niet aan politiek. Niet aan politiek en engagement? Maar dat kon toch helemaal niet! Het bureau kon toch niet in zee gaan met lesgevenden die sympathiseerden met de PVV, of JA21, of andere op vreemdelingenangst gebaseerde gezelschappen vol ideologische gifmengers met een bruine rand die de Grondwet lieten kantelen? We stonden toch niet los van de werkelijkheid? Tegenwoordig was het toch immers wel degelijk van belang, te weten waar een onderwijskracht politiek zo’n beetje stond alvorens hem voor bijles weg te sturen of voor een klas te zetten? Ik begon over de AfD bij de Duitsers en de jaren ’30 van de vorige eeuw. Als gezegd, ik raakte in mijn element. Opnieuw zei de makelaar – ik schatte hem ergens in de dertig en trendy en cabriolet – dat politiek niet van belang was voor het schaken van onderwijspersoneel. In gedachten zag ik hem aan zijn werktafel van links naar rechts, en terug, met bankbiljetten schuiven.
Nog maar een vraag. Of er ook een persoonlijke ontmoeting zou plaatsvinden? Zat zoiets in de pen? Het antwoord was ontluisterend. Ik dacht aan Plasterk. Aan zinloos praten met politici die hun boodschappenbriefje niet eens hadden uitgerekend en laten doorrekenen. Ik dacht aan Wilders die bij nieuwe verkiezingen een mogelijk nog grotere overwinning zou gaan behalen dan laatst. De opiniepeilingen immers. Het onderwijs dat mensen aflevert die geen zin zonder taalfouten kunnen produceren en die 1 + 3 niet eens bij elkaar kunnen optellen. Zoals ook sommige politici. En toch aan tafel bij Plasterk. Nee, het was niet de gewoonte dat het onderwijsbemiddelingsbureau (Nooit van de Tachtigers gehoord natuurlijk) een persoonlijke ontmoeting arrangeerde met een kandidaat lesgever. Zou teveel tijd kosten. Ik dacht aan het excellente artikel over haar eigen onderwijservaringen van Jannetje Koelewijn in NRC. Zó gruwelijk goed! Ik zag mijn gesprekspartner onderuit weggezakt in zijn stoel zitten. Benen op tafel. Spijkerbroek, lovers. Dromend van de Maldiven en een hete vriendin. En weer dacht ik aan de doortrapte Sywert, aan Zeist, en aan Koot & Bie en de sketch (Jacobse en Van Es) met die goedgelovige mevrouw bij wie de snelle jongens even de tuin kwamen verruïneren. En vervolgens hun hand ophielden. Graaien. Ik zag een verruïneerd onderwijs. De vlucht met kinderen naar België en de nonnen. Ik zag Van Beusekom weer voor me. Ergens moest ik nog wel het boek hebben waaruit hij lesgaf. ‘Epiek en Lyriek’. Gebonden en met een linnen grijs kaft. Zelfs naar een verklaring voor goed gedrag werd door de jonge onderwijsmakelaar niet eens gevraagd. Ze zouden me nog terugbellen. En ik wist, die bellen me nooit meer terug.
Geschrokken van de verkiezingswinst van ultra rechts. Waar slecht onderwijs al niet toe leidt. Tot een samenzang van valse noten bij een formatieleider die niet meer thuishoort te midden van de sociaaldemocratie.